گزارش سخنرانی:جوانان، ازدواج و بهداشت باروری

جوانان و ارزش های دگرگون شونده در زمینه ی ازدواج و بهداشت باروری

اشاره – متن زیر گزارشی از سخنرانی خانم دکتر شیرین احمدنیا جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی است که در اردیبهشت ماه ۱۳۸۶ در چارچوب همایش روز جهانی خانواده و در دانشگاه شهید باهنر کرمان ایراد گردیده است . دکتر احمدنیا در این سخنرانی به ارائه بخشی از یافته های تحقیقاتی خود و آمارهای جدید در زمینه ی دگرگونی ارزش ها و نگرش های جوانان نسبت به ازدواج در سطح تهران و کل کشور پرداخت. وی علاوه بر بهره گیری از یافته های بررسی پیمایشی خود در مورد جمعیت نمونه ی معرفی( representative sample ) متشکل از ۱۴۵۱ نوجوان ( ۷۳۱ پسر۴/۵۰% ، ۷۲۰دختر ۶/۴۹%) که در سالهای اول تا سوم دبیرستان و هنرستان در شهر تهران مشغول به تحصیل بوده اند، از داده های پیمایش ملی ارزش ها و نگرش های ایرانیان (۱۳۸۲) و پیمایش ملی ارزش ها و نگرش های جوانان ایران (۱۳۸۳) نیز بهره گرفته است .

دکتر احمدنیا در ابتدا به چرایی سرعت گرفتن تغییرات در میان نسل جوان پرداخت و گفت : نسل جوان امروز در عصر ارتباطات گسترده و جهانی در سطوحی وسیع تر از نسل های گذشته در معرض تغییرات ارزشی و هنجاری شتابنده قرار دارد. بخشی از تحولات نگرشی و رفتاری جوانان ، حیطه نگرش ها و ارزش های مرتبط با معیارها و شیوه های همسرگزینی ، ازدواج و معاشرت های صمیمانه و مسائل بهداشت باروری را در بر می گیرد. وی با اذعان به محدودیت های پیش رو در انجام تحقیقات ادامه داد: در ایران نیز یافته های مطالعات و تحقیقات انجام شده هرجند غالبا” به دلیل موانع و حساسیت های فرهنگی موجود از عمق یا گستره چندانی برخوردارنیستند، با این حال در سطوحی هرچند محدود نشان از دگرگونی هایی دارند که بی شباهت به روند رویدادهای کشورهای صنعتی غربی نیست. عواملی چون افزایش میزان تحصیلات و آگاهی ها و دسترسی فزاینده جوانا ن به تکنولوژی های نوین ارتباطی و اطلاعاتی در تسریع و شکل دهی به روند تغییرات ارزشی موثر شناخته می شوند.

مروری بر یافته های آماری
احمد نیا پس از بیان مقدمه به ارایه یافته های خویش پرداخت . بنا به یافته های این پژوهشگر از نظر نوجوانان پسر در شهر تهران، سن ایده آل ازدواج برای پسران ۲۵ و برای دختران ۲۲ سال می باشد در حالیکه دختران این سن را برای پسران ۲۶ و برای دختران ۲۳ سال ذکر کرده اند که با ارقام واقعی متوسط سن ازدواج در سطح ملی فاصله ی زیادی ندارد. وی با اشاره به اینکه ۴/۲۸ درصد کل نوجوانان (۴/۲۹% دختر و ۳/۲۷% پسر) در تهران به طور جدی به این مساله فکر کرده اند که تا آخر عمر ازدواج نکنند این یافته را با توجه به تاکید جامعه ایران نسبت به ارزش مثبت و ضرورت ازدواج بسیار حائز اهمیت دانست .و ادامه داد : متوسط سن ازدواج بنا به آمارهای ملی در ایران رو به افزایش است ، هرچند میانگین سن اولین ازدواج در ایران هنوز با ارقام مربوط به کشورهای غربی مثل آلمان با متوسط سن ازدواج ۶/۳۲ برای مردان و ۶/۲۹ برای زنان (در سال ۲۰۰۶) فاصله ی نسبتاً زیادی دارد اما روند افزایشی آن در هر دو کشور شایان توجه است.

