تنبیه کردن یا دل بدست آوردن : اوکراین برسردوراهی

Ukraine

هلن ریشار برگردان بابک دهقان

حکومت اوکراین با پرسشی دشوار روبروست : آیا باید حائلی امنیتی دربرابرمناطق جدائی طلب، که مورد حمایت اقتصادی ونظامی روسیه هستند، ایجاد کرد ویا برعکس، بایستی روابط اقتصادی واداری با اهالی، با چشم اندازادغام مجدد منطقه دونباس(Donbass) در اوکراین، را حیات بخشید ؟ آینده پیمان های مینسک (Minsk)، که در فوریه ۲۰۱۵ امضاء شدند، تا حد زیادی درگروی پاسخ کی یف(Kiev) به این سئوال است. درپیمان مینسک، درازای اعاده کنترل اوکراین برمناطق جدائی طلب ومرزش با روسیه، اعطای خود مختاری به نواحی لوگانسک(Lougansk) و دونتسک(Donetsk) پیش بینی شده است.

رئیس جمهور پترو پوروشنکو(Petro Porochenko)، پس از ماهها تردید، با تشویق انعطاف ناپذیرترین نمایندگان مجلس(Rada) وجامعه مدنی، ناگهان به سوی انتخاب گزینه نخست متمایل شد. ۲۵ ژانویه گذشته، ملی گرایان افراطی گردان های داوطلبان ونظامیان مرخص شده «عملیات ضد تروریستی» در دونباس برروی خطوط آهن های متعددی چادر زدند تا مانع هرگونه «تجارتی با اشغال گران» شوند. آنها بویژه قطارهای حاوی زغال سنگ استخراج شده در مناطق جدائی طلب را متوقف میکنند، چرا که با وجود جنگ، محموله های زغال سنگ مذکورنیاز نیروگاه های برق را، که سالانه ۱۵% از تقاضای کلی کشوررا جواب گو هستند، برآورده میکنند. ۱۵ مارس، دوروز پس از تلاش نافرجام پلیس برای متفرق کردن تظاهرکنندگان وبا وجود اعلان وضعیت اضطراری برای انرژی، شورای امنیت ملی ودفاع ، این باررسما، تمامی داد وستد کالا با مناطق به اصطلاح «اشغالی» را ممنوع کرد. با چنین چرخشی، دولت ازدست رفتن قطعی دارائی های اصلی صنعتی ومعدنی را، که جمهوری های خوداعلام کرده در مقابله به مثل با محدودیت رفت وآمد وبا هدف بدست گرفتن ابتکار مصادره کرده بودند، عینیت بخشید (مراجعه کنید به مقاله «دونباس زندگی کردن بدون کی یف را یاد میگیرد.»).

