بررسی سهم تلویزیون دراوقات فراغت جوانان

با وجود گسترش چشمگیر رسانه‌ها از جمله اینترنت به نظر می‌رسد همچنان تلویزیون سهم عمده‌ای در پرکردن اوقات فراغت جوانان دارد چراکه فعالیت مورد علاقه نوجوانان و جوانان برای گذران اوقات فراغت به ترتیب عبارتند از: فعالیت‌ ورزشی،تماشای تلویزیون، و مطالعه . تماشای تلویزیون یکی از کم هزینه ترین راههای گذران اوقات فراغت است ضمن اینکه تلویزیون را در همه‌ی ساعات شبانه روز و در خانه می‌توان استفاده کرد شاید به همین دلیل تلویزیون همچنان یکی از پرطرفدار‌ترین رسانه‌های جمعی است.

بررسی سهم تلویزیون دراوقات فراغت جوانان (به خصوص درسالهای اخیرکه در ایران شیوه‌های فردی گذران اوقات فراغت به تدریج برای خود جایی باز کرده است)می‌تواند میزان اهمیت این رسانه را روشن کند.
دراین مقاله ابتدا با روش اسنادی به بررسی سهم تلویزیون در اوقات فراغت دانشجویان پرداخته و سپس با مطالعه ای میدانی، یافته های بخش اسنادی بر روی نمونه کوچکی از دانشجویان دختران مورد واکاوی قرار گرفته است

تعریف فراغت:

درادوارمختلف تعاریف متفاوتی از فراغت ارائه شده است زیرا مفهوم فراغت و چگونگی آن در زمان‌های مختلف متفاوت بوده‌است. یقیناً در عصری که فراغت تنها به معنی دست کشیدن از کار و استراحت ، رفع خستگی و کسب آمادگی برای کار مجدد بوده‌است ، نمی توانست با حال مطابقت داشته باشد. چنانچه کارل مارکس با توجه به وضع موجود در دوره‌ی خویش فراغت را اینگونه تعریف کرده: « بعد از ساعات کار طولانی روزانه فقط فرصت استراحت باقی می‌ماند که نتیجه اجباری کار است.» (کبری پورصادقی :۱۲ و ۱۳)

به تدریج با افزایش فراغت مفهوم آن نیز به معنی زمانی تبدیل شد که فرد از کلیه فعالیت‌های مربوط به تعهدات و مسئولیت‌های شغلی،اجتماعی و زیستی و اخلاقی و خانوادگی فارغ شده (هرچند همچنان نمی‌توان عملاً حتی در اوقات فراغت،زمانی را تصور کرد که فرد هیچ تعهدی نداشته باشد) و وقت و فرصت موجود را آزادانه صرف انجام فعالیتهای گوناگون می‌نماید که هیچکدام اجبار والزام خارجی درآن مشهود نیست. فراغت از وقت آزاد منفک است وقت آزاد شامل زمان فراغت هم می‌شود به عبارت دیگر اگر اوقاتی راکه صرف انجام و رسیدگی امور شخصی می‌شود مثل ساعات خواب ،غذا،خوردن و بهداشت شخصی را از زمان آزاد کسر نماییم ،اوقات فراغت بدست می‌آید.(همان :۱۲ و ۱۳)

در تعریفی آمده: «اوقات فراغت به فرد امکان می‌دهد که کارهای تکراری و قراردادی را که نهادهای اساسی جامعه به او تحمیل می‌کنند پشت سرگذارد و به حوزه‌های فراتر از خویشتن پابگذارد که درآن نیروهای آفریننده‌اش آزادانه بتواند با ارزش‌های مسلط تمدنش به مخالفت برخیزد یا آن‌ها را تقویت کند.»
خواندن یک کتاب فراگرفتن یک هنر،پرداختن به یک فعالیت ورزشی،تماشای تلویزیون گوش کردن به رادیو یا نوار رفتن به سینما،تئاتر،میهمانی،یاگردش همه می‌توانند بخشی از گذران اوقات فراغت باشد.( شهناز قلی‌زاده ۱۳۸۱).
فراغت اگر دارای نتایج مادی و یا ایدئولوژیک باشد نیمه فراغت است.
انواع فراغت:
در بررسی نحوه گذران اوقات فراغت و شیوه‌ها و وسایل مورد استفاده درگذران اوقات فراغت تحقیقات متعددی صورت گرفته است و نتایج گوناگونی را به دست داده است.
بسیاری از محققین جهت بیان وسایل مورد استفاده در گذاران اوقات فراغت به شکلهای مختلفی آن را تقسیم‌بندی نمودند. برخی شیوه‌های گذران اوقات فراغت را به صورت فردی و جمعی در نظر گرفتند. گروهی دیگر آن را به صورت فعال و غیر فعال در نظر گرفتند. گروهی دیگر براساس میزان فراوانی اوقات فراغت تقسیم بندی نموده‌اند. در بررسی حاضر ابتدا همزمان از دو شیوه در تقسیم‌بندی اوقات فراغت استفاده می‌کنیم به شرح زیر:
۱-تقسیم‌بندی شیوه‌های گذران اوقات فراغت براساس جمعی و فردی
۲- تقسیم‌بندی شیوه‌های گذران اوقات فراغت براساس فعال و غیرفعال
از ترکیب این دو تقسیم‌بندی طبقه‌بندی شیوه‌های گذران اوقات فراغت به صورت جدول ذیل بدست می‌آید.