عضو گروه کارشناسی ارشد مطالعات زنان دانشگاه علامه طباطبایی بزرگترین دغدغه و نگرانی شخصی افراد پاسخگو را بنا به اظهارات خودشان و به ترتیب اولویت ؛ عدم قبولی در کنکور و ادامه تحصیل (۳۵%) ، ناتوانی از دستیابی به آرزوها یا اهداف زندگی (۸/۲۳) آینده شغلی (۲/۲۲) و سپس ازدواج (۷/۱۳ درصد) عنوان کرد و سپس به اولویتهای انتخاب همسر و مشکلات روز جوان اشاره و می گوید :از نگاه دختران نوجوان تهرانی اخلاق خوب (۶۰%) ، تحصیلات (۴۶%) شغل مطلوب (۳۷%) و دینداری (۱۶%) به ترتیب، مهمترین ویژگی های همسر ایده آل بیان شده است که این اولویت ها در میان پسران تا حدودی متفاوت است و عبارتند از اخلاق خوب(۴۳%) زیبایی(۳۸%) عفت و نجابت (۳۷%) و تحصیلات (۲۶%) . ضمن آنکه از نظر جمعیت مورد مطالعه و بر حسب بسامد پاسخ ها به ترتیب بیکاری (۷/۲۴% ) ، فقر و مشکلات اقتصادی (۹/۱۵%) ، کمبود آزادی عمل (۲/۹%) ، اختلافات نسلی (۶/۸%) ، مسائل اجتماعی مانند امنیت و بی عدالتی و فساد(۳/۷%) و در نهایت مسائل ازدواج و انتخاب همسر(۹/۳%) مهمترین مشکلات روز نسل جوان می باشند.

دکتر احمدنیا با نتیجه گیری از بخشی از نتایج تحقیقش از آشکار شدن دگرگونی هایی که در زمینه ی رویه های عرفی به چشم می خورد خبر داده و می افزاید : تنها حدود ۳۷ درصد از دختران نوجوان در تهران مایل بودند با کسی ازدواج کنند که تحصیلاتش از خودشان “بیشتر” باشد و همچنین فقط ۸۶ درصد دختران اظهار داشتند که مایلند همسرانشان از خودشان “بزرگتر” باشد و جالب است که در میان پسران نیز صرفاً ۶۸ درصد اظهار داشته اند که همسرانی کوچکتر از خود را انتخاب می کنند. و در مقایسه ، نسبت بیشتری از پسران ( ۱۶%) در مقایسه با دختران(۷%) مایل بودند که همسرانشان “همسن ” خودشان باشند. بدین ترتیب ملاحظه می شود که سهل گیری در معیارهای همسرگزینی در مورد متغیرهایی چون سن همسر و میزان تحصیلات رو به افزایش است. همچنین در مجموع ۳/۹۵ درصد پاسخگویان معتقد بودند که جوانان باید اجازه داشته باشند که پیش از ازدواج با هم معاشرت کرده تا با خصوصیات فردی همسر آینده شان آشنا شوند و ۸/۵۷ درصد ترجیح می دهند که همسر آینده ی خود را پس از مشورت با پدر و مادر ولی با توجه به سلیقه ی خودانتخاب نمایند و تنها ۹/۱% اظهار کردند که مایلند صرفا” پدر و مادر در این مورد برایشان تصمیم بگیرند.
وی سپس فاصله میان دیدگاه جنسیتی دختران و پسران را محسوس و معنی دار توصیف کرده و به بررسی معرف هایی که در زمینه ی تحلیل نگرش جنسیتی دختران و پسران پاسخگوی تهرانی به کار رفته است پرداخت و گفت : درحالیکه اکثریت دختران معتقد بوده اند که مردان باید در امور خانه از قبیل آشپزی ، نظافت و نگاهداری از بچه ها به همان اندازه همسران خود مسئولیت قبول کنند، پسران با نسبت های بسیار کمتری در مقایسه، با چنین دیدگاهی موافق اندو در عین حال نسبت بیشتری از پسران معتقدند که زنان بهتر است به کار خانه و تربیت فرزندان بپردازند و فعالیت های اقتصادی اجتماعی را به مردان واگذار کنند. درصد بیشتری از دختران(۹/۸۷% ) درمقایسه با پسران (۱/۴۰ درصد) یا تقریبا” دو برابر معتقد بودند که زن باید به کار بیرون از خانه ، علاوه بر امور خانواده و تربیت فرزندان بپردازد که می توان آن را نشان دهنده ی تغییر نگرش عمده ی دانست که در ارتباط با اهمیت قائل شدن برای نقش های جدید زنان یعنی اشتغال به وجود آمده است.
اما به اعتقاد این استاد دانشگاه ، هنگامی که موضوع تصمیم گیری در حوزه ی خانه و خانواده مطرح می شود ، یافته ها حکایت از نزدیک شدن یا همسو شدن نگرش جنسیتی دختران و پسران پاسخگو در شهر تهران دارد چرا که بالاترین نسبت دختران (۸۷%) و پسران (۷/۹۴%) معتقد به این بودند که زن و شوهر می بایستی هر دو با هم در امور مهم خانوادگی تصمیم گیری نمایند نه فقط زن یا شوهر.
احمدنیا به نکات تناقض آمیزی که در میان پاسخ ها ی نوجوانان تهرانی مشاهده کرده است نیز اشاره کرده و می گوید: هنگامی که از دختران پرسیده شد که “اگر مردی به خواستگاری تان بیاید که بیشتر شرایط مورد نظر شما را داشته باشد ولی با ادامه تحصیل شما مخالفت کند ، آیا با او ازدواج می کنید ؟” ۶۴درصد پاسخ “خیر” را انتخاب نموده اند یا بهتر بگوییم ۳۶درصد از دختران به این شرط تن می دهند؛این در حالیست که ۸۸درصد دختران معتقد بودند که زنان بهتر است هم کار بیرون از خانه انجام دهند و هم درون خانه و هنگامی که در مقابل این پرسش قرار گرفتند که اگر مردی به خواستگاریتان بیاید که بیشتر شرایط مورد نظر شما را داشته باشد ولی با کار کردن شما مخالفت کند آیا با او ازدواج می کنید؟ ۷/۵۷درصد پاسخ خیر و ۳/۴۲درصد پاسخ بله را انتخاب نمودند.
آگاهی جوانا ن از مسائل جنسی بخش دیگر صحبت های احمد نبا را تشکیل می دهد ، وی می گوید:
در زمینه آموزش و آگاهی از مسایل جنسی ، بیشترین نسبت (۲۰درصد) پاسخگویان مشخصا سن مناسب برای دریافت آموزش و آگاهی در این موضوعات را سن ۱۵سالگی می دانستند . با این حال میانگین سنین بیان شده ، نشان دهنده ی ارقام ۸/۱۶و ۶/۱۶ به ترتیب در مورد دختران و پسران بودو نتایج تحقیق تا حدودی حکایت از اهمیت تاثیر و نقش حائز اهمیت دوستان و گروه همآلان در شکل گیری گرایش و رفتار های نوجوانان به ویژه در ارتباط با کسب آگاهی در زمینه ی مسائل بهداشت جنسی و تنظیم خانوده دارد. اکثریت پاسخگویان معتقد به این هستند که می توان تعداد فرزندان را در حد مطلوب در کنترل داشت ، هرچند در حدود یک پنجم در این مورد اظهار بی اطلاعی کردند.از لحاظ آگاهی های بهداشت جنسی ، نوجوانان در مورد ایدز اطلاعات نسبتا” زیادی داشتند و از راههای انتقال آن مطلع بودند.
پژوهشگر در بخش پایانی سخنرانی اش به نتایج تحقیق اش در ارتباط با روابط دوستی دو جنس پیش از ازدواج اشاره وگفت : از پاسخگویان خواسته شد تا در مورد میزان رواج چنین روابطی در مورد افرادی که می شناسند اظهار نظر کنند که در پاسخ ، بیشترین نسبت پاسخ دهندگان (۳۸درصد) به گزینه ی “خیلی زیاد” اشاره کردند . ۳۴درصد گزینه “زیاد”، ۲۱درصد گزینه “متوسط” و ۸درصد گزینه های “کم” و “خیلی کم” را برگزیدند.

