رسانه های به زانو درآمده در یونان(لوموند دیپلماتیک: مارس ۲۰۱۵)

والیا کایماکی برگردان آریا نوری

به ندرت پیش می آید که رابطه ی چنین تنگاتنگی بین سرمایه و رسانه در یونان شکل بگیرد. آیا احیای دموکراسی ای که حزب سیریزا ( Syriza) (۱) از آن صحبت کرده ، میتواندسبب آزادی گردش اطلاعات در یونان شود؟

بر خلاف آنچه که در اکثر کشورهای اروپایی جریان دارد ، شبکه های تلوزیونی و رادیویی خصوصی در یونان ، از سال ۱۹۸۹ به بعد گواهی های موقت برای فعالیت دریافت می کنند و نیازی به پرداخت کوچکترین مبلغی به دولت این کشور ندارند. پاشو ماندراولیس ( Paschos Mandravelis ، روزنامه نگار یونانی ، چند سال پیش شرایط را به این نحو توصیف کرده بود : « رسانه ها در یونان نه در بستر بازار اطلاعاتی که در بستر بازاری سیاسی فعالیت می کنند.» (۲) نزدیکی بسیار این دو بستر به هم ، در ماه نوامبر سال ۲۰۱۱ نمایان شد. در این زمان پانتلیس کاپسیس ( Pantelis Kapsis ) ، که در آن زمان مدیر مسئول روزنامه ی تانئا ( Tanéa ) بود ، سمتش را برای پیوستن به دولت لوکاس پاپادموس ( Pantelis Kapsis ) که خودش نیز در گذشته بانکدار بوده ، ترک کرد. نیکوس میرنایوس (Nikos Mirnaios) ، روزنامه نگار ، در آن زمان شرایط را اینگونه توضیح داد : خانواده ی کاپسیس از عرصه ی رسانه ای محو نخواهد شد چرا که مانولیس ، برادر پانتلیس هر شب در برنامه ی زنده ی شبکه ی مگا ( Mega Channel ) به عنوان مفسر سیاسی حضور داشت و از دولتی که برادرش به تازگی عضو آن شده بود حمایت می کرد.»(۲)

حتی اگر هزار شبکه ی رادیویی فعال یونان را هم در نظر نگیریم ، مردم یونان که تعدادشان به ۱۱ میلیون نفر می رسد ، امروزه به ۳۰ روزنامه و هفته نامه ی ملی ، ده ها روزنامه ی ورزشی ، شش شبکه ی تلوزیونی خصوصی ( علاوه بر دو شبکه ی ملی) و ۱۵۰ شبکه ی محلی دسترسی دارند. مسلماً همه ی نهادهای خبری نمی توانند در آن واحد به صورت مستقل فعالیت کنند. مضاف بر این که تبلیغاتی که در این روزنامه ها چاپ می شود و بخش مهمی از درآمد آن ها محسوب میشود نیز درست مثل منحنی تولید ثروت در کشور ، سیری کاملاً نزولی را طی می کند.

حقیقت امر این است که مطبوعات در یونان روزگار خوبی را سپری نمیکنند. تانئا ( Tanéa) ، یکی از روزنامه های اصلی کشور و نزدیک به حزب سوسیالیست یونان ( Pasok ) به زحمت روزانه در حدود ۱۸۰۰۰ نسخه فروش دارد. یکی دیگر از روزنامه های قدیمی این کشور نیز به نام الفتروتیپیا ( Eleftherotypia ) ، با شروع بحران اقتصادی تعطیل شد. فروش هفته نامه ها با کاهش یک و نیم میلیون نسخه ای ، به حدود ۶۰۰ هزار نسخه رسیده است. روزنامه های بسیاری بدهکار شده اند و بخش اعظمی از فروش آن ها به امتیازاتی بستگی دارد که به مشتریان می دهند :

کوپون های تخفیف ، بلیط های بخت آزمایی با جایزه های هزاران یورویی و . . .

در این میان صاحبان این روزنامه ها که جزو ثروتمندترین خانواده ها هستند و به خصوص در بخش کشتیرانی فعالند و پولی به دولت به عنوان مالیات پرداخت نمی کنند انتظار بازگشت سرمایه را ندارند. ایشان می دانند در اختیار داشتن یک گروه مطبوعاتی نه تنها برایشان نفوذ سیاسی به ارمغان می آورد بلکه وضعیت بهتری را برای آن ها در بازار ایجاد می کند. برای مثال گروه مطبوعاتی پگاسوس (Pegasus) که مسئول نگارش روزنامه های اتنو ( Ethnos ) و پروتو تما ( Proto Thema ) را بر عهده دارد ، زیر نظر خانواده ی بابولاس فعالیت می کند ، خانواده ای که تخصصش فعالیت در ساختمان سازی برای دولت بوده و در طول بیست سال گذشته اکثر پروژه های سودده را در اختیار داشته است.

