پوشاک هندی (بخش یازدهم)

پوشاک هندی

آنامیک پتک برگردان نسیم کمپانی

کابات باتیسی: سی و دو نوع پارچه
دو کتاب در قرن ۱۷ میلادی به نامهای، کاپادا چینتانی و کاپادا کوتوال نوشته و دو ترکیب شعری ساخته شده که در این دو کتاب نام های منسوجات و البسه ممتاز در این دوره تهیه و جمع آوری شده است. افزون براین کارها، فهرستی از منسوجات که عموما، مشهور به “کاپادا باتیسی” است، و به معنی سی دو منسوج می باشد نیز وجود دارد.این ادبیات تشریحی شاید دارای جایی برای مباهات نداشته و دارای مقام بالای ادبی نباشد، اما شکلی از گفتار معمول یا دوبیتی های ترکیب شده می باشد. این دوبیتی ها ، در زبان هندی” بیریج باسا” گفته میشوند، که اغلب در تعلیم مردم عادی بسیار مفید و غالبا مکالمه و گفتگو را نقل قول می کند. کاپادا چینتانی را ماتوداس که اهل دهکده پاهونا از منطقه میوار در ایالت راجستان بود، در ماه ویکرام سمرات سال ۱۷۳۰ (۱۶۷۳ میلادی) ترکیب کرد. این چینتانی، شامل سی و یک دوبیتی ، با یک دوبیتی ناکامل می باشد. این دست خط در مجموعه کاس-موهر در موزه ماهاراج ساوانی من سینگ دوم در شهر جی پور ایالت راجستان وجود دارد.

داده زیر ترجمه برخی دوبیتی های جالب او می باشد: رادا، کسی که جوانیش شکفته است مانند کریشنا لباس برتن خود کرد یک پیتامبارا(یک لباس زرد در مفهوم ادبی)در کمرش،بر روی سرش یک تاج طاووس پوشید،و با صدای بلند نی می نواخت. عزیزترین کسی که زندگی هست ، اززندگی من به مکانی دور دست رفته است. بدون او اینجا اصلا زنگی نمانده است وماسارو(منسوجی نیمه ابریشمی)بدن مرا مانند آتش می سوزاند. او شب را برای معاشقه سپری کرده است با کس دیگری (بیرون از قوانین زناشویی)و اینجا من نشسته ام با چشمان سرخ تر از کاسومبا(بهترین منسوج،پارچه کتانی) کاپادا کوتوهال را پرایاگداس ترکیب کرد، او در شهر اودی پور پایتخت رسمی ایالت میوار راجستان گرامی داشته شده بود.دوبیتی های او استفاده انواع مختلف منسوجات را بیان می کند،و اونام پارچه ها را بدون استفاده از صنعت جناس در شعر سازی به ما می دهد.این دست خط تاریخ مشخصی ندارد،اما از سبک و زبان کتاب ،مشخص می شود که در قرن ۱۷ میلادی نوشته شده است.داده زیر ترجمه برخی دوبیتی های جالب او می باشد: جاما ی او(لباس بالاتنه)از زردوزی تهیه شده و او سوتان(پای جاما) ی پت (ابریشم )می پوشد:از این رو ارباب لباس پوشیده به خانه برگشت ،من توانستم بر گردنش بچسبم کانچوکی او(بلوز)از نیلک(آبی)تهیه شده و او با یک چیرا(اودانی یا پارچه بلند پیچیدنی برخود)خود را پوشیده است. لنگا(دامن بلند)ی او که از نوع لنگی می باشد به نظر بسیاربرازنده بر آن خانم محبوب می رسد ساری او ازپارچه تان سوگ(ابریشم و نخ)،با یک کانچوکی چسبان عالی ،و یک جواهرمرصع شده بیاراکا (یک بازو بند لایه دار)که بدن این خانم محبوب را زینت می بخشد. اشعاری که در بالا ذکر شد از کتب مرجع آورده شده و فهرست استانداردی از منسوجات و پوشاک رایج در آن دوران را بدست می دهد،بویژه پوشاک مردم ایالت راجستان و هم چنین دیگر بخشهای هند که از آن استفاده می کنند.