با توجه به شکل فوق چهار نوع شیوه گذران اوقات فراغت به دست می‌آید که آنها را به اختصار و با ذکر نمونه توضیح می دهم.
الف-شیوه‌های فردی و غیر فعال گذران اوقات فراغت عبارتند از:
تماشای تلویزیون- گوش دادن به رادیو- تماشای ویدئو- گوش دادن به نوار- استفاده از کامپیوترو اینترنت- استفاده از مطبوعات و مکتوبات –استراحت و دراز کشیدن.
ب-شیوه‌های جمعی و غیر فعال گذران اوقات فراغت عبارتنداز:
تماشای مسابقات ورزشیدر استادیوم ها – صحبت با افراد خانواده.
ج- شیوه‌های فردی و فعال گذران اوقات فراغت عبارتنداز:
انجام امور خیریه- بازدید از موزه‌ها و نمایشگاه‌ها- قدم زدن در پارک کوچه و خیابان-کارهای هنری ، موسیقی – رفتن به کافه تریا یا قهوه خانه- شرکت در پایگاههای بسیج
د-شیوه‌های جمعی و فعال گذران اوقات فراغت عبارتنداز:
بازی و ورزش- رفتن به سینما- رفتن به تئاتر- رفتن به پیک نیک و مسافرتهای سیاحتی و زیارتی- گفتگو و دیدار دوستان و اقوام.(سازمان ملی جوانان ۱۳۸۱: ۱۱۲و۱۱۳)

یکی از مهم ترین شیوه‌های فردی و غیر فعال گذران اوقات فراغت تماشای تلویزیون است. بسیاری از متخصصین در زمینه تعلیم و تربیت نه تنها تاثیر چگونگی گذران اوقات فراغت را درفرآیند اجتماعی شدن کودکان و نوجوانان مهم می‌دانند بلکه اثر آن را در اجتماعی شدن مجدد و همچنین اجتماعی شدن تدریجی افراد بزرگسال نیز مهم می‌شمارند.از مجموعه فعالیتهای گذران اوقات فراغت وسایل ارتباط جمعی و سایر وسایل گذران اوقات فراغت اثر قابل توجهی در اجتماعی شدن افراد دارد. امروزه در اکثر جوامع تا حدود زیادی فعالیتهای فراغتی جوانان بوسیله رسانه‌های جمعی و مراکز خاص تبلیغات جهانی تعیین می‌گردد و مسئولین این مراکز ازاین طریق نگرش تفکرات ،علاقه‌ها و اطلاعات خاص یک جانبه‌ای را از طریق مسئولین رسانه‌های جمعی به مردم می‌رسانند (همان ۱۱۳).
سهم وسایل ارتباط جمعی در پر کردن زمان فراغت در جامعه امروز بسیار با اهمیت است، زیرا از یک جهت ضرورت اطلاع از اخبار رویدادها و حوادث و همچنین نیازهای مختلف فرهنگی در جهان امروز مردم رابه سمت این وسایل متمایل می‌کند. از جهت دیگر برای اکثریت مردم وسایل ارتباط جمعی سهل‌ترین و ارزان ترین و بعضاً مناسب ترین و موجه‌ترین امکان جهت استفاده در زمان فراغت می‌باشد.
نقش وسایل ارتباط جمعی در جوامع امروز بسیار گسترده و آشکار است کم‌تر جنبه‌ای از شئونات زندگی بشر امروز از وسایل جمعی متاثر نیست. دنیای امروز دیگر از جزایر بسته بی‌ارتباط تشکیل نشده بلکه به واسطه تاثیر وسایل ارتباط جمعی مرزها از میان برداشته شده و همانطور که مک لوهان می‌گوید:وسایل ارتباط جمعی دنیای بزرگ امروز را به دهکده جهانی تبدیل کرده است.
دراین دهکده جهانی تنها مساله سرعت انتقال اطلاعات و اخبار نیست بلکه دراین دهکده وسایل ارتباط جمعی،همشکلی ها و تشابهات زیادی را نیز ایجاد کرده است و مرزهای فرهنگی را کاهش داده و یا نابود کرده است.درگذشته هر منطقه عادات ،آداب،رسوم ،نوع غذا و پوشاک و به طور کلی فرهنگ خاص خودش را داشت که از فرهنگ مناطق دیگر متمایز بود. اما در اثر اشاعه فرهنگی که عمدتاً به واسطه وسایل ارتباط جمعی صورت گرفته است بسیاری از فرهنگ‌های بومی یا از بین رفته است ویا به طور کلی ضعیف گردیده است.
ابراهیم رشیدپور به نقل از مک لوهان در همین ارتباط تنها به تلویزیون اشاره می‌کند و می‌گوید:یک طفل ۵ ساله در دورانی که وارد کودکستان می‌شود بیشتر از تمام ساعاتی که تاپایان تحصیلات خود در مدرسه و کلاس درس به سربرده اوقات خود را با تلویزیون گذرانده است.بقیه عمر او نیز در پای این گیرنده سحر‌آمیزسپری خواهد شد. انسان در اجتماع محدود به زمان هنگامی که به ۶۵ سالگی می‌رسد به طور متوسط ۹ سال از تمام عمر خود را جلوی تلویزیون سپری کرده است. (همان ۱۱۵و۱۱۴)

