مجموعه مقالات رویکردها و چشم‌اندازهای نو در آموزش عالی کتابی است به اهتمام و کوشش دکتر یمینی دوزی‌سرخابی که پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی آن را به چاپ رسانده است. این کتاب شامل دوازد مقاله از صاجب‌نظران حوزه آموزش عالی ایران است. مسئله و پرسش اصلی‌ای که این مجموعه مقالات بر اساس آن گردآوردی شده اند این است که «در شرایط حاضر که دانشگاه‌ها در میدان اطلاعات، رقابت، ارتباطات بین‌المللی، تمرکزگرایی، میان و بین‌رشته‌ای شدن و مستمر شدن آموزش‌ها قرار دارند، چه رویکردها و چشم‌اندازهایی می‌توانند برای آموزش عالی مطرح شوند؟» با اینکه چاپ اول این مجموعه در سال ۱۳۸۷ بوده است و در سال ۱۳۹۳ چاپ دوم آن به بازار نشر و علاقه‌مندان ارایه گردیده است، مقالات آن هنوز خواندنی و به روز هستند و آموزش عالی ایران با مباحث و مسائل مطرح در آن درگیر است. در پیشگفتار عالمانه‌ای که دکتر یمنی آن را به نگارش در آورده ایشان ضمن برشمردن اهمیت و جایگاه آموزش عالی، به کارکردهای آن در بسترهای مختلف زمانی و تاریخی می‌پردازد. از دیدگاه ایشان مشکلی که بیشتر دانشگاه‌ها با آن موجه هستند این است «استراتژی‌های مدیریتی از قبل تعیین شده نمی تواند دانشگاه‌ها را در جهان متغیر امروز در مسیر تنوع و خلاقیت هدایت کند».
در مقاله اول با عنوان دانشگاه سازگار شونده؛ یک فرایند پیچیده (دکتر محمد یمنی‌دوزی سرخابی) سیر تحول دانشگاه در غرب و ایران مورد بررسی قرار گرفته و اصول اساسی در تجربه دانشگاه گندی‌شاپور را بیان شده است. سپس انواع دانشگاه را به آموزشی، پژو.هشی، به مثابه بنگاه، کارگاهی، به عنوان هرج و مرج سازمان یافته و نوآور تقسیم نموده و به تشریح آنها پرداخته است. همچنین الگوهای سازماندهی علمی دانشگاه، دانشگاه سازگار شونده و پیچیدگی‌های آن و زمینه اساسی دانشگاه سازگار شونده از دیگر موضوعاتی است که بدان پرداخته شده است. مقاله دوم این مجموعه با عنوان فرهنگ دانشگاهی: یک چارچوب پژوهشی (دکتر زهرا صباغیان) تعریف فرهنگ دانشگاهی، نقش فرهنگ دانشگاهی و قدرت و نفوذ آن مورد توجه قرار گرفته است. نویسنده با دو رویکرد را برای بررسی و تجزیه فرهنگ دانشگاهی معرفی می‌کند و تحولات جدید در آموزش عالی و اثرات فرهنگی آن را ارزیابی می‌کند.
نوشته‌های مرتبط
تامین مالی آموزش عالی: جایگاه دولت و بخش خصوصی (دکتر مطصفی عمادزاده) سومین مقاله این مجموعه است که در آن خواننده با دلایل دخالت دولت در آموزش عالی، روش‌های تخصیص منابع به آموزش عالی و کارایی آن، دلایل توسعه مشارکت بخش خصوصی و نحوه آن، بررسی نکته های برجسته سیاست‌گذاری آشنا می‌شود. مقاله چهارم با عنوان رهبری راهبردی در آموزش عالی (دکتر جعفر ترک‌زاده) است که نویسنده با توجه به اهمیت رهبری راهبری در آموزش عالی به مبانی و استلزامات آن پرداخته و برخی الزامات اساسی توسعه اینگونه رهبری را بیان کرده است.
