در قرن شانزدهم میلادی ، مردی وجود داشت که به عنوان مشهورترین پیشگوی تاریخ شناخته شد نام اونوستراداموس بود.با توجه به بسیاری از شواهد ،به نظر میآید بروس مسکیتا ،نویسنده کتاب حاضر نیز پیشگوی قرن بیست و یکم است. در حالی که نوستراداموس به ستاره ها و عرفان نگاه می کرد تا افشاگری های آخرالزمانی خود را بیان کند ، پروفسور بروس مسکیتا برای پیش بینی وقایع آینده به یک منبع امروزی تربه نام کامپیوتراعتماد کرد.او ادعا می کند ؛ هدف اصلی این نوشتار و تمام فعالیت‌های علمی اش بر این اساس سازماندهی شده که میتوان اقدامات و رفتارهای سیاسی و اجتماعی دیگران را پیش بینی کرد و از آن مهمتر میتوان با آرایش و چینش دقیق و با در نظر گرفتن مجموعه وسیعی از متغیرها و عناصر تاثیرگذار،آینده را به طور خارق العاده ای مهندسی کرد زیرا این کار به فرآیند تصمیم‌گیری در ذات و ضمیر انسان بازمی‌گردد. پیش‌بینی و مهندسی آینده کار آسانی نیست نمیتوان با گوی بلوری ،فال قهوه ، رمل و اسطرلاب آینده را پیش بینی کرد ،اما میتوان بر اساس یک سری اصول علمی در زمینۀ نظریه ها و الگوهای بسیار پیچیده ریاضی امکان پیش بینی سیاسی را فراهم آورده و هنر تصمیم گیری را به یک علم تبدیل کرد. اونشان میدهد با استفاده از نظریه بازی ها می توان در مورد امور تجاری ،اقتصادی،وقایع سیاسی و مسائل امنیتی مانند تولید سلاح هسته ای در کره شمالی ، احتمال اتحاد عراق با ایران، خطر یک جنگ بزرگ بین اسرائیل و فلسطین، حتی موضوعات مالی و شخصی را پیش بینی کرد. پیش بینی های مسکیتا ، با دقت ۹۰ درصدی از CIA گرفته تا شرکت های تجاری بزرگ به کار گرفته شده است ، اودر این کتاب روش های حیرت انگیز خود را به اشتراک می گذارد و به شما اجازه می دهد در طیف وسیعی از مذاکرات پرمخاطره بازی کنید. اگرچه این کتاب دارای بخشهایی است که بر روی سیاست خارجی متمرکز شده اند ، اما این کتاب برای مدیرانی که می خواهند بدانند؛ چگونه متخصصان از تئوری بازی برای پیش بینی و مهندسی آینده استفاده می کنند و همه کسانی که به موضوعات پیچیده امنیت ملی علاقه مند هستند ، توصیه می شود.
کتاب حاضر، در یازده فصل نوشته شده است؛ سه فصل اول به اصول اساسی در تئوری بازی ها میپردازد و در فصلهای بعدی با ذکر نمونه های تاریخی از پیش بینیهای اقتصادی و سیاسی ،روش های استفاده از تئوری بازی ها را تشریح می کند.
درباره نویسنده: بروس مسکیتا ،استاد سیاست در دانشگاه نیویورک و عضو ارشد موسسه هوور در دانشگاه استنفورد است وی متخصص پیش بینی های سیاسی ، اقتصاد سیاسی و سیاست امنیت بین المللی است .او دکترای علوم سیاسی خود را از دانشگاه میشیگان دریافت کرد. نویسنده پانزده کتاب و بیش از یکصد مقاله و همچنین تعداد زیادی مقاله در روزنامه ها و مجلات مهم است. او در همه شبکه های بزرگ و همچنین پخش تلویزیونی در برزیل ، چین ، کره ، هلند و جاهای دیگر حضور داشته است.نویسندۀ نظریه پرداز بازی ها، سابقه موفقی در استفاده از تئوری بازی برای پیش بینی نتیجه مسائل مهم سیاست خارجی دارد.او با میزان دقت بسیار بالایی ،پیش بینی های موثری را برای دولت ایالات متحده ، در مورد مسیر آینده سایر کشورها ، انجام داده است .