ناحیه جنوبی هند :

ایالات کارناتاکا،آندراپرادش،تامیل نادو،کرلا و پوندیچری ناحیه جنوبی هند را تشکیل می دهند.از نظر جغرافیایی،این ناحیه دارای رودخانه های قوی و نیرومندی چون،نرمادا،تاپتی،کریشنا،کاویری،گوداواری و ناحیه هایی مانند ستپورا،ویندیا که آن را از دشت شمالی هند جدا می کند.این قطعه زمین بسوی جنوب ویندیا تا بالای دریای عرب در غرب گسترده شده است.در شرق رودخانه مهندی به خلیج بنگال می ریزد.زمین اصلی دارای پوشش گیاهی غنی ،نواحی کوهستانی پر ابهت است،کنارهای شرقی و غربی با رودخانه های نافع مایه افتخار می باشد. محدوده تپه ها و کوه ها،رودخانه ها،جنگل ها ومجموعه آبهای وسیع و بیکران ،جنوب هند را از تهاجم خارجی بویژه ازشمالی ها ،حفظ کرده است. زمانی که تهاجمات در شمال آغازشد،مردم جنوب هند فرهنگ ممتاز خاص تکامل یافته خود را داشتند و بخوبی ازآن در طول قرنها محافظت کرده بودند بخشجنوبی هند تجارت با خارج را از روزگاران کهن برقرار کرده بودند.این ناحیه برای مراکز تولید پارچه های نخی مرغوب وطرح های پیچیده رنگ آمیزی شده با روناس ونیل مشهور بود،عربستان سعودی،جنوب شرقی آسیا،شرق دور،جاوه،سوماترا و شبه جزیره مالایا خواستار و طالب این محصولات طراز اول بودند.ابریشم های هنرمندانه این ناحیه بسیارپربها بود-پارچه های نخی چاپی باسمه ای، ساریهای بافته شده از زری وابریشم ،ابریشم های زنگ آمیزی شده،منسوجات سبک بافت ایکت.از قرن ۱۴ میلادی به بعد،برخی تجار با ناحیه جنوبی هند ارتباطات تجاری برقرار کردند و توانستند مستعمرات خود را در کالی کوت،پوندیچری و مدرس(چنای) گسترش دهند.مردم بومی با تجار و بازرگانان خارجی رابطه ای نزدیکی داشتند و تولیداتشان را برطبق خواسته های بازار آنان منطبق میکردند.اصالتا،هرچند،آنها البسه سنتی خود را که بیشتر پوشاک دوخته نشده پیچیدنی(مانند شال،روسری،ساری و دوتی) بود، ترجیح میدادند.البسه پیچیدنی گشاد در میان مردم این ناحیه بخاطرآب و هوای آن بویژه خواهان بیشتری داشت.بنابراین،منسوجات و البسه این ناحیه از دنیای خارج بیش ازحد متاثر نشده است.بطور سنتی دوتی،کورتا/پیراهن،آنگاوسترام و دستار،لباس معمولی مردان ناحیه جنوب هند را تشکیل می دهند. گاگرا،چولی/بلوز و اودانی لباس سنتی زنان این بخش را شامل می شود. زنان این ناحیه ساری را ترجیح می دهند، سنتی غنی از پارچه های نخی ،ساریهای زری باف و ابریشمی در جنوب هند وجود دارد. قبایل مختلف در این ناحیه البسه درخشان و رنگین متفاوتی می پوشند.درمحدوده قلمرو اینبخش از کتاب،برخی از البسه سنتی که مردان و زنان ناحیه جنوبی می پوشیده اند با ذکر جزییات شرح داده خواهد شد.پارچه های نخی بافته شده بر روی سفالینه ها و کوزه ها که در تی ناراسی پور(ایالت کارناتاکا)پیدا شده ،متعلق به روزگارکهن تغییر و تحول ناحیه جنوبی در عصر آهن (۶۰۰-۱۴۰۰ پیش از میلاد)می باشد.دوک های نخ ریسی سفالین مارپیچ و حلقوی و سوزنهای فلزی این نظریه را تایید می کند که سنت بافتن پارچه های نخی در عصر مس درمکانهایی در هند وجود داشته است.کنده کاریها و مجسمه های سفالین،سنگی و برنزی وکتیبه های نوشتاری نیز مدارک مهمی از روشهای متداول منسوجات و پوشاک تهیه و بدست می دهد.حماسه ها جزییات بسیاری در مورد فرهنگ و هم چنین توسعه اجتماعی و سیاسی زندگی مردم جنوب را نیز به ما ارائه می کند.آنها برای درک جغرافیای جنوب هند و هم چنین ارتباط با سیلان(سری لانکا)،مالایا و اندونزی مفید می باشند.