تصویر: مرزهای جغرافیایی اورارتو
علی نوراللهی
آسیای صغیر و شمال غرب فلات ایران در هزاره اول شاهد قدرت گیری دولتی بنام اورارتو بود که مدت ها توانست بخش های مهمی از آسیای صغیر و فلات ایران و شمال بین النهرین را تحت سلطه و تاثیر خویش در آورد. و برای دولت قدرتمند آشور نیز مشکلات عدیده ای را به وجود آورد. هرچند بیشتر اوقات خراجگذار آشوریان بودند اما در مواقعی توانست در برخورد با آشوریها پیروزیهایی را نیز به دست آورند. اما این پیروزی ها نتوانست سلطه آشوری ها را کاملاً از بین ببرد در نتیجه این ضعف ها ، سرانجام این دولت بدست اقوام سیمری از میان رفتند. اگاهی ما از این امپراطوری تنها از طریق اشاره ای مخدوش بود که در کتاب عهد عتیق به آن شده بود. اما بعد از نوزایی اروپا (رنسانس) و علاقه به جمع آوری عتیقه سبب ورود اشیائ فراوانی از نواحی وان و اطراف آن به بازارهای عتیقه و موزه ها شد این موضوع برخی از موزه ها را بر آن داشت تا اطلاعات بیشتری از منشا و سرچشمه این اشیاء بدست آورند. این موضوع سبب شکل گیری اولین کاوش ها و بررسی های باستانشناسی در این منطقه شد که در نهایت توانست غبار فراموشی را از روی یکی از مهمترین امپراطوری های دنیای باستان که بخش مهمی از آسیای صغیر و قفقاز و بین النهرین و فلات ایران را تحت سیطره خود داشت بزدایند و آنرا به روشنایی تاریخ برگردانند.
پایتخت این امپراطوری شهر توشپا در ناحیه جنوب شرقی وان قرار داشته است. پایتخت وان در نوشته های آشوری با نام توروشپا آمده است. از دیگر محوطه ها اورارتویی می توان کارمیر بلور نام برد که کتیبه های زیادی به خط میخی اورارتویی در آن بدست آمده است.
از نظر مذهبی اورارتوها دارای خدایان متعددی بودند که فهرستی متشکل از اسامی ۷۹ خدا در کتیبه مهر دوری یا مهر کاپسی آمده است که نشاندهنده قرابت مذهبی اورارتوها با دیگر اقوام آسیای صغیر می باشد.
بر اساس داده های بدست آمده از انبارها و خمره ها و فهرست های ذکر شده در کتیبه ها اقتصاد این امپراطوری بر اساس کشاورزی و نگهداری از حیوانات اهلی گاو، گوسفند و اسب بوده تعداد زیاد اسکلت های حیوانات پیشکشی به خدایان موید این مطلب است.
اورارتوها مردگان خود را در گوردخمه های کنده شده در صخره ها یا گورهای که دارای دیواره های ساخته شده از سنگ های تراش خورده بود، قرار می دادند که نمونه های فراوانی از این شیوه های تدفین که الگو گرفته از خانه های مردمان اورارتو بوده در آسیای صغیر، ارمنستان و ایران و دیگر نواحی که اورارتوها در آن حضور داشته اند، شناسایی شده است. می توان تاثیر این شیوه تدفین را در تدفین مادها و هخامنشی ها مشاهد کرد.
متن کامل مقاله و تصاویررا در لینک زیر دانلود کرده و مطالعه کنید