در ماه ژوئیه ۲۰۱۶، گروهی متشکل از ۲۷ نماینده مجلس، با هدایت حزب مخالف دولت، ساموپومیچ(Samopomich)، که خود را جریانی ازسنت دموکرات – مسیحی اروپائی میداند، لایحه ای درمورد «مناطق موقتا اشغال شده» تنظیم کردند که هنوز درانتظار رای گیری است. بعضی از نمایندگان این حزب، اعضای سابق گردان های داوطلبان، درانسداد خطوط راه آهن فعال بودند، وبدینگونه چهره کمتر میانه روتری به جهت گیری سیاسی این حزب میدهند که میخواهد در خارج ازکشور میانه رو به حساب آید. این لایحه تصریح میکند که « روسیه، در مقام کشور اشغال گر، تمامی مسئولیت پرداخت حقوق بازنشستگی وکمک اجتماعی را برعهده دارد». اضافه براین محدودیت شدید رفت وآمد افراد وحمل کالا (به استثنای کمک انسان دوستانه) نیز دراین لایحه پیش بینی شده است. خانم اوکسانا سیروئید(Oksana Syröd)، نایب رئیس مجلس وعضو ساموپومیچ، که ما را در دفترکارش درمجلس، که این روزها کاملا آرام بنظرمیرسد، پذیرا شده است میگوید « گاهگاهی به سربازان دستورداده میشود که عملیات تهاجمی خویش را متوقف کنند تا قطار حامل زغال سنگ بتواند عبورکند. چنین چیزی برای سربازان ما قابل تفهم نیست وبا ضرورت های امنیت ملی نیز ناسازگاراست». براساس لایحه مذکور، باید تمامی تدارکات آب، سوخت وانرژی متوقف شود تا بتوان «حصار بهداشتی» غیر قابل نفوذی در برابرتعدی دشمن وقاچاق اسلحه ایجاد کرد. وقتی که مناطق جدائی طلب، درآینده ای ناروشن، بازپس گرفته شدند، اهالی آنها برای یک دوره موقت تحت حکومت نظامی قرارگرفته وآزادی دست یابی به اخباربرایشان محدود خواهد شد. نماینده مذکور، برای نشان دادن اندکی انعطاف، وبا توجه به اینکه چشم انداز دیگری وجود ندارد، میگوید که امکان آشتی مجدد را کنار نمیزند «اما فقط با همدستان مجبور»، لقبی که او به اهالی بازمانده در مناطق تحت کنترل جمهوری های خود اعلام کرده داده است. بدیهی است که برای افرادی که در نبردها شرکت کرده ویا در دستگاه اداری این جمهوری ها کار کرده اند هیچگونه عفوعمومی در نظر گرفته نشده است. لایحه قانونی رقیبی نیز در حال تدارک است. آقای مصطفی نایم(Mustafa Nayyem) نماینده طرفدار پوروشنکو وتدارک کننده این لایحه میگوید «ما نباید خودمان ازمناطق اشغالی چشم پوشی کنیم، آنها را به انزوا بکشیم ویا دیواربسازیم». مخاطب ما با کشیدن طرحی، ایجاد شکلی از توان تاثیر گذاری را نظریه پردازی میکند که هدفش خالی کردن این مناطق از نیروهای فعال آن با جذاب ساختن اوکراین برای جوانان دونباس است. دراین طرح تمامی اوکراین در اردوی غرب دیده میشود وتنها بخش کاملا شرقی آن در کنار«شوروی سابق» باقی میماند. اوتوضیح میدهد که «ما در مقابل دونباس باید به همان شیوه ای عمل کنیم که غرب در اوکراین پس از سقوط شوروی در پیش گرفت، یعنی با کمک مالی فعال به جامعه مدنی به منظور کندن آنان از گذشته شورویشان وایجاد زمینه برای پیدایش رهبرانی که ازمردم سالاری وآزادی بیان صحبت میکنند». او معتقد است که اعطای بورس تحصیلی وبرنامه های خاص پذیرش دانشجو قادرند بخشی از ۵۰هزارشاگردانی که هرساله از دبیرستان های دونباس فارغ التحصیل میشوند را به سوی اوکراین جلب کنند.

گرچه دو رویکرد ازنقطه نظرشیوه اجرا متفاوتند اما برسریک نکته اساسی با یکدیگرموافقند : بازشناسی مناطق خارج ازکنترل کی یف بعنوان مناطق اشغال شده. جای دادن کلمه «اشغال شده» درقانون، سیاست محتاطانه وزرات مناطق موقتا اشغال شده وآوارگان، ایجاد شده در آوریل ۲۰۱۶، را قطعا مدفون خواهد کرد.آقای وادیم چرنیچ(Vadim Tchernych)، وزیر این وزارتخانه، در ماه ژانویه گذشته، طرحی برای ادغام مجدد دونباس در اوکراین ارائه داد که حاوی چهارده پیشنهاد بود : ایجاد تسهیلات برای شرکت ها، برنامه حمایت اززبان اوکراینی، برگذاری رقابت های ورزشی، دست یابی اهالی محلی به کالاهای مورد نیاز اولیه وکمک های اجتماعی. هدف چنین طرحی، در شرایط فقدان پیروزی نظامی، «موفق شدن درنبرد برای فتح قلبها وذهن هاست». این وزارت خانه اما از امکانات لازم برای اجرای برنامه اش برخودار نیست. آقای گئورگی توکا(Gueorgi Touka)، معاون وزیر، در پشت میزش که بر فراز آن عکسی از یک ماشین سوخته شده در یک منطقه صنعتی به چشم میخورد، اعتراف میکند که « بودجه ما ۲۵ میلیون هیرونیاس (۸۷۵ هزار یورو) است و ما احتیاج به ۲ میلیون بیشتر داریم تا بتوانیم تنها حقوق کارمندان وهزینه دفاتر را بپردازیم». او درباره عکس میگوید که « یکی از نظامیان سابق گردان آزو(Azov) که حالا خبرنگارجنگ شده است، این عکس را در شهرآودیوکا(Avdïika) گرفته است». آودیوکا شهری همجواردونتسک ودرکنترل نیروهای دولتی است که ازآغاز سال تاکنون نبردها درآن شدت بیشتری یافته اند.