ادبیات سنگام و حماسه های جنوب هند ،سیپادی کارام و مانی میکالا(قرن اول پیش از میلاد –قرن سوم پس از میلاد)،در مورد سنت بافتن پارچه های ابریشمی و نخی که در این دوران وجود داشته است به ما آگاهی میدهد.کتب مقدس پورانا نوری بر تاریخ سلسله های ساتاوانا و رشتراکوتا می افکند. کتب مقدس پورانا،ماتسی یا پورانا و ویشنو پورانا بیشترین اطلاعات مفید و آموزنده را در باره تاریخ اجتماعی و سنت متداولپوشاک و منسوجات ارائه می کند.ادبیات جین،بودایی و پراباندا در زبان تامیلی،زندگی فرهنگی واجتماعی –سیاسی مردم را در دوردست های ناحیه جنوب در ابتدای دوره سلطنت چولا،چیرا و پاندیا منعکس می کند.گزارشات و روایات خارجی چون-دریانوردی در دریای سرخ و جغرافیای پتولمی در باره فعالیت ها ی تجاری و تجارت دریایی هندی های جنوب اطلاعاتی را آشکار می کند.هیون تاسنگ گردشگر چینی در قرن ۷ پیش از میلاد از هند دیدن کرد و دردربار امپراتور هرشا وردان اقامت گزید.او در کارناتاکا در دوره سلطنت چالو کایان ،امپراتور پولاک سین دوم (۶۱۰-۶۴۲ پس از میلاد) ازسرزمین تامیل بازدید به عمل آورد.گزارش مسافرت اوانباشته از جزییات در باره جنوب هند می باشد.در دوره امپراتوری ویجی نگر،تعداد بسیاری از مسافران اروپایی (پرتغالی،هلندی و روس)و هم چنین اعراب نیز از جنوب هند دیدار کردند.گزارشات آنان به البسه ای که مردم عادی و اشراف بکار می بردند اشاره می کند.کتیبه های دوره امپراتور آشوکا،ساتاوانا ها،گانگا ها، چولاها،هوی لاز ها و امپراتوری ویجی نگر هم چنین زندگی اجتماعی ،فرهنگی و سیاسی مردم در این دوران آشکار و روشن می کند.ویرانه های باستانشناسی از پاتاداکال،آهی هول،بیلور،هالی بادی و هامپی وضعیت سیاسی،اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی در این چهارچوب زمانی مربوطه را برما فاش می سازد.کنده کاریها و مجسمه ها دراین دوران نشان دهنده انواع مختلف پوشاک مریدان و خدایان می باشد.نقاشی های دیواری و نقاشیهای مینیاتور از دوره ساتوانا (آجانتا غار شماره ۱۰ قرن دوم پیش از میلاد)،دوره واداتاکا(قرن ۶ پس از میلاد)،دوره پالاوا(قرن ۷ میلادی پس از میلاد)،دوره پاندیا(قرن های ۷-۹ میلادی پس از میلاد)،دوره چولا(قرنهای ۹-۱۳ پس از میلاد)و دوره نایاکا(قرنهای ۱۷-۱۸ پس از میلاد)اطلاعات مهمی در مورد پوشاک از دوران مربوطه بدست می دهد.این نقاشیها انباشته ازدستارها،تونیک ها و دوتی های زیبای مزین است ،که مردان آنها را می پوشیده اند.ساریها،چولی و کمربند را زنان بر تن می کردند.گردنبندها،گوشواره ها،تاج ها و النگوهابخش مهمی از اضافات و ضمایمی بود که مردم این ناحیه بکار می بردند.عادی ترین پوشاک سنتی برای مردان دوتی ،پیراهن،آنگاوسترام و دستار/روسری بود.دوتی به دو سبک کاملا متفاوت از یکدیگر پوشیده می شد:نخستین روش آن به سبک پوشش استانداردهای ناحیه شمالی هند می باشد-پلیسه ها در جلو جمع شده به ترتیبی که تمام دسته ،زمانی که دسته به سمت داخل گذاشته شد،هیچ فاصله ای بین کفل وپلیسه های داخلی این دسته نباشد.درسبک دوم ،دوتی بر دور کمر پیچیده می شود،بدون هیچ پلیسه یا جمع شدگی نه در پشت و نه در جلو. سپس دوتی مانند دامنی بلند راست و مستقیم بدون هیچ جمع شدگی آویزان می شود،بیشتر مانند لنگی می باشد.معمولا،مردان دوتی نخی سفید با حاشیه ای رنگین باریک می پوشند.برخی اوقات این دوتی ها رنگین یا چهار خانه بودند.