شاخص توسعه مرتبط با جنسیت (GDI)شاخص توسعه انسانی (HDI) یک شاخص کلی است و به تنهایی نمی‌تواند نمایانگر کامل وضعیت انسانی کشورها باشد و این واقعیت را که گرو‌ه‌های مختلف در یک کشور در سطوح نابرابر و متفاوتی از توسعه قرار دارند، از نظر پنهان می‌دارد. برای رفع این کمبود، شاخص توسعه‌ی مرتبط با جنسیت (GDI) از جمله شاخص‌های تعدیل شده‌ی توسعه انسانی است که تصویری واقع‌گرا از چگونگی وضعیت توسعه انسانی را نشان می‌دهد.
به دلایل تاریخی و ساختاری، تقریباً در تمامی جوامع بشری نوعی روابط نابرابر و تبعیض آمیز از لحاظ جنسیت وجود دارد که بر اساس آن عمدتاً زنان، در مراتب و سطوح اجتماعی، اقتصادی و رفاهی پایین‌تری نسبت به مردان قرار داشته‌اند. نابرابری‌ها و تفاوت‌هایی که کاملاً غیر طبیعی به نظر می‌رسد و ناشی از الگوهای فرهنگی و ناهنجاری‌های اجتماعی بوده است.
نوشته‌های مرتبط
در جوامع پیشرفته، در نتیجه‌ی فرایندهای نوگرایانه و تحت تأثیرمبارزات برابری‌خواهانه‌ی جنبش‌های مدافع حقوق زنان، این نابرابری‌ها و تبعیضات به چالش کشیده شد. در نتیجه‌ی شکل‌گیری این گفتمان‌های برابرگرا و پیدایی شرایط جدید، «شاخص توسعه‌ی انسانی برحسب جنسیت» تعدیل شده است.
تفاوت بین مردان و زنان یا «شاخص توسعه مرتبط باجنسیت»که اختصاراً با GDI نشان داده می‌شود، از مهم‌ترین تفاوت‌ها در درون ارزش کلی شاخص توسعه‌ی انسانی یک کشور است. نماگرهای GDI دقیقاً مانند شاخص توسعه انسانی (HDI) است که به تفکیک جنسیت برای زنان و مردان محاسبه می‌شود.
مقدار پایین GDIنشان دهنده‌ی آن است که یا توسعه‌ی انسانی برای هر دو جنس زن و مرد پایین است و یا در مقایسه با HDI ، هرچه مقدارآن کم‌تر باشد نشان دهنده‌ی شکاف و نابرابری بیشتر بین مردان و زنان