چرا رسانه‌های جمعی ایجاد شدند:
دردوره رنسانس هنگام رخت بربستن جامعه‌ی سنتی از جهان غرب انسان‌ها طوفانی از نیازها و فعالیتها برپا کردند که دیگر نظام قدیمی ارتباطات برای پاسخگویی به آن‌ها مناسب نبود. بدین معنی که آهنگ سرعت یافته‌ی جهان نیاز به انتقال اطلاعات به نقاط دوردست ، توجه به عقاید و علم ، گره خوردن فزاینده‌ی ‌معیارهای اقتصادی در نقاط مختلف با یکدیگر، اهمیت یافتن طبقه‌ی متوسط از نظر اقتصادی و سیاسی ، تحرک روز افزون اجتماع و تمامی این حرکت صعودی متشکل از عمل و تعامل فراخوان چیزی فراتر از کتاب‌های دست نویس ، نقاره چیها و جارچیهای شهری بود. در آسیا صدها سال قبل از گوتنبرگ انسان‌ها می‌دانستند چگونه به وسیله حروف چاپی متحرک ،کاغذ و مرکب کار چاپ را انجام دهند ولی امری که به ایجاد رسانه‌های جمعی بیانجامد روی نداد تا اینکه در اروپای غربی این فرایند با دیگر نیازهای مربوط جمع آمدند. آنگاه رسانه‌ها موجود مورد استفاده قرار گرفتند. زیرا بهترین وسیله‌‌ی موجود برای برآوردن برخی نیازهای مهم به شمار می‌رفتند. (ویلبر شرام ، جک لایل ، ادوین بی پارکر۱۳۷۷ :۹۷).
کارکرد وسایل ارتباط جمعی
کارکرد خبری و آموزشی:
از عمده وظایف وسایل ارتباط جمعی پخش اطلاعات و اخبار در سطح جامعه است انسان امروز نیازمند به شنیدن اطلاعات تازه و قرار گرفتن در جریان حوادث است. روح کنجکاو بشر و همچنین نقش‌های مختلفی که فرد در جامعه امروز بر عهده دارد او را وادار می‌کند که پیوسته در جریان اخبار و رویدادها قرار داشته باشد. توصیه در مورد موضوع های عملی یا عقاید و گزینه‌های تصمیم‌گیری، ارضای کنجکاوی و علاقه‌ی عمومی، فراگیری ، خود آموزی ، کسب احساس امنیت به واسطه آگاهی حاصل می شود.
نقش آموزشی رسانه‌ها مهم‌تر از آموزش رسمی مراکز آموزشی در نظر گرفته شده است زیرا دامنه کار مراکز آموزشی محدود است در صورتی که آموزش از طریق وسایل ارتباط جمعی همیشگی است.البته وسایل ارتباط جمعی خصوصاًٌ تلویزیون آموزش را همراه با صحنه‌های زنده ارائه می‌دهد که شوق بیشتری را برای یادگیری ایجاد می‌نماید.
کارکرد یکپارچه سازی و تعامل اجتماعی:
پیدا کردن بینش راجع به اوضاع و احول دیگران همدلی اجتماعی ، همذات‌پنداری با دیگران و کسب احساس تعلق، یافتن مبنایی برای گفتگو و تعامل اجتماعی ، پرکردن جای یک همراه واقعی در زندگی، کمک به اجرای نقش‌های اجتماعی، توانا ساختن فرد به ایجاد پیوند با خانواده دوستان و جامعه.