درحالیکه تاسیسات روبنائی آسیب دیده براثرنبردها نقش خط جداسازی میان طرف های درگیر را ایفا میکنند، افرادی که در نزدیکی خط جبهه کار میکنند نگران عواقب انسانی محاصره هستند. شرکت منطقه ای تامین آب دونباس، ودا دونباس(Voda Donbass) بعنوان مثال، مسئولیت اداره تاسیسات تصفیه وتوزیع آب در هر دوطرف خط جبهه را بعهده دارد. آقای ویکتورزاودوسکی(Viktor Zavodovski)، مسئول امور مالی شرکت، با نگرانی میگوید که «ما در انتظار حل و فصل مسئله آب در چهارچوب توافق های مینسک هستیم». نگاهی به مسیر کانال آبرسانی دونتس – دونباس که از سلوویانسک(Sloviansk)، تحت کنترل کی یف، آغاز میشود وبرای آبرسانی به دونتسک از خط جدا سازی مخاصمین عبور میکند وسرانجام به بندرماریوپول(Marioupol) زیر کنترل ارتش اوکراین میرسد، بخوبی اثبات میکند که هرطرحی برای محروم کردن جمهوری های خود اعلام کرده از آب غیر قابل اجراست. ۷ هزارنفر از ۱۱ هزار کارمند شرکت آبرسانی مذکور، هنوز درقلمروی «جمهوری خلقی دونتسک» کار میکنند. حقوق برخی ازآنان به روبل (بصورت نقدی) پرداخت میشود ودیگران، بویژه کسانی که ناچارند مرتبا در دو سوی مرزرفت وآمد کنند، حقوقشان را به هیرونیاس دریافت میکنند. مسئول أمورمالی شرکت ادامه میدهد «از زمان محاصره تاکنون، بدلیل عدم اعطای اجازه عبور مخصوص، ما قادر به انتقال هیچ ابزاری برای تعمیرونگهداری به سمت جمهوری دونتسک نیستیم. حتی کلرین را هم بعنوان کمک بشردوستانه از روسیه دریافت میکنیم».

آقای پوروشنکو، درتلاش برای خنثی کردن طرح هائی که هوداربازشناسی منطقه بعنوان اشغال شده هستند، قانونی نوین برای «بازسازی تمامیت ارضی اوکراین» را اعلام کرده است. او، در سخنرانی خود دربرابرشورای امنیت ملی ودفاع در ماه مارس گذشته، توضیح میداد که «زمانی که برخی از نیروهای سیاسی داخل کشورخلاصی از بخشی از دونباس وریختن چندین میلیون اوکراینی به روسیه را هدف خود تعیین کرده اند، چگونه میتوان انظار داشت که [یاران غربی مان] پافشاری ما برای پشتیبانی از آنها را درک کنند. روندی که پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته ودر حال حاضر، رئیس جمهوربرای متوقف کردن آن ناتوان بنظر میرسد.

انسان شناسی و فرهنگ ناشر مجله لوموند دیپلماتیک در ایران است

لوموند دیپلماتیک ماه مه ۲۰۱۷