برخی نقاشیهاازدوران ویجی نگر و نایاک ،مردان را در دوتی هایی با طرح های چهار خانه یا طرح های گلها و گیاهان نشان می دهند.آنگاوسترام یا پارچه بدن یا روسری را مردان در جنوب هند بکار می بردند.معمولا،این پارچه به دور بدن پیچیده می شده،یک دور یا بیشتر از دو دور،مانند کنده کاریهای سنگی نقش شده در معبد بریدسوارا.مردان سرشان را با پوششی تازه پیچیده شده بیشتر از یک دستار از پیش آماده ،می پوشانند.اندازه و حجم این پوشش در گونه گروه های قومی و منطقه نگا تفاوت داشت.درقرن ۱۷ میلادی نقاشیهای دوره نایاک،(که در موزه مدرس جای دارند)تاجگذاری یودیشتریا را نشان می دهد،مردان دراین نقاشی دوتی ،دستار و آنگراوسترام پوشیده اند.یک روسپی درباری با یک جاما،پای جاما و دستارسبک مراتی کاملا رنگارنگ نمایش داده شده است.جدا از پوشاک معمول که مردان عادی میپوشیدند،جامعه ماهیگیران در ایالت آندراپرادش که نوعی لنگ مخصوص را ،که عموما به “تلیا رومال”معروف بود ،بر تن می کردند.پارچه نخی تلیا رومالبا تکنیک ایکت در رنگهای ارغوانی،سفید و سیاه بافته می شد.این رومال ها(رومال در زبان هندی به معنای دستمال می باشد) را می توان به روشهای گوناگون استفاده کرد-مانند یک لنگی ،یک دستار و یک پوشش که بر شانه ها انداخته می شود.مرکز اصلی بافندگی تلیا رومال،چیرلا می باشد.گولکوندا رومال های استادانه مربع و آویختنی را با طرح های مینیاتوری ترسیم شده تولید می کند.این رومال ها هم چنین ترکیبی از مردم گوناگون را که سابقا در این ناحیه زندگی می کرده اند مانند -چینی ها،اعراب و مردم بومی که با پوشاک شان قابل شناسایی بودند را نشان می دهد.جامای(جامه) بلند،تونیک ،پای جاما(پای جامه)،دستارهای چینی و ساش در این رومالی ها تصویر شده اند.زنان جنوب هند معمولا دو نوع پوشاک یعنی ساری ,بلوز و زیر دامنی ,گاگرا ,چولی و اودانی را می پوشیدند.ساری بر دور کمر بسته , در جلو پلیسه دار شده و جلو با بخش انتهایی ساری پوشانیده میشده است.سینه بند ای بر روی بدن محکم و تنگ چسبیده مانند یک پوشاک برای بخش بالایی بدن استفاده میشد.این سینه بند در جلوی سینه درست زیر سینه با دو زبانه گره میخورده است.در بسیاری از نقاشی ها زنان در ساری های کاملا رنگارنگ با نقوش متنوع نقش شده اند.روش سنتی پوشیدن ساری در جنوب هند از تنوع غنی بسیاری برخوردار است.ساری ابریشمی ایکتا از منطقه پوچام پالی ,ابریشم منطقه کانچی پورام , ساری زری دوزی شده از ایالت تامیل نادو ,ساری کارال کودی (ساری کتانی رنگ سفید زری دوزی شده)از ایالت کرلا برخی از بهترین ساری های سنتی منطقه جنوب را شامل میشود.پالوی ابریشمی و حاشیه کتانی از مناطق گادوالز و واناپارتیز در ایالت آندراپرادش برای این نوع جنس بسیار مشهور می باشند.ساری های گلدوزی شده با طلا که برای مراس عروسی یا تقدیم به معابد تهیه شده اند.جدای از گلدوزی های ابریشمی و یک رشته از ساری های کتانی ویژه گلدوزی شده با زری که در منطقه کادالی کروپر تهیه میشود.این ساری ها از ترکیب پارچه کتان بسیار خوب با پارچه جام دانی که با نخ های طلا یی بافته شده , تهیه میشود.پارچه ها (کتان,ابریشم ,زری)بر طبق منطقه و کاست نقش دار و تزیین شده و تغییر می کنند.نوع و درجه ساری ها برای گروه نژادی و قومی و منطقه ای که در آن هستند,تغییر می کنند.زنان سبک های مختلفی ساری را می پوشند.برخی گروه های نژادی و قومی اول ساری را بر دور کمر می بندند سپس آن بین دو پا می گیرند و آن را بر پشت می اندازند.