کارکرد راهنمایی و راهبری:
همراه با وظایف آموزشی وسایل ارتباط جمعی افراد جامعه را در جهت اهداف خاص هدایت و راهبری می کنند وآنها را با مسولیت‌های فردی و اجتماعی خود آشنا می سازند و حقوق آن‌ها را بیان می نمایند واز این طریق سبب حرکت و مسولیت پذیری مردم میشوند تا در برابر شرایط اجتماعی جامعه خود عکس‌العمل مناسب نشان دهند. دراین ارتباط می‌توان به نقش مطبوعات در تقویت افکار مردم در تاریخ گذشته جهان ، در دفاع از حقوق اجتماعی و در مبارزات آزادی‌بخش اشاره کرد. موضوع مهم در ارتباط با وظیفه راهنمایی وسایل ارتباط جمعی مسئله توسعه اقتصادی در کشور‌های جهان سوم است که توسط رسانه‌های گروهی می‌توان ضمن دادن آموزش‌های لازم به تحریک و تشویق و هدایت مردم در جهت اهداف اقتصادی و اجتماعی پرداخت.

کارکرد تفریحی:
کارکرد مهم وسایل ارتباط جمعی در جهان امروز کارکرد تفریحی است مردم امروز در بسیاری از مواقع بیش از آنکه تقاضای تنوع در برنامه های علمی و اجتماعی از رادیو و تلویزیون داشته باشند خواستار تنوع و افزایش برنامه‌های تفریحی فیلم و سریال و جز آن می‌باشند . گریزیا انحراف توجه از مشکلات ، آسودن ، کسب لذت درونی فرهنگی و زیبایی شناختی ، پرکردن اوقات فراغت ، تخلیه عواطف ، برانگیخته شدن جنسی همه در جهت برآوردن نیاز به تفریح است(سازمان ملی جوانان۱۳۸۱ : ۱۱۴ و۱۱۵).
البته برخورد افراد مختلف با توجه به پایگاه اجتماعی سطح سواد و شرایط سنی با وسایل ارتباط جمعی در زمان فراغتشان متفاوت است. بسیار دشوار است که انگیزه توقع یا استفاده خاصی را با نوع خاصی از محتوا مرتبط کنیم زیرا استفاده ازرسانه به طور کلی ممکن است درهر لحظه یکی از فواید فوق را داشته باشد. توقع اینکه مخاطبان بر موارد مذکور آگاهی داشته و آن‌ها را به عنوان فایده‌ی رسانه اعلام کنند نیز کمتر از آن دشوار نیست. تعدادی از این کارکردها برای هر استفاده کننده ای قابل تشخیص است اما به راحتی قابل بیان نیست. با وجود این برای هر یک از موارد فوق شواهد تجربی کافی وجود دارد تا ثابت شود که این مورد یکی از عناصر موجود در الگوی کلی انگیزش است که از رفتار مخاطبان پشتیبانی می‌کند.
تشریح کارکردهای رسانه صرفاً محدود به استفاده‌ی آشکارنیست بلکه ممکن است فرایندهای پنهان و ناشناخته‌ای در سطح جامعه در کار باشد که اهداف حقیقی رسانه‌ها را مخفی یا مخدوش کنند.(همان ۱۱۸).