نویسنده درسه فصل اول کتاب اصول اساسی و بنیادین نظریه بازی ها را توضیح می دهد. اما آیا می توان با به کارگیری این اصول، مشکلات و مسائل پیچیده در دنیای امروز را حل کرد؟ نظریه بازی یک برچسب فانتزی برای یک ایده کاملاً ساده است؛ اینکه افراد کاری را انجام می دهند که فکر می کنند به نفع آنهاست. خودخواهی ،فرض اصلی در تئوری بازی است ،مردم با تلاش فراوان از منافع شخصی خویش دفاع می کنند بنابراین پیش فرض خودمحوری ،انگیزۀ طراحی برنامه های ریاضی کامپیوتری را فراهم می کند ونتایج احتمالی را از طیف گسترده ای از شرایط نشان می دهد. شما میتوانید برای پیش بینی نتیجه یک مسئله ، با ارزیابی انگیزه های “ذینفعان” ، افرادی که به نتیجه علاقه دارند ، را مشخص کرده و اهمیت موضوع را برای هر شخص بررسی کنید.به طور مثال دانستن اینکه سهامداران چگونه به برخی از حقایق و اعتقادات پاسخ خواهند داد ، اولین قدم در پیش بینی دقیق رفتار آینده آنهاست.
یکی از روشهای موثر برای دستیابی به نتایج ، ارائه اطلاعاتی است که باورهای دیگران را تغییر می دهد. یک «پیش بینی کننده» برای پیش بینی و مهندسی آینده از چنین ابزارهایی در حوزه نظریه بازی استفاده می کند. “پیش بینی” در انواع کارها ، از خرید ماشین گرفته تا خرید سهام یک شرکت ، رسیدگی به مشکلات زیست محیطی یا مطالعه تهدیدات تروریستی ، امکان پذیر است.پیش بینی کننده بازی به ما می آموزد ،اگر انگیزۀ طرف های درگیری را با دقت در نظر بگیریم ، می توانیم چگونگی حل یک درگیری را در طیف وسیعی از برنامه ها ، از تاریخ باستان تا سرخط خبرهای فردا را پیش بینی کنیم.
نوشته‌های مرتبط
در فصل چهارم نویسنده توضیح می دهد، برای پیش بینی شرایط و رسیدن به یک نتیجه مطلوب ، بعد ازجمع آوری اطلاعات و داده های مورد نیاز، وجود یک ” برنامه کامپیوتری” بسیار ضروری است ،تا همه اطلاعات و داده ها را سازماندهی کرده وسپس مذاکرات و نحوه تبادل داد و ستد ها را در مذاکرات احتمالی شبیه سازی کند، کامپیوترها نسبت به متخصصان، تحلیلگران یا حتی نخبگان، مزیت های فراوان دارند ؛ کامپیوتر ها خسته نمی شوند و حوصله شان سر نمیرود ؛به غذا و قهوه و استراحت و خواب احتیاج ندارند و از همه مهمتر حافظۀ بسیار شگفت انگیزی دارند.مسکیتا توضیح میدهد اطلاعاتی که برای پیش بینی حوادث و رویدادها لازم است؛لزوما اطلاعات عجیب و خارق العاده ای نیستند و اصلا نیاز نیست تا سالها مشغول یاد گرفتن زبان ،تاریخ و فرهنگ کشورهای مورد مطالعه باشیم ؛ هر چند این موارد نیز بسیار عالی است اما سرنوشت ساز نیست .او یادآوری می کند بسیاری از اطلاعاتِ طبقه بندی شده لزوما محرمانه نیستند و از منابع باز و آثارقابل دسترس همگان گردآوری شده اند .بطور کلی برای آنکه به خوبی درک کنیم، اطلاعاتی که برای پیش بینی لازم است چگونه به دست میآید و تبدیل اطلاعات به اعداد کار سختی نیست ؛نویسنده پیشنهاد میدهد ،میتوانید یک آزمایش ساده انجام دهید .از دوستانتان یا اعضاء خانواده تان بخواهید از دو فیلم پیشنهادی شما، یکی را برای تماشا در آخر هفته انتخاب کنند .بدین ترتیب به هر یک از اعضاء ،برای انتخابشان نمره ای بدهید و حتی به آنهایی که برایشان تفاوتی نمیکند، که کدام فیلم را تماشا کنند نیز نمره دهید . سپس با رتبه بندی، میزان تمایل افراد را اندازه گیری کنید .اینگونه میتوانید پیش بینی کنید که اعضای خانواده کدام فیلم را برای آخر هفته تماشا خواهند کرد .این مثال نشان میدهد ،مهمترین معیار ارزش گذاری برای هر یک از اعضا ،انتخاب فیلم بود وهر یک از اعضای خانواده یا دوستان در شکل گیری تصمیم نهایی دخالت داشتند. نویسنده توضیح میدهد با اینکه انتخاب ها و اولویت ها در دنیای واقعی ، قطعا پیچیده تر است اما همین فرآیند را میتوانیم برای بررسی و تجزیه و تحلیل مناقشۀ هسته‌ای کره شمالی استفاده کنیم ؛زمانیکه اطلاعات لازم برای موضوع استخراج شد؛ فرآیند تبدیل اهداف مورد نظر به نتایج قابل پیش بینی فراهم است .
