زیست قوم شناسی
تالیف
ا. ن. آندرسن، دبورا م. پیرسال، یوجین س. هان، نانسی ج. ترنر- ۲۰۱۱
نوشته‌های مرتبط
ترجمه
منیژه مقصودی (دانشیار دانشگاه تهران)
هما حاجی علی محمدی (پژوهشگر ارشد مردمشناسی پژوهشکدۀ مردمشناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری)
امیر غریب عشقی (عضو هیأت علمی سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی)
بابک غلامین (عضو هیأت علمی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی)
پیشگفتار
متن حاضر ترجمه‌ای از نسخۀ انگلیسی کتابی با عنوان Ethnobiology (زیستقومشناسی) است که در سال ۲۰۱۱ در نیوجرسی و همزمان در کانادا به چاپ رسیده است. این کتاب توسط اساتید دپارتمان‌‌های انسان‌شناسی و محیط‌زیست دانشگاه‌های غرب از جمله آمریکا و کانادا تالیف شده است؛ اساتیدی نظیر: دکتر آندرسن از دانشگاه کالیفرنیا، دکتر پیرسال از دانشگاه میسوری در ایالت کلمبیا، دکتر هون از دانشگاه واشنگتن و دکتر ترنر از دانشگاه ویکتوریا و دپارتمان محیط‌زیست در فراهم‌آوردن آن نقش داشته‌اند. کتاب پیش‌رو، دارای بیست‌و‌دو فصل است و هر یک از فصول به یکی از مباحث عمدۀ زیستقومشناسی اختصاص دارد. این کتاب توسط گروهی از صاحب‌نظران با تخصص‌‌های خاص ترجمه شده است. در ترجمۀ کتاب هما حاجی علی‌محمدی پژوهشگر ارشد مردمشناسی پژوهشکدۀ مردمشناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، امیر غریب عشقی عضو هیأت علمی سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی، بابک غلامین عضو هیأت علمی‌دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و اینجانب – منیژه مقصودی دانشیار انسان‌شناسی از دانشگاه تهران – مشارکت داشته‌ایم.
این کتاب به عنوان اثری مرجع با کاربردهایی در رشته‌‌های مختلف از جمله انسان‌شناسی، مطالعات فرهنگی، محیط‌زیست، گیاه‌شناسی، داروشناسی، پزشکی مردمی طب سنتی، باستان‌شناسی و نیز جانورشناسی می‌تواند مفید باشد.
جا دارد که بگوییم انبوه اطلاعات موجود در هر یک از فصل‌‌های کتاب و کثرت منابع مورد استفاده در آن‌ها، ما را به عنوان گروه مترجمان شگفت‌زده کرد. این مجموعۀ مرجع نمایانگر حجم به‌نسبت قابل توجهی از تحقیقات در موضوع زیستقومشناسی است. از مزیت‌های نسخۀ انگلیسی کتاب آن است که بسیاری از معانی اصطلاحات و واژههای به‌کار‌رفته در متن، در پاورقی شرح و توضیح داده شده‌اند. با این وجود، گروه مترجمان به این مقدار بسنده نکرده و خود نیز در انتهای کتاب، مجموعه‌ای از واژههای کلیدی و تخصصی را ارائه کرده و با بهره‌گیری از سبک تصویری در کنار توضیحات مکتوب، به بخش پایانی ترجمه شکلی دائره‌المعارف‌گونه داده‌اند. تدوین و تنظیم هر فصل با کوشش گروهی محقق با تخصص‌‌های متعدد صورت پذیرفته است. ۴۲ نفر در نگارش کتاب مشارکت داشته‌اند. اسامی پدید‌آورندگان در انتهای کتاب، با عنوان راهنمای نویسندگان آمده است.