مطبوعات یونان از آغاز بحران اقتصادی با مقامات سیاسی کشور متحد شده بودند تا وضعیت اقتصادی را خلاف واقعیت نشان داده و بر فساد موجود صحه بگذارند. گروهی مسئول بحران اقتصادی در یونان را بانک گلدمن ساکس ( Goldman Sachs ) می دانند. از آن جهت که بخش بزرگی از برنامه ای که تروئیکا ( مثلث بانک مرکزی اروپا،صندوق بین المللی پول و کمیسیون اروپا) برای یونان آماده کرده بود به نفع مطبوعات این کشور بود ، آن ها از این برنامه دفاع کردند. گروه خبری لامبراکیس ( Lambrakis ) از اولین روزنامه هایی بود که یکی از محورهای اصلی برنامه ی تحمیلی تروئیکا را به منصه ی اجرا دراورد : حذف کنوانسیون های گروه های مختلف به منظور تمرکز کنوانسون ها در حوزه ی اصلی. این روزنامه به این ترتیب توانست حقوق کارمندان خود را تا ۲۲ درصد کاهش دهد.

رسانه های یونان تمامی تلاش خود را به کار بستند تا برنامه های سیریزا را بی اعتبار جلوه دهند. برای مثال در سال ۲۰۱۳ ، تلوزیون ملی یکی از رهبران سیاسی مخالف برنامه های ریاضت اقتصادی را نشان داد که می گفت : « ما از حوزه ی یورو خارج خواهیم شد!» اما این تلوزیون مابقی حرف او را نشان نداد : « . . . فقط و فقط در صورتی که مرکل ( صدر اعظم آلمان ) ما را بیرون کند.» تنها زمانی که سیریزا تهدید به پیگرد قضایی کرد این شبکه پخش این مصاحبه را متوقف ساخت. تمامی نظر سنجی ها این مساله را به خوبی نشان می دهند که اکثر مردم یونان با ماندن کشورشان در اتحادیه ی اروپا موافقند.

برنامه ی سیریزا برای اداره ی کشور علاوه بر احیای اقتصاد شامل احیای دموکراسی نیز هست. سیریزا می خواهد تغییراتی اساسی را در رسانه های یونان شکل دهد و همین هم آن را از سایر احزاب جدا می کند. این حزب می خواهد برای گواهی موقت فعالیتی که به رسانه ها می دهد از آن ها پول بگیرد. اگر هم این رسانه ها بخواهند گواهی کاری دائمی دریافت کنند ، باید تن به کنترل سفت و سختی بدهند ، مثل کنترل ترکیب سرمایه گذاری ها، مرجع و شفافیت آنها و در تناقض قرار نداشتن با دیگر سرمایه گذاری های شرکت ها. این تدابیر ممکن است شرایط را عوض کند : اکثر رسانه ها به واسطه ی کمک های بانک ها و کمک های دولت های قبلی است که هنوز سرپا هستند.

مساله ی جالب توجه آن است که از زمان انتخاب آکلسیس سیپراس به عنوان نخست وزیر ، مطبوعات رفتار نرم تری با او و دولتش دارند. تلوزیون ملی یونان مساله ی دیگریی است که مطرح می شود. آنتونیو ساماراس ، رئیس دولت سابق ، یازدهم ژوئن سال ۲۰۱۳ تلوزیون ملی این کشور را تعطیل کرد. بخش اعظم کارکنان این تلوزیون که با اعضای سندیکاها همراه شده بودند و انتظار پیروزی سیریزا را می کشیدند ، پیشنهادی که از سوی دولت به آن ها شد را رد کردند : فعالیت مجدد با دو سوم امکانات قبلی. کارمندانی که با پیشنهاد دولت مخالف کرده بودند در ماه دسامبر سال ۲۰۱۳ توسط نیروهای ضد شورش از مقر تلوزیون به بیرون رانده شدند. آن ها گروهی مستقل تشکیل داده و خود را تلویزیون واقعی یونان دانستند. با این حال از آن دوران به بعد بسیاری از روزنامه نگاران این گروه را به واسطه ی خط مشی استبداد گرایانه ی مدیر سابق سندیکا و همچنین عدم شفافیت صندوق مالی تحصن ، ترک کرده اند. این مساله باعث شد تا دو جریان در این میان شکل بگیرد که بسیاری از کارمندان سابق تلوزیون یونان به هیچ کدام از آن ها تعلق ندارند، کارمندانی که از یک طرف قربانی برنامه های ریاضتی اقتصادی تروئیکا هستند و از طرف دیگر زورآزمایی همکاران خود با احزاب سیاسی.

سیریزا متعهد به بازگشایی تلوزیون ملی شده اما به نظر نمی رسد آنچنان عجله ای داشته باشد ، حتی با وجود لایحه ای که در این رابطه اواخر ماه تسلیم مجلس خواهد کرد. وانگهی این حزب توجهی به درخواست های سندیکاها نشان نداده است. سندیکاها خواستار این مساله هستند که ساختار تلوزیون ملی دچار تغییر نشود و بیشتر از سرمایه گذاران خصوصی برای گرداندن تلوزیون ملی استفاده شود.

۱- حزب کمونیست چپ گرا که در انتخابات اخیر یونان قدرت را در دست گرفت. این حرب مخالف برنامه های ریاضت اقتصادییست و برنامه هایی کاملا متفاوت با سایر احزاب دارد.

۲-

« Le déficit entrepreneurial des médias grecs » (en grec), 2 juillet 2009, www.medium.gr/a/3275-1549.html

۳-

Nikos Smyrnaios, « Grèce : la fabrication du consentement par les médias », ۲۶ février 2012, www.ephemeron.eu (toutes les citations de Smyrnaios proviennent de cet article).

نویسنده : والیا کایماکی، روزنامه نگار در آتن

پرونده ی لوموند دیپلماتیک
http://anthropology.ir/node/15007