بنابراین روشن است که اطلاعات و داده های خود را از چه منابعی می توانیم تهیه کنیم و چطور می توانیم خواسته ها و مطالبات بازیکنان موثر در هر رویداد را مشخص کنیم و می دانیم که داده هایِ استخراج شده برای پیش بینی و در نهایت مهندسی و شکل دادن نتایج دلخواه اهمیت حیاتی دارند. از آنجا که همه بازیکنان در هر شرایطی تنهابه فکر حفظ منافع و مطالبات خود هستند ،رفتارها و اولویت های آن ها را میتوان با درصد بسیار بالایی پیش‌بینی کرد .حال میبینیم که می توان با به خدمت درآوردن ریاضیات و به کارگیری نظریه بازی ها بسیاری از رویدادها از جمله توافق هسته ای کره شمالی با آمریکا را پیش بینی کرد؛ حتی میتوان مسائل بسیار پیچیده تر که تعداد افراد تصمیم گیرنده بسیار زیاد و مولفه های درگیر در آن بیشمار است را کاملا نظامند مهندسی کرد.
نویسنده راهکار رسیدن به یک پیش بینی دقیق را در گرو طرح یک سوال اصلی و سپس تبدیل آن به سوال های کوچکتر میداند ،گام بعدی پاسخگویی به هر کدام از آنها تا رسیدن به یک راه حل دقیق است . بنابراین برای پیش‌بینی ،صورتبندی درست و دقیق مسئله خیلی مهم است .مثلا وقتی با این پرسش روبرو میشویم ،آیا میتوان پیش بینی کرد؛ چگونه در خاورمیانه صلح برقرار می شود؟ باید بدانیم این پرسش بزرگ مستلزم آن است که ابتدا به سوالهای کوچکتر تقسیم شود و تمام عناصر و مولفه های موجود شناسایی و مورد بررسی قرار گیرد؛ با پاسخ به سوالهای کوچکتر و یافتن راه حلهای مناسب برای آنها و با طراحی یک مدل و برنامه های کامپیوتری متناسب با موضوع مورد نظر؛ میتوان پیش بینی را انجام داد.