در این پیشگفتار با توضیح مختصری به هر یک از فصل‌‌های بیست‌و‌دوگانه می‌پردازیم: در فصل نخست، به معرفی کلی رشتۀ زیستقومشناسی با مطالعۀ فرهنگی در زمینۀ انواع گیاهان و جانوران و روابط متقابل میان آن‌ها و انسان پرداخته شده و در فصل دوم با تاریخ زیست قوم‌شناسی و مراحل شکل‌گیری این رشته تاکنون آشنا خواهیم شد. در فصل سوم رابطۀ اخلاق در گیاه‌‌قوم‌شناسی، تاریخچۀ قوانین و سیاست‌‌های بین‌المللی و همچنین مسائل جامعۀ معاصر را بررسی خواهیم کرد. فصل چهارم با عنوان «از پژوهشگر تا اطلاع‌رسان‌ها در میدان تحقیق» به بررسی مفاهیم اخلاقی و چالش‌های محقق در میدان تحقیق با فشارهای فرهنگی، اجتماعی، زیست‌محیطی و تغییرات جوامع حاشیه‌نشین؛ فصل پنجم با توجه به فضای تجربه‌گرایی و متافیزیکی به شیوههای دانش بومی؛ فصل ششم به مبحث جانور‌قوم‌شناسی؛ فصل هفتم جانورشناسی و ارتباط آن با یافته‌‌های باستان‌شناسی و تفسیر آن‌ها؛ فصل هشتم به دیرینه‌جانور‌شناسی و روش‌‌های تجزیه و تحلیل؛ فصل نهم به گیاه‌‌قوم‌شناسی و رابطۀ بین انسان و گیاه؛ فصل دهم به بازسازی شیوههای قدیمی زندگی گیاهان با دو بخش مربوط به راز‌‌های بقا و رفع نیاز‌‌های روزمره؛ فصل یازدهم به کنش متقابل میان انسان، محیط‌زیست و نیز کنش متقابل انسان و انسان؛ فصل دوازدهم به بررسی تاریخچه و شرایط فعلی بررسی‌ها و تحقیقات زیستقومشناسی در دوران معاصر اروپا؛ فصل سیزدهم به بررسی و مطالعۀ انواع قارچ‌ها؛ فصل چهاردهم رویکرد‌‌های بوم‌شناسی قومی و یکپارچه‌سازی روش و نیز نظریۀ تحقیقات مربوط به دارو‌قوم‌شناسی؛ فصل پانزدهم شیوههای غذاهای بومی و انواع تغذیه؛ فصل شانزدهم چشم‌انداز بوم‌شناسی بومی و نیز درک مردم بومی در رابطه با توزیع فضایی و زمانی موجودات و نیز درک آنان از پیرامون خود؛ فصل هفدهم به شناخت منابع سنتی مدیریت از منظر گوناگونی منابع سنتی و مدیریتی؛ فصل هجدهم ارتباط زیستقومشناسی و بوم‌شناسی کشاورزی و شیوههای متنوع کشاورزی؛ فصل نوزدهم «اتنوبیولوژی زبان‌شناسی» و مطالعه، بررسی و تحقیق در مورد زبان‌شناسی زیستی قومی با این جمله که «زبان دارای کد‌‌های پیچیده‌ای درجهت یکپارچه‌سازی صداها، کلمات و معانی ادراک، حافظه، رویا‌ها و تخیلات همه در جهت برقراری ارتباط با مردم است»؛ فصل بیستم مطالعات شناختی در رابطه با زیست‌شناسی عامیانه با این پرسش که «چگونه می‌توانیم محیط بشر را در مورد ذهن مطالعه و بررسی کنیم»؛ فصل بیست‌و‌یکم به کاربرد‌‌های نمادین گیاهان با مثال‌‌های متعدد از کاربرد فرهنگ‌‌های جهان گیاهان با عنوان نماد آیین‌ها و مراسم خاص و در نهایت در فصل بیست و دوم به شناخت زیست‌شناسی با کسب دانش و مهارت دربارۀ جهان زنده پرداخته شده است.
منیژه مقصودی
دانشیار دانشگاه تهران
فهرست کامل کتاب و متن کامل مقدمه را از لینک زیر دانلود کرده و مطالعه کنید:
Ethnobiology
همچنین واژه نامه مصور فارسی و انگلیسی کتاب در لینک زیر قابل دسترس است:
Glossary