یافته های پژوهشی:
تلویزیون از جمله وسایل ارتباط جمعی است.محمد صادق دانشور دربررسی خود به این نتیجه رسید که چگونگی استفاده از ساعت فراغت جمعیت ده سال به بالای تهران و حومه درسال ۱۳۴۵ در زمینه استفاده از تلویزیون این چنین بود که حدود ۴ درصد از جمعیت ده سال به بالای تهران از تلویزیون استفاده می‌کردند.
در پژوهش دیگر خانم زهرا نجار در سال ۱۳۵۲ به این نتیجه رسید که حدود ۱۵ درصداز مردم برای اوقات فراغت از تلویزیون استفاده می‌کنند. در این پژوهش وی دریافت که به طور کلی ایرانیان بیشتر علاقه دارند تابه بحث و گفتگو بپردازند و در حقیقت رادیو و تلویزیون جوابگوی این نیاز است.
در پژوهش دیگری در سال ۱۳۶۱ تماشای تلویزیون ۴۱ درصد از عمده‌‌ترین فعالیت پاسخ گویان در فاصله بیدار شدن از خواب تا زمان شروع فعالیتهای روزانه بوده است.
بر اساس پژوهش سازمان ملی جوانان در سال ۱۳۷۶ حدود ۹۱ درصد از جامعه کلی مورد بررسی اولویت اول گذران زمان فراغت خود را تماشای تلویزیون ذکر کردند که البته دربین دو گروه جنسی زن و مرد نیز تفاوت چندان زیادی دیده نشد.
فریدون تندنویس نیز در پژوهشی دریافت که ۶/۸۲ درصد دانشجویان روزانه تلویزیون تماشا می‌کنند و دریافته های این پژوهش ذکر شده که اولین فعالیت فراغتی برای دانشجویان ۲۱ دانشگاه از ۲۵ دانشگاه بزرگ کشور تماشای تلویزیون بوده است و با کسب ۲/۱۶ درصد از کل امتیازات در بین ۱۹ فعالیت فراغتی مقام نخست را کسب کرده است.
دانشجویان دختر بیشتر از دانشجویان پسر به تماشای تلویزیون می‌پردازند و در تعطیلات تابستان تماشای تلویزیون برای دانشجویان دختر و پسر اولین فعالیت فراغتی تلقی می‌شود ، تماشای فیلم‌های سینمایی و سریالهای تلویزیونی رتبه اول در مجموعه برنامه‌های تلویزیون را به خود اختصاص می‌دهد و پس از آن به ترتیب اخبار-برنامه‌های سیاسی- گزارش های ورزشی و غیره می‌باشد.(سازمان ملی جوانان۱۳۸۱ :۱۱۵و۱۱۶)
شهناز قلی‌زاده در تحقیقی که درسال ۱۳۸۱ برای بررسی نقش صدا و سیما در غنی ساختن اوقات فراغت نوجوانان و جوانان ۳۵۰ نفر از نوجوانان مذکر و مونث مناطق شمال و جنوب شهر تهران از سنین ۱۲ تا ۲۷ سال که با روش نمونه‌گیری تصادفی و سیستماتیک انتخاب شدند. به این نتیجه رسید که بیشترین میزان اوقات فراغت را جوانان سنین۲۰تا ۲۳ سال ساکن در مناطق شمالی شهر و کمترین میزان را نوجوانان ۱۲ تا۱۵ ساله ساکن جنوب شهر به خود اختصاص داده اند.
متوسط زمان فراغت نوجوانان و جوانان مناطق شمالی ۲۰۱ دقیقه و مناطق جنوبی ۵/۱۴۳ دقیقه در شبانه‌روز است.میزان اوقات فراغت افراد از سن ۱۲ تا ۲۴ سالگی افزایش و از آن به بعد تا ۲۷ سالگی کاهش می‌یابد. در هر دو منطقه شهر تهران متوسط زمان فراغت افراد مجرد بیشتر از افراد متاهل است. همچنین متوسط زمان فراغت دختران در شبانه روز در هردو منطقه بیشتر از پسران است. گوش دادن به نوار موسیقی تماشای تلویزیون تماشای فیلمهای ویدئویی مطالعه روزنامه و مجله و کتاب و رفتن به مجموعه های تفریحی در نوجوانان و جوانان شمال تهران بیشترو بازی و ورزش گوش‌دادن به رادیو و پرداختن به فعالیتهای هنری قدم زدن در خیابان‌ها و ایستادن سرکوچه در نوجوانان و جوانان جنوب شهر بیشتر است. نوجوانان و جوانان مونث در هر دو منطقه بیشتر از افراد مذکر از نحوه گذران اوقات فراغت خود ناراضی هستند و اوقات فراغت ۷۵ درصد نوجوانان و جوانان بین ساعات ۱۸ تا ۲۰ قراردارد. انگیزه‌ی ۶۲ درصد از نوجوانان تهرانی از تماشای برنامه‌های تلویزیونی تفریح و سرگرمی است. همچنین افراد مونث بیشتر از افراد مذکر سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی ایرانی،برنامه‌های طنز و کمدی،برنامه‌های خانواده را تماشا می‌کنند درحالی که در مورد تماشای سریال ها و فیلمهای سینمایی خارجی،برنامه‌های ورزشی، مستند، سیاسی،آموزشی و اخبار این رابطه برعکس است و برنامه‌های مورد علاقه نوجوانان و جوانان به ترتیب طنز (۱۸%) سریال(۷۶%) فیلم سینمایی(۶۷%) وکمدی (۵۵%) است. بر اساس نتایج به دست آمده فیلم‌های سینمایی با ۷۵% و انواع شوها با ۶۰% بیننده از جمله برنامه‌هایی هستند که نوجوانان و جوانان تهرانی دارای ماهواره به تماشای آن می‌نشینند. (شهناز قلی زاده۱۳۸۱: بخشی از چکیده پایان نامه )
اهمیت تلویزیون نزد مردم
در بین رسانه‌های جمعی تلویزیون تنها وسیله‌ای است که از حواس بینائی و شنوائی در آن واحد استفاده می‌کند و دارای پوشش وسیع و سرعت انتقال پیام است.
یک برنامه‌ی تلویزیونی برای رسیدن به مخاطب خود نیازی به واسطه ندارد و به علت ارتباط مستقیم و فوری با بیننده و عینیت دادن به رویدادها رسانه‌ای پرقدرت است.