در فصل ششم متوجه میشویم ، برای مهندسی آینده بیش از آنکه اطلاعات راجع به کشورها کمک کند اطلاعات و داده هایی که درباره اشخاص می توان به دست آورد اهمیت دارد. فارغ از اینکه تصمیم گیرندگان اهل کدام کشورباشند.فرآیند پیش بینی ویافتن راه حل برای نتایج آینده مورد نظر به معنای بازگویی شکایتها و دشمنی ها نیست، اگر عده‌ای بر سر مناقشه ای به بن بست رسیده اند، مهمترین اقدام باید یافتن سیاست هایی باشد که منجر به رهایی از بن بست و راه حل شود . مسکیتا میگوید”رسیدن به نتیجه مطلوب مستلزم آن است که شبکه‌های بسیار گسترده و پیچیده‌ای از تصمیم‌گیران شناسایی و راههای اثرگذاری بر هر یک از آنها مطالعه شود تا در نهایت به این نتیجه رسید که اقدام یا عدم اقدام هریک از آنها چه تاثیری می تواند در نتیجه نهایی ایجاد نماید .بیش از هر اطلاعات دیگری نوع نگاه و رویکرد افراد دخیل؛ در مناقشه اهمیت دارد تا بتوانیم بر اساس مدل منطقی مرحله به مرحله رصد و مطالعه کنیم که چه کسانی می توانند چه تغییراتی ایجاد کنند، این فرآیند تقریباً ثابت است و هیچ فرقی نمی کند موضوع حل مناقشه هسته ای ایران یا پش‌بینی رفتار القاعده باشد یا ادغام دو شرکت سهامی بزرگ ،در تمام موقعیت ها انسان ها تصمیم می گیرند و ثابت می کنند که در مکانیسم های تصمیم‌گیری تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند و اصلا مهم نیست آنها شبها در کدامین سرزمین سر بر بالین می‌گذارند فرایند تصمیم گیری در میان انسانها تقریبا ثابت است.(۲۱۳)
فصل هفتم نویسنده در موردحل بحران اسرائیل و فلسطین توضیح می دهد که قصد دارد شرایطی را پیشنهاد دهد ؛ که در صورت عملی شدن به طور بالقوه گام بسیار مهمی در مسیر رسیدن به صلح پایدار برداشته خواهد شد .او معتقد است ، زمین برای صلح و صلح برای زمین دوروشی هستند که چه در خاورمیانه و چه در نقاط دیگر جهان همواره محکوم به شکست بوده است ، طبق مشاهدات معاملۀ زمین در برابر صلح سرنوشتی جز شکست نداشته است ،زیرا منطق مذاکرات معمولا بر اساس حسن نیت و اعتمادسازی است در حالی که در اینگونه مذاکرات نه اعتماد وجود دارد و نه حسن نیتی به وجود می آید نویسنده برای ایجاد توافق میان اسرائیل و فلسطین یک پیشنهاد اقتصادی را مطرح می کند که نیازی به همکاری یا ایجاد اعتماد متقابل بین فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها ندارد بلکه انگیزه هایی را به هر دو طرف درگیر اعطا می کند تا در راه تقویت صلح به گونه ای قدم بردارند که فقط به نفع خودشان تمام شود ؛در این صورت ما به درستی از قانون اول حاکم بر نظریه بازی ها ؛که به ذات انسان نگاه بدبینانه ای دارد ،پیروی کرده ایم البته برخی از کارشناسان معتقدند شکاف فرهنگی بین اسرائیل و فلسطین بسیار عمیق است و مشوق های اقتصادی جوابگوی مشکلات آنها نیست اما نویسنده معتقد است این جنگ فقط بر سر سرزمین است نه مسائل دیگر.
در فصول بعدی بروس مسکیتا با بررسی شواهد تاریخی نشان میدهد که ما میتوانیم در مورد حوادث و رویدادهای گذشته نیز پیش بینی کنیم و نتایج آن به همان اندازه میتواند مفید باشد که ما حوادث آینده را پیش بینی میکنیم و به ما قدرت درک میدهد که نه تنها آنچه روی داده است را بفهمیم بلکه دریابیم رویدادها واتفاقات به چه نحو دیگری میتوانست صورتبندی شود.نویسنده از این هم فراتر میرود؛ در”فصل نهم ” کمی سر به سر تاریخ میگذارد و به این مسئله میپردازد که چگونه میتوانستیم از بروز جنگ جهانی اول و دوم جلوگیری کنیم ویا این که دولتشهر اسپارت چطور میتوانست از سقوط وحشتناک خود جلوگیری کند.او معتقد است اگر با نظریه بازی ها به کنکاش در گذشته بپردازیم متوجه منطق نهفته در تاریخ خواهیم شد حتی ممکن است افسوس بخوریم که چه فرصت هایی را از دست داده ایم.
سخن آخر:
مسکیتا با آشکار ساختن ریشه های نظریه بازی و پیشرفت های انجام شده اش نشان می دهد ، تئوری بازی ها فقط برای نجات جهان نیست اگر بخواهید در یک دادخواست موفق شوید ، اگر بخواهید، مدیر عامل شرکت خود را انتخاب کنید و یا حتی یک ماشین بخرید با دانستن اینکه دقیقاً چه می خواهید ، شروع کنید.
تهران-۹دی ماه ۱۳۹۹
بروس بوئنود مسکیتا،(۱۳۹۹)،مترجم محسن عسکری جهقی،تهران:نشر ثالث ،در شمارگان ۳۳۰ نسخه و۴۲۴ صفحه است