امیر عسکری
بلایای طبیعی و به‌ویژه زلزله، پیوسته رخ می‌دهند و بحران می‌آفرینند. بحران یک رویداد اجتماعی دردناک است و فقط مربوط به افراد بحران‌زده نمی‌شود، بلکه کل جامعه را دربر می‌گیرد. ساده‌ترین پیامد بحران آن است که عده‌ای به اجبار شهر یا روستا و خانه خود را ترک کرده، مهاجرت می‌نمایند. علاوه بر پدیده مهاجرت، مشکلات روانی – اجتماعی دیگری نیز وجود دارند. این مشکلات شامل از دست دادن مسکن و دارایی، از بین رفتن شبکه‌های حمایت اجتماعی، از دست دادن شغل و درآمد، نارضایتی از شرایط زندگی و ناامید شدن از سازمان‌های کمک رسانی است. اگرچه از دیدگاه تکامل و اصل بقاء، انسان‌ها همواره در رویارویی با بلایای طبیعی به تلاش غریزی برای زنده ماندن و جستجوی اساسی برای کسب امنیت جسمی، آسایش روانی، همبستگی اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی می‌پردازند، اما آوارگی و بی‌پناهی، فقر و بیکاری، ترس‌ها و اضطراب از آینده، گرسنگی و بیماری از جمله مسائلی هستند که به مداخلات روانی – اجتماعی توسط کارشناسان آموزش دیده و با تجربه نیازمندند.
نوشته‌های مرتبط
کمیته مداخله در بحران انجمن روانشناسی ایران، با توجه به اهمیت موضوع، از ابتدای رخداد زلزله در آذربایجان شرقی تاکنون اقدام به اعزام هفت تیم تخصصی روانشناسی و مشاوره به روستاهای آسیب دیده از زلزله نموده است. همچنین کمیته مداخله در بحران در راستای اهداف علمی – پژوهشی، فرهنگی، ورزشی و آموزشی خود، علاوه بر اعزام تیم‌ها به منطقه، اقدام به فعالیت‌های ویژه‌ای در جهت سازماندهی کمیته و توانمندسازی نیروهای خود نموده که به شرح ذیل می‌باشند:
تشکیل “هیات کوهنوردی” به سرپرستی آقای حسن پیرزاد و اولین صعود تیم ۱۲ نفره به ارتفاعات دارآباد، در تاریخ ۱۳ آبان ۱۳۹۱ و دومین صعود به ارتفاعات پلنگ‌چال در تاریخ ۸ دیماه ۱۳۹۱. لازم به ذکر است که هیات کوهنوردی کمیته مداخله در بحران با هدف ساماندهی نفرات و هماهنگی گروه‌ها، آموزش گروهی به منظور افزایش آمادگی روانی – جسمانی در شرایط سخت، و ترویج و گسترش فرهنگ طبیعت‌گردی و ورزش کردن در میان روان‌شناسان تشکیل گردیده است.
همکاری مشترک بین “کمیته مداخله در بحران”، “انجمن جمعیت‌شناسی ایران” و “دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران” در راستای اهداف آموزشی و پژوهشی میان‌رشته‌ای، منجر به حضور اساتید دانشگاه ملی استرالیا (ANU) به سرپرستی خانم “دکتر هلن جیمز” گردید. این گروه تخصصی در بازدید دو روزه خود در تاریخ ۲۸ مهر ۱۳۹۱ از سه روستای زلزله‌زده جیقه، شهسوار و قیزقاپان به بررسی “مشکلات روان‌شناختی و جامعه‌شناختی زلزله آذربایجان” پرداختند. در ادامه این همکاری، به دعوت دکتر محمود قاضی طباطبایی و دکتر محمد جلال عباسی شوازی، سخنرانی با عنوان “ابعاد روانی – اجتماعی و جمعیتی زلزله آذربایجان شرقی” توسط دکتر امیر عسکری به تاریخ ۲۵ آذر ۱۳۹۱ در دانشگاه تهران برگزار گردید.
کمیته مداخله در بحران در جهت آموزش نفرات جدید الورود و علاقه‌مند به حضور در مناطق زلزله‌زده، اقدام به برگزاری سه کارگاه تخصصی توسط خانم دکتر زینب علی‌مددی (روانپزشک) با عنوان “روانپزشکی کودک و نوجوان در شرایط بحران”، آقای یداله دمیرچی (دانشجوی دکتری روانشناسی) با عنوان “مشاوره تحصیلی دانش‌آموزان در مناطق زلزله‌زده” و دکتر امیر عسکری (روان‌شناس) با عنوان “مداخلات روان‌شناختی ویژه در بحران” در تاریخ ۱۸ آذر ۱۳۹۱ نمود.