تلویزیون می‌تواند خدمتی عمومی باشد در امر تسهیل و بهینه سازی فرآیند‌های سیاسی ،اقتصادی و اجتماعی در تکامل فرهنگ و ارتقای آموزش و پرورش و سرگرمی و تفریح مردم.
تلویزیون جهان دومی است که خود از جهان حقیقی مایه و سرچشمه می‌گیرد که با زیستن درآن می‌توان تجارت و اطلاعاتی به دست آورد که برای زندگی حقیقی ایشان ارزشمند باشد.

نقاط قوت و ضعف تلویزیون به طور کلی:
الف)نقاط قوت: ۱- تلویزیون اطلاعات زیادی را اگر چه سطحی برای مردم فراهم کرده ودسترسی به دنیایی که مردم درآن زندگی نمی‌کنند را امکان پذیر ساخته است. ۲- تلویزیون افراد را قادر می‌سازد که در حیطه‌ی زندگی خود و یا خارج از فرهنگشان اطلاعات و تجارب جدیدی کسب کنند. ۳- تلویزیون نقش بسیار مهمی درایجاد زمینه مشترک بین مردم جهان بوجود آورده است.
ب)نقاط ضعف: ۱- تماشای تلویزیون یک فعالیت کمتر اداری است. ۲- تلویزیون به ندرت تحلیل،تفکرو تعمیق مخاطب را بر می‌انگیزد. ۳- برنامه‌ریزی تبلیغات تلویزیون روی پایین ترین طبقه عامه هدف‌گیری می‌شود. ۴- موضوعات و مشکلات به اندازه‌ی کافی تحلیل نمی‌شوند. ۵- تلویزیون برای جذب و نگهداری توجه مخاطبانش به مسایلی نظیر خشونت موضوعات مبتذل و مسایل جنسی می‌پردازد. ۶- در تلویزیون می‌توان مرز بین واقعیت و تحریف را از طریق تدوین موقعیت‌های دوربین و …. از بین برد. ۷- تلویزیون بیننده را از لحاظ اجتماعی منزوی می‌کند.۸- تلویزیون نحوه‌ی تفکر ساده لوحانه و قالبی بودن را خواسته یا ناخواسته تشویق می‌کند.

خصوصی‌ شدن اوقات فراغت در ایران:
با تحولی که خانه بعد از انقلاب صنعتی و اطلاعاتی پیدا کرده بخش زیادی از اوقات فراغت در خانه صرف می‌شود و دیگر نیازی نیست افراد مسافت‌های طولانی را طی کنند تا به مکانی مناسب برای گذران اوقات فراغت خود برسند.
استفاده از تلویزیون ، رادیو، اینترنت ، بازی‌های رایانه‌ای مطالعه کتاب،مجله وروزنامه و حتی ورزش در خانه بسیار رواج یافته.
امروزه در بسیاری از خانه‌ها دستگاه‌های ورزشی است که افراد می‌توانند در یک اتاق به پیاده‌روی ، دو چرخه‌سواری و….. بپردازند و شرایطی چون ورزش در محیطی گسترده را تجربه کنند.
اکثر جوانان امروزه (حداقل درتهران) به رایانه‌های خانگی و شخصی دسترسی دارند آن‌ها می‌توانند در اتاق خود با چندین نفر آشنا شوند وبا آن‌ها تعامل کنند و به اطلاعات و تصاویر دورترین نقاط جهان دسترسی پیدا کنند و همچنین به بازی‌های رایانه بپردازند.
در مورد تلویزیون نیز این امر صادق است تقریباً همه‌ی خانواده‌های ایرانی در خانه‌های خود تلویزیون دارند. حتی تلویزیون علاوه بر اتاق نشیمن به آشپزخانه و اتاق‌های افراد خانواده نیز منتقل شده و بسیاری افراد حتی هنگام غذا خوردن نیز به تماشای برنامه‌های تلویزیون مشغولند.