تضادهای جدید
دکتر احمدنیا در پایان با نتیجه گیری از پژوهش به تضادهای جدید بین نسلی پرداخت و گفت: تفاوت دیدگاه نسل های مختلف از نقطه نظر بروز تضادهایی در زمینه ی ایده ها و رفتارها با امکانات عملی و اختیار عمل جوانان اهمیت می یابد بدین ترتیب که جوانان از سویی ، با توجه به افزایش سطوح تحصیلات عالیه ، گسترش وسایل ارتباط جمعی و امکانات ارتباطی جدید نظیر اینترنت ، در جریان و معرض تغییرات نگرشی ارزشی و رفتاری جوانان در سطح جهان ( در زمیته هایی چون به تعویق انداختن سن ازدواج ، اولویت دادن به اهداف تحصیلی یا شغلی و اهمیت یافتن انتخاب فردی در زمینه ی انتخاب همسر یا شریک زندگی ) قرار گرفته اند و از سویی دیگر به دلایل غلبه طرز تفکر سنتی در زمینه ی ازدواج در میان نسل های پیشین از قبیل والدین و تصمیم گیرندگان(مسئولین جامعه) به ازدواج در سنین پایین و تشکیل خانواده و فرزندآوری تشویق و ترغیب می شوند و از پیگیری آمال و اهداف و اولویت های نسل جدید بازداشته می شوند.
تفاوت دیدگاه والدین و فرزندان در ارتباط با مورد اقدام به آشنایی و معاشرت با جنس مخالف پیش از ازدواج نمونه ای از این تضاد آرا ست . فشارهای اقتصادی و هزینه های سنگین ازدواج و تشکیل خانواده در کنار افزایش تورم و بیکاری نیز به بهبود شرایط تقابل نسل ها کمکی نکرده است.