«مردم شناسی و موسیقی» عنوان کتابی است که توسط دکتر محسن حجاریان گردآوری و ترجمه شده است. این کتاب حاوی چهل مقاله شامل مهمترین مقالات منتشر شده از ۱۸۸۸ تا ۱۹۹۵ در حیطه مردم شناسی موسیقی و موسیقی شناسی قومی است .

کتاب «مردم شناسی موسیقی» ، مقالاتی از دو طیف مختلف؛ شامل برجسته ترین موسقی شناسان قومی و نیز انسان شناسان نامدار اواخر قرن نوزده و قرن بیستم را در بر گرفته است. دکتر حجاریان در مقدمه دراین باره می نویسد: «انتخـاب عنـوان «مردم‌شناسـی و موسـیقی» بـرای ایـن کتـاب تأکیـد بـر رابطـه مردم شناسـی بـا موسیقی شناسـی قومـی اسـت. مقالـه فرانس بـواس از سـال ۱۸۸۸ و مقالـه ادوارد سـاپیر و در پـی آن چندیـن مقالـه از جرج هـرزاگ، الن مریام، اسـتیوون فلـد، مارشـا هرنـدن، جان بلکینـگ، کوبنا انکتیـا، دیوید کاپالن و … همـه به موضوعات مردم‌شناسـی موسـیقی پرداخته انـد. همیـن تعـداد مقاله از مردم شناسـان، خود نشـان از ارتبـاط بنیادیـن مردم شناسـی بـا موسیقی شناسـی قومـی دارد. البتـه در لابه لای مقالات آنهـا، چنـد ترجمـه از نوشـته های موسیقی شناسـان قومـی هـم آورده شـده است.»در عین حال انتخاب مقالات بر اساس توالی تاریخی با در نظر گرفتن یک قرن مطالعات موسیقی، تصویری از سیر تغییرات مطالعات موسیقی شناسی و نیز شکل گیری دانش موسیقی شناسی قومی را نیز در برابر مخاطب قرار می دهد. با همین رویکرد، یکی از مهمترین مقالات منتشر شده در این کتاب ، مقاله ای با عنوان مردم شناسی و موسیقی نوشته دکتر حجاریان است. اهمیت نوشته او در بررسی تطور و تبیین رابطه میان مردم شناسی و موسیقی در طی تکوین و تکامل این گرایش های مطالعاتی است و بلندترین مقاله کتاب نیز هست.در این مقاله حجاریان با بررسی های تاریخی از پیدایش و گسترش رشته مردم شناسی تا اندیشه‌های معاصر، موضوع مطالعات موسیقی را نیز دنبال کرده و در لابه لای تحلیل مکتب های مردم شناسی اعم از تکامل گرایان ، کارکردگرایان و ساختارگرایان و نیز معرفی اندیشه های ماتریالیستی و مطالعات زبان شناختی ، تحلیلگرایـی روانـی ، نشانه شناسـی و … به رویکردهای مطالعات موسیقی در هریک از این مکاتب و اندیشه ها هم پرداخته است.

در عین حال بخشی از مقاله به معرفی محتوای مقالات انتخاب شده در این مجموعه اختصاص یافته که کارکردهای نظری و عملی مقالات را افزون می‌کند. حجاریان درباره کاربرد اصلی ترجمه این مقالات می نویسد: « مردم شناسـی موسـیقی در ایـران، اگـر بخواهد به سـیر تحولات تاریخـی و فرهنگ موسـیقی خود آگاه شـود، بایـد از پژوهـش پیرامـون موسـیقی سـایر اقـوام و ملـل چشـم نپوشـد و بداند که فرهنـگ موسـیقی ایـران، از فرهنگ هـای دیگـر جهـان جدا نیسـت. از ایـن روی مطالعه مردم شناسـانه موسـیقی سـایر فرهنگ هـا، از جملـه ابـزار کار آمـوزش مـا در شـناخت موسـیقی ایران اسـت.» به عبارت دیگر، آنچه به ترجمه این مقالات اهمیت می دهد، آشنایی با روش پژوهش از طریق مطالعات موردی در هر مقاله است. در مقدمه کتاب نیز در این باره تاکیدی وجود دارد و آمده است:« ایـن نوشـته ها صرفـا بـه ایـن خاطر ترجمـه شـده اند که آمـوزش آنهـا در خدمت شـناخت درسـت تر و جامع تـر موسـیقی مـا ایرانیان باشـد تـا از آنها نکته هـا بیاموزیم و آن نکته هـا را آنجـا کـه بـه کار شـناخت موسـیقی خودمـان می آیـد بـه کارگیریـم، در غیـر ایـن صـورت، دانسـتن گفته های دیگـران بدون بـه کارگیـری روش و ایده های آنهـا در پژوهـش موسـیقی ایـران، جز رنـج بیهوده حاصـل دیگری نخواهد داشـت.»