بخش نهایی ساری را برای پوشاندن بخش بالایی بدن بکر می برند.زنان جنوب هند هم چنین گاگرا ,چولی و اودانی می پوشند, که معمولا از زری ,ابریشم گلدوزی شده یا کتان تهیه میشود.تالی (منگل سوترا یا گردنبند ازدواج هندوها),ناتو و بالا کو (حلقه بینی و آویزبینی که دور لب بالایی آویزان میشود)که شامل ۳۲ حلقه از مروارید است که آن را در بر می گیرد,اودی یوانام (کمربند),وانکی (تعویذ)راکودی (سنجاق سر)و مت لال (حلقه گوشواره)برخی از جواهراتی است که زنان آنها را می پوشند.بیشتر جواهرات جنوب هند از طلا و جواهرات قیمتی مانند الماس و یاقوت ساخته میشوند.جنوب هند دارای سنت غنی رقص های کلاسیک هندی جدای از رقص های منطقه ای عامیانه می باشد.رقصنده های رقص های عامیانه پوشاک رنگارنگ محلی می پوشند.سه تا از رقص های کلاسیک هند ,در میان شش رقص اصلی کلاسیک هندی یعنی بهارت ناتیام ,کوچی پودی و کاتاکالی به ترتیب از ایالات تامیل نادو,آندراپرادش و کرلا می باشند.بهارت ناتیام (تامیل نادو)یکی از قدیمی ترین انواع رقص های کلاسیک در هند است.نام این رقص از کلمه بهارت مونی یعنی کسی که کتاب ناتیا شاسترا را درباره رقص,موسیقی ,صحنه سازی ,شعر ,پوشاک و آرایش نوشته است گرفته شده.در این نوع رقص ,رقصنده معمولا زن می باشد.پوشاک رقصنده از ساری گلدوزی شده تهیه میشود.پلیسه های زربفت از میان کمر تا زانو مرتب شده ,با چولی بخش بالایی بدن را می پوشاند,جواهرات و وینی (سربند گل )موهای رقصنده را می آرایند.کوچی پودی یک رقص تاتر گونه از ایالت آندراپرادش به پادشاهان سلسله ساتوانا در قرن ۲ پیش از میلاد بر می گردد .پوشاک این رقص از ساری زربفت و چولی برای رقصندگان زن تشکیل میشود ,در حالی که پوشاک مردان رقصنده دوتی ابریشمی به همراه زیورهای جواهرنشانی مانند گردنبند,گوشواره,باجوبند,النگو و حلقه می باشد.کاتاکالی نشان دهنده سنت باستانی نمایشی و آوازی تاترگونه می باشد.پوشاک باشکوه ,نقاب های آرایشی و تاج های باشکوه ,یاد آور سنت های عامیانه را می باشند.پوشاک این رقص شامل پلیسه ها,دامن های سفید پف دار ,تونیک های آستین بلند سرخ ,که با روپوش هایی برای سینه و مترها پارچه گل دار که در انتهای آن پارچه ملیله دوزی شده قرار دارد.ساری های زربفت ابریشمی زنگارنگ,دوتی ها و سارهای بافته شده از کتان و ابریشم که زنان این منطقه برتن می کنند.دوتی ,کورتا و پتک را عموما مردان می پوشند.تاتثرات خارجی هر چند بویژه در پوشاک مردم منطقه پوندیچری واضح و آشکار می باشد,که البته فرانسوی ها در قرون ۱۸ و ۱۹ میلادی برآن حکومت می کردند.شلوارها,پیراهن ها,کلاه ها,دامن ها و تونیک ها پوشاکی بودند که مردان و زنان آن را به شکل گسترده بر تن می کردند.مردم قبایل هم چنین پوشاک و پارچه های رنگارنگ می پوشیدند.لباس ها , پارچه ها و رنگ های ویژه را برای جشنواره ها و مراسم مذهبی مر بوط می شد.گروه های قومی و نژادی گوناگون که ازبخش های مختلف دنیا به این منطقه آمده و اینجا مقیم شده بودند,دنیای بومی پارچه های هندی را غنی کردند.درواقع این خصلت پذیرا بودن ,بود که هندی ها سنت آنان را پذیرفته و به آنها پوشاک بومی خود را آموزش دادند.دنیای پوشاک و پارچه های هندی , در واقع دورنمای متنوع و وسیع فرهنگی و جامعه شناسانه را در خود دارند.

ادامه دارد…

منبع:

۲۰۰۶, Pathak, Anamika, Indian Custumes, Delhi, Roli books