مفهوم فضا به ویژه برای تجزیه و تحلیل محیط انسانی امری مناسب به شمار میرود. علیرغم بدیهی بودن فضا، تعریف ارائه شده ازآن بیشترجنبه هندسی دارد. فضا در همه جا یافت می شود و تمام رویه ها و رفتارهای بشری درفضا صورت گرفته و اتفاق می افتد. فضا تاثیری اساسی و همیشگی بر رفتار دارد.شهر امروز به عنوان اثر بارز تمدن معاصر باید به چیزی ورای طراحی بناها وشبکه رفت وآمد بیندیشد ،لازم است فضاهایی خلق شوند که با نیازهای امروز مطابقت داشته باشند و به گونه ای سامان یابند که با فن آوری نوین همخوان باشند ، در این فضاها روحی جستجو می شود که به شهر غنا و تنوع بخشد. اندیشمندان مختلفی از رشته های گوناگون نظیر معماری ،جغرافیا ، شهرسازی و… درباب فضای شهری نظریه ارا ئه کرد ه اند.
از جمله این اند یشمندان “کاملیو سیته” است. وی ازجمله اندیشمندانی است که ،از شهر به عنوان یک اثر هنری یاد می کند و بر این اندیشه است که شهرباید به مثابه اثری معمارانه مطرح شود و از شهرسازی به عنوان “هنر فضایی” نام می برد. از نظراوفضای شهری نتیجه و حاصل فضای معماری بیرونی است ، فضایی که با ترکیب ساختمانهای عمومی و یادمانی یک کل هماهنگ و پیوسته را بوجود آورد. او با تاکید براهمیت نقش فضاهای عمومی درشکل شهر ویژگی های زیبایی شناسی شهرهای قدیمی را دردوران پیش از صنعتی بررسی می کند و درصدد اقتباس اصول هنری بر می آید که محدود به زمان خاصی نباشد. به عبارت دیگر اصولی که صرف نظر از تاریخ ، تداوم یابند و در شکل جدید بتوان آنها رابه عرصه ظهور رسانید. وی در عصری ظهور کرد که افکار و اقدامات هوسمان معروف به “هنرمند تخریب ” در طراحی شهرها استیلا یافته بود.هم چنین اقدامات فنی و مهندسی درراًس برنامه های توسعه شهری قرارداشت. لذا وی درکتاب خود “شهرسازی براساس اصول هنری” با انتقاد از طرا حی ماشینی نتیجه می گیرد که، شهر تنها یک مو ضوع فنی نیست بلکه فعالیتی هنری است. البته وی از این نکته غافل نیست که شهرسازی هنری درصورتی نتایج مو فقیت آمیز دارد که با شرایط زندگی امروز مطابقت داشته باشد وی عملکرد فضای شهری را تامین نیاز جسمی و روانی مردم، پرورش احساسات پاک و منزه ،خوشنودی شهروندان و جذب عاشقان فرهنگ و هنرو درکل ایجاد تاثیرات مثبت درذهن انسانها می داند واز این رو برای وی فضاهای عمومی جایی است که زندگی مردم در آن جریان دارد. وی با تفکیک قائل شدن میان فضای عمومی و خصوصی فضای شهررا تجلی زندگی اجتماعی و عملکرد های حیاتی شهر می داند.” سیته” برای طراحی فضاها به عمل جسمانی فرد که به وسیله آن فضا را در ک می کند ، یعنی “دیدن” اهمیت فوق العاده می دهد. درنتیجه از نظراو شهرسازی اوعلم روابط است واین روابط باید براساس میزان دید ناظر پیاده در شهر مشخص شود. وی معتقد است، محیط کالبدی تاثیری قوی برروح انسانها دارد و دربرگیرنده حیات اجتماعی آن است. به نظروی ساختار و طراحی شهری اساس ساخت شهر است. دو نمونه از مهم ترین فضاهای شهری که به اعتقاد وی اهمیت فوق العاده ای برای مردم ازگذشته تا به امروز داشته است ومی باید به زیبایی آنها بیشتر اندیشیده شود تا شهر را تبدیل به اثر هنری کند، عبارتند از: میدان – که عملکردی زنده درحیات اجتماعی شهر و نیز جایگاه ویژه ای برای مردم از گذشته تا به حال داشته است. و خصوصیات آن “محصور بودن، بدون پوشش بودن ،وحدت فضایی” است . وی ارتباط فضایی میدان ها و ابعاد میدان را برای آن نیز بر می شمارد. خیابان- که عنصر اساسی شهر، تجلی گاه زندگی اجتماعی و عملکردهای حیاتی شهر محسوب می شود و تنها یک راه عبوری نیست. خیابان نیز از جمله فضاهای محصور است که خیابان مطلوب یک کل همبسته راشکل میدهد. “فضای سبز” نیز ازجمله فضاهای موردعلاقه و مهم “سیته” است که اعتقاد دارد با کاشت هماهنگ درختان که باید با نوع معماری پیرامون آن همخوانی داشته باشد می توان یکنواختی محیط را به تنوع تبدیل کرد و یک کل پیوسته را ایجاد و در جهت یابی مسیر به مردم کمک کرد.
نوشته‌های مرتبط
بدین ترتیب وی با فراهم کردن گنجینه ای از طرح ها و تصاویر گویا از فضاهای به جای مانده ازگذشته و قواعد و معیارهای زیبایی شناسی را ازطریق تحلیل های فضایی با تکیه بر معیارها کیفی به جای معیارهای کمی بیان داشت. با اینکه تاثیر”سیته” بر معاصران خود انکار ناشدنی است. اصول نقاشی گونه پایه ای برای باغ شهر و باغ حومه نیز قرار گرفت که درصدد انسجام محیط ساخته شده و طبیعی با اهداف زیبایی شناختی بود. ولی انتقادات آن نیز کم نیستند. به عنوان مثال: ۱- روش تقلیل گرایی “سیته” است،که موجب محدود شدن محیط ساخته شده به شکل های معماری شاعرانه است. ۲- پس ازرواج این نظریه تفکیک میان عناصر متعدد شکل شهر صورت گرفت تا جایی که شهر سازی بصری را تنها رویکرد مناسب نسبت به شهر می دیدند، ساخت طبیعت مصنوع که به مثابه یک نقاشی توسط انسان ساخته می شود انسجام میان معماری و طبیعت را از بین برد.
منابع
۱-پارسی؛ حمیدرضا ،”رابطه حیات مدنی و نیروهای اجتماعی” ،تهران ۱۳۷۹
۲- تولایی ؛نوین، “شکل شهر منسجم” نشر امیر کبیر تهران ۱۳۸۶
۳- حبیبی ؛ سید محسن ،”فضای شهر برخوردی نظریه ای، تهران ۱۳۷۸
۴- سورگی ؛محسن ،”کاملیو سیته و فرم شهرها” تهران، ۱۳۸۷
کاملیو سیته در ویکیپدیا
http://en.wikipedia.org/wiki/Camillo_Sitte