به این ترتیب کتاب مردم شناسی موسیقی ، به عنوان مهمترین منبع فارسی برای رشته موسیقی شناسی قومی و نیز مردم شناسانی که گرایش به مطالعات موسیقی دارند، از اهمیت به سزایی برخوردار است. این کتاب چندین سال در انتظار چاپ بوده و به دلایل متعددی در انتشار آن تاخیر شده است. دریغ که این تاخیر، فرصت دسترسی به این منبع مهم را برای دانشجویان گروه اول رشته موسیقی شناسی قومی که سال گذشته فارغ التحصیل شدند، در ایام تحصیل آنان از میان برد، اما اکنون کتاب در دسترس علاقمندان و متخصصان قرار گرفته است.

لازم به یادآوری است مرکز پخش کتاب مردم شناسی و موسیقی کتابفروشی پارت در خیابان انقلاب است.

فهرست مقالات کتاب «مردم شناسی و موسیقی» :

مردم‌شناسی و موسیقی

محسن حجاریان

آوازهای قبیله مدوک

البرت گاشت

چند آواز از قبیله شایان

بیرد گرینل

موسیقی فیلیپین

فرانسس دنسمور

شناخت موسیقی‌های بیگانه

بنیامین گیلمان

شکل‌گیری گام در موسیقی پریمیتیو

فرانسس دنسمور

آوازهای رسیتاتیف در اسطوره‌ شناسی پایوتی

ادوارد ساپیر

ریتم در موسیقی قبایل سو و چیپوا

فرانسس دنسمور

موسیقی قبیله بومیان تتون ـ سو

فرانس بواس

مراحل جدید در پژوهش‌های موسیقی پریمیتیو

هلن رابرتز

بومیان آمریکا در آوازهایشان چه فواصل موسیقایی را به کار می‌گیرند؟

فرانسس دنسمور

موسیقی پریمیتیو

هلن رابرتز

پدیده الگو در موسیقی پریمیتیو

هلن رابرتز

مطالعه آوازهای فولک در آمریکا

جرج هرزاگ

آوازهای مخصوص در موسیقی بومیان آمریکا

جرج هرزاگ

موسیقی پریمیتیو؛ مطالعات و موضوعات موسیقی

جرج هرزاگ

نوع‌ شناسی آوازهای فولک

جرج هرزاگ

موسیقی در اندیشه بومیان آمریکا

جرج هرزاگ

تأثیرات موسیقی آفریقا بر موسیقی بومیان آمریکای شمالی

جرج هرزاگ

موسیقی در فرهنگ آمریکا

الن مریام

استفاده از موسیقی در مطالعه موضوع فرهنگ‌پذیری

الن مریام

طبقه بندی آماری در مردمشناسی و کاربرد آن در موسیقی‌شناسی قومی

لینتون فریمان و الن مریام

نگاهی مردم‌شناسانه به اهداف موسیقی‌شناسی قومی

لینتون فریمان و الن مریام

موسیقی و اشعار آوازی بومیان آبگیر آمازون

لی ال ویسترند

موسیقی در جامعه و فرهنگ

جان بلکینگ

آیین‌های موسیقایی در آفریقا

کوابنا انکتیا

پیوستگی درونی موسیقی و هنرهای اندامی

کوابنا انکتیا

میراث معنوی سرخپوستان آمریکا

جوزف براون

نگاهی به کتاب اساطیر نوشته کلود لووی اشتراوس

اردن راس کینگ

همانندی موسیقی و اسطوره: دیدگاه لووی اشتراوس بر ساختار موسیقی

پاندورا هاپکینز

روش کانتومتریک در مطالعه موسیقی فرهنگ‌های گوناگون

الن لومکس

روباه، بوف و کالغ: رابطه اساطیری حیوانات با موسیقی

مارشا هرندن

موسیقی و هنرهای اندامی در اتحادیه قبیله‌های بومیان آمریکا

جمس هاوارد

صوت، خطر و تعادل در پژواک

مارشا هرندن

اندیشههای گریان: پژواک یادمانده‌های کلولی

استیوون فلد

صوت به مثابه سیستم نمادین: طبل‌های کلولی

استیوون فلد

پراکندگی موسیقی در جهان

دوید مک آلستر

کفتارها در کنار یکدیگر نمی‌خوابند: تفسیری بر آوازهای شفاهی مهاجران باسوتو

دوید کاپالن

موسیقی، فرهنگ و تجربه

جان بلکینگ

آوازها و هنرهای اندامی در قبیله کواکواکاواکی در کلمبیای بریتانیا

فرانس بواس