عقد تفاهم‌نامه مشترک بین سازمان جوانان هلال احمر و سازمان نظام روانشناسی و مشاوره جمهوری اسلامی ایران میان آقای محمد جعفریان و آقای دکتر عباسعلی اللهیاری به منظور همکاری مشترک و هم‌افزایی توانایی‌ها بین دو سازمان با نقش فعال کمیته مداخله در بحران در اجرای این مفاد به مدت دو سال از تاریخ یکم آذر ۱۳۹۱.
تنظیم گزارش تحلیلی از فعالیت‌های کمیته مداخله در بحران به زبان انگلیسی به قلم خانم بیتا بهروان جهت ارائه به دانشگاه آرکانزاس (دکتر کوین روول) و دانشگاه ملی استرالیا (دکتر هلن جیمز) و دعوت از “دکتر کوین روول” برای ارائه ویدئو کنفرانس با عنوان “رفتار درمانی شناختی متمرکز بر تروما”؛ در چهارمین کنگره انجمن روانشناسی ایران.
با توجه به اهمیت مسائل زیست محیطی، مقاله‌ای توصیفی با عنوان “شرایط حیوانات اهلی و وحشی در مناطق زلزله‌زده آذربایجان شرقی”، به قلم دکتر امیر عسکری در سایت انسان‌شناسی و فرهنگ، به تاریخ ۱۴ آبان ۱۳۹۱ درج گردید.
برگزاری نمایشگاه “نقاشی، عکس و کتاب” به مدت یک هفته با عنوان نمایشگاه “راویان کوچک داستان زلزله” در دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران از تاریخ دوم تا نهم دیماه ۹۱، به سرپرستی خانم جمیله زارعی برگزار گردید. در این نمایشگاه بیش از سیصد اثر هنری از کودکان زلزله‌زده آذربایجان شرقی به نمایش درآمد. همچنین انتشارات ارجمند، رشد، تبلور و سایه سخن نیز با تخفیف ویژه به بازدیدکنندگان از برگزاری این نمایشگاه حمایت کردند.
“وب‌سایت کمیته مداخله در بحران” در پرتال انجمن روانشناسی ایران جهت اطلاع رسانی اخبار دقیق و گزارش‌های مهم به علاقه‌مندان حوزه روانشناسی بحران، به سرپرستی آقای علی مددیان پاک، ایجاد و آغاز به کار نموده است.
شکیل یک “گروه پژوهشی” ۱۰ نفره از دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات ساوه؛ جهت اعزام به مناطق زلزله‌زده به منظور بررسی، غربالگری و جمع‌آوری داده‌ها به سرپرستی خانم سعیده نهاردانی.
پس از اتمام فاز اول عملیات روان‌شناختی بحران، در اولین گام از “فاز دوم” عملیات، یک گروه ۱۲ نفره متشکل از نفرات باتجربه و همچنین نیروهای جدید الورود به سرپرستی آقای یداله دمیرچی به مقصد روستاهای شهرستان هریس در تاریخ ۲۰ آذر ۹۱ اعزام گردیدند. هفتمین گروه اعزامی با نام تیمی “آرام جان”، با توجه به تغییر اوضاع جوی و شرایط اقلیمی منطقه در فصل زمستان، پس از حضور موفقیت آمیز در روز یکشنبه ۲۶ آذر به تهران بازگشتند.
با توجه به گستردگی جغرافیایی مناطق زلزله‌زده، شدت آسیب، بافت فرهنگی و اجتماعی روستایی منطقه و شیوع مشکلات روان‌شناختی، به ویژه در میان دانش‌آموزان، پیشنهاد می‌شود دست کم تا پایان سال تحصیلی ۹۲-۹۱، روند اعزام گروه‌های متخصص روانشناسی و مشاوره به مناطق ادامه داشته باشد. امیدواریم این مهم با همت عزیزان روان‌شناس و مشاور و حمایت‌های بیش از پیش هیات مدیره انجمن روانشناسی ایران، سازمان نظام روانشناسی و مشاوره جمهوری اسلامی ایران و سازمان جوانان جمعیت هلال احمر بطور جدی همانند گذشته در دستور کار قرار گیرد تا آثار مطلوب این فعالیتها در عمق وجود مردمان شریف آذربایجان نمایان گردد.
دکتر امیر عسکری،روان شناس و استاد دانشگاه، رییس کمیته مداخله در بحران، مدیر گروه کردارشناسی در انسان شناسی و فرهنگ است.