با توجه به بررسی‌های که در شهرهای ایران انجام شده است انواع فعالیت‌های فراغت عبارتنداز:رفتن به گردش و سفر گوش دادن به رادیو دیدو بازدید تماشای تلویزیون رفتن به سینما،مطالعه،نشستن در خانه یا قهوه‌خانه، یا کافی‌شاپ ورزش و بازی، پارک و استفاده از اینترنت. درصد هر یک از این فعالیت‌های مذکوردر شهرهای مختلف ایران متفاوت است لیکن معمولاً شهرها به طور متوسط تماشای تلویزیون سهم سایر فعالیتهای فراغت را به نحو قابل ملاحظه‌ای کاهش داده و تلویزیون سهم بزرگی را در زندگی اوقات‌فراغت مردم اشغال کرده‌است.
در شهرهای سنتی ایران آن دسته از تفریحات و فعالیتهای فراغت که جنبه گروهی دارد رواج بیشتری از فعالیتهای انفرادی دارد مثل میهمانی و گردش‌های دسته‌جمعی نقش مهمی در گذران اوقات فراغت آن‌هاست در حالیکه مطالعه که یک فعالیت انفرادی است طرفداران بسیارکمتری دارد امادر شهرهای صنعتی چون تهران تفریحات انفرادی در مقایسه با شهرهای سنتی رواج بسیار بیشتری دارد.
اصولاً شیوه‌های مدرن گذران اوقات فراغت مانند رادیو،تلویزیون،سینما،اینترنت،مطالعه در شهرها بیشتر از روستاها،و در مراکز شهرستان‌ها بیش‌تر از شهرها معمول است.
درایران شیوه‌های فردی گذران اوقات فراغت به تدریج برای خود جای باز کرده است.(کبری پور صادقی ، صفحه ۱۱)
جوانان با تلویزیون بیش از سایر هنرها روبه‌رو بوده وآن را احساس می‌کنند،لذا از طریق فهم صحیح این رسانه می‌توان آموزش صحیح وسریع سایر هنرها را تحسیل کرد.
تلویزیون در ایران:
چند سال است که با افزایش جمعیت جوان و نیاز آن‌ها به برنامه‌های مناسب تلویزیونی و نیز با گسترش شبکه‌های ماهواره‌ای که با هر ترفندی سعی در جذب و تاثیر‌گذاری برجوانان دارند. صداو سیما ایران نیز سخت‌گیری های خود در برنامه‌های سالهای اول انقلاب را کنارگذاشته و سعی در جذب مخاطب و تامین خواسته‌های آن‌ها تا حد امکان کرده است.
تلویزیون با برنامه‌های مناسبتی (در ایام نوروز،ماه رمضان،دهه فجر،دهه عاشورا،اعیاد و سوگواری‌ها)،برنامه های کمدی‌،سریال‌های که هر روز از تلویزیون پخش می‌شود (به‌ویژه فصل تابستان)،انواع مسابقه‌ها ، دعوت از خوانندگان پاپ و سنتی و هنرمندان محبوب ، پخش زنده‌ی مسابقات فوتبال و سایر ورزشها و ….. توانسته مخاطبان زیادی را جذب کند تا جایی که بسیاری افراد با داشتن ماهواره و امکان دسترسی به صدها شبکه درمواقع بسیاری تلویزیون ایران را انتخاب می‌کنند تاجایی که گاه شاهدیم با پخش یک برنامه (به دلیل طرفداران زیاد آن)به یکباره از حجم ترافیک کاسته می شود و به نظر می‌رسد افراد خود را به تلویزیون رسانده اند تا برنامه‌ی مورد علاقه‌شان را تماشا کنند و نمونه‌هایی از جمله سریال امام علی (ع)، نرگس،ترانه مادری،یا پخش زنده مسابقات فوتبال تیم ملی ایران یااستقلال و پیروزی و… از آن جمله اند.
اما سوال این است: آیا تلویزیون توانسته اوقات فراغت مردم به ویژه جوانان را به گونه‌ای مطلوب پرکند؟ و آیا جوانان بعد از سپری کردن اوقات فراغت خود با تلویزیون احساس رضایت می‌کنند؟ و سوال سوم اینکه چه انتظاری از تلویزیون دارند؟ .
در این بخش نتایج حاصل از مصاحبه با جوانان دانشجو تحلیل و سعی شده پاسخی مطلوب به این سوالات داده شود.