معیارهای انتخاب و انتصاب روسای دانشگاه‌ها: مقایسه تجارب برخی از دانشگاه‌های جهان (نسرین نورشاهی) پنجمین مقاله این مجموعه است که تجربه های برخی دانشگاه‌های امریکا، کانادا و انگلستان درخصوص معیارهای انتخاب روسای دانشگاه‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. در مقاله معماری پردیس‌های دانشگاهی (کامبیز نوایی و علی علایی) دانشگاه به عنوان مکان مورد توجه قرار گرفته و کالبد و معماری آن و پردیس دانشگاه‌ها را مورد بررسی قرار داده است. نویسنده ضمن عرصه‌بندی مختلف از پردیس دانشگاه، الگوهای سازماندهی آن را به بحث گذاشته است. در مقاله تئوری آشوب در آموزش عالی (علیرضا نجفی مقدم) با استفاده از تئوری آشوب به بررسی مقوله برنامه ریزی و مدیریت سیستم‌های آموزش عالی پرداخته است. در مقاله دورنمای مدیریت کیفیت در آموزش عالی در عصر جهانی‌شدن (یداله مهر‌علیزاده) خواننده با ماهیت واقعی جهانی شدن و پیامدهای آن سه فرضیه در مورد ماهیت آینده نظام مدیریت کیفیت در آموزش عالی پرداخته و نقش سیاست های سازمان تجارت جهانی و دیگر سازمانه‌های بین‌المللی و همچنین نقش فناوری و ارتباطات در آموزش عالی را مورد بررسی قرار داده است. در مقاله استقلال دانشگاهی؛ تحولات مفهومی و چالشهای جهانی آن (مقصود فراستخواه) نویسنده با مروری بر تاریخچه استقلال دانشگاهی، تاریجه این موضوع را در ایران ارائه داده است. در مقاله آموزش عالی و اقتصاد یاگیرنده: انتظارات نظام‌های اقتصادی و صنعتی دانایی‌محور از دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی (نعمت‌اله عزیزی) مباحثی مانند نقش و کارکرد آموزش عالی، کاپیتالیسم علمی و تغییر در تولید دانش، دانش به عنوان عامل کلیدی توسعه، ، سازمان و کارگران یادگیرنده، اقتصاد یادگیرنده، دانشگاه در اقتصاد یادگیرنده و چالشهای دانشگاه ها در انطباق با نیازهای متغییر بررسی شده است. بخش قابل توجهی از تفاسیر و تحلیل های این مقاله، مستخرج از فراتحلیل و مصاحبه‌هایی است که نگارنده ضمن اجرای پروژه تحقیقاتی خود در کشور فنلاند آن را ارائه کرده است. مقاله خودنوسازی اعضای هیئت علمی (محمدرضا سرکار آرانی) در واقع مطالعه تطبیقی برای ارائه الگویی اثر بخش در خصوص توانمندسازی یکی از مهمترین ارکان هر دانشگاه است. در این مقاله تجربیات کشورهایی مانند انگلستان، آمریکا، و ژاپن تجزیه و تحلیل شده و با آموزش عالی ایران در خصوص توانمند سازی اعضای هیئت علمی مقایسه شده است. مقاله آخر با عنوان برنامه درسی در آموزش عالی (کورش فتحی‌واجارگاه) درک و برداشتهای مختلفی که از بین‌المللی کردن برنامه درسی مطرح است را ارائه نموده و تلاش کرده با تمرکز بردو برداشت اصلی الگوهای مختلف و دغدغه های هر کدام را به تصویر کشد.
این مجموعه مقالات تلاشی است برای فهم و درک پیچیدگی سازمانی به نام دانشگاه و پی بردن به کارکردهای متفاوت و مختلف آن در بسترهای مختلف زمانی و مکانی. خواندن این مجموعه مقالات به علاقه‌مندان مطالعات دانشگاه و آموزش عالی و تمامی استادان و دانشجویانی که دغدغه نهاد علم و دانشگاه را دارند توصیه می‌شود.
یمنی دوزی‌سرخابی، محمد (۱۳۹۳) رویکردها و چشم‌اندازهای نو در آموزش عالی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی
احمد ملکوتی،
کارشناس پژوهشی، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
http://anthropology.ir/node/26734