جدول مصاحبه ها

نتیجه :
در جمع های دوستانه ی دختران دانشکده یکی از مطالبی که طرفداران زیادی دارد ، بحث وگاه نقد برنامه های تلویزیونی است . کافیست فردای یکی از سریال های یا برنامه های پر طرفدار تلویزیونی به جمع های دخترانه که گاه در حیاط یا نمازخانه یا در کلاس ها دیده می شوند ، بپیوندید ، تا از اینکه غالب آنها به خصوص دختران تهرانی که دسترسی راحت تری به تلویزیون دارند ، این برنامه ها را دنبال می کنند ، تعجب کنید ، گویا همه اوقات فراغت آنها به تماشای تلویزیون می گذرد . هرچند این موضوع مختص دانشجویان دختر نیست ، و بالطبع تلویزیون در میان دانشجویان پسر نیز طرفدارانی دارد.
گویا مسئولین نیز ترجیح می دهند ،مردم به خصوص اوقات فراغت خود را با تلویزیون پر کنند.این موضوع را می توان با نگاهی به پروژه های میلیونی وگاه حتی میلیاردی ( مثل سریال یوسف پیامبر ) آن هم زمانی که همه کمبود بودجه را به عنوان دلیل اصلی ناتوانی در ایجاد موسسات وخدمات تفریحی ( مثل ورزشگاه ، پارک ،سینما، تئاتر و …) می دانند .
شاید ویژگی رشته های دانشکده ی علوم اجتماعی نیز بر توجه و تمایل دانشجویان دختر به گذران اوقات فراغت خود از طریق تماشای تلویزیون دامن بزند ، به خصوص دانشجویان ارتباطات که گاه به عنوان تکلیف نیز به این برنامه ها توجه می کنند . برنامه های تلویزیون مسلما برای دانشجویان انسان شناسی و جامعه شناسی نیز بسیار جالب توجه است چراکه این برنامه ها در واقع انعکاسی از زندگی مردم و جامعه ی ایران است. ولی گذشته از ویژگی رشته های علوم اجتماعی و همپوشانی آن با رسانه های جمعی ، بسیاری از دختران دانشجو صرفا برای سرگرمی این نوع فراغت را انتخاب می کنند ، این موضوع را بخوبی می توان از مصاحبه ها فهمید . به نظر میرسد فرهنگ سرگرمی خواهی به دختران دانشجو نیز سرایت کرده ، چرا که هم در تعریفشان از اوقات فراغت و هم در انتظاری که از تلویزیون دارند ، اغلب سرگرمی را عنوان کرده اند و برنامه های مورد علاقه دانشجویان دختر سریال ها و فیلم ها بود.
دختران به لحاظ تسهیلات کمتر ومحدودیتهای بیشتری که نسبت به پسران در گذران اوقات فراغت دارند ، نارضایتی بیشتری از نحوه گذران اوقات فراغتشان دارند .
همانطور که از مصاحبه ها پیداست عده ای از مصاحبه شوندگان از شیوه گذران اوقات فراغت خود رضایت نداشتند ، اما اکثرا یا جایگزین بهتری که در دسترسشان باشد نمی شناختند یا سعی می کردن کمبودهای برنامه های تلویزیونی را با تماشای سی دی های فیلم و موسیقی یا استفاده از ماهواره پر کنند .

منابع :
– پورصادقی حقیقت ، کبری ، اوقات فراغت دانشجویان دختر و پسر ، استاد : دکتر فرنگیس اردلان
– سازمان ملی جوانان (۱۳۸۱) ، گزارشملی جوانان بررسی وضعیت اوقات فراغت جوانان ، انتشارات : موسسه فرهنگی اهل قلم .
– قلی زاده ، شهناز ( ۱۳۸۱) بررسی تاثیر وسایل ارتباط جمعی ( تلویزیون ) بر اوقات فراغت نوجوانان و جوان تهران ، استاد راهنما : دکتر سید وحید عقیلی ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشکده روانشناسی و علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی.
– ویلبر شرام ، جک لایل ، ادوین بی پارکر (۱۳۷۷) ، تلویزیون در زندگی کودکان ما ، ترجمه : محمود حقیقت کاشانی ، انتشارات سروش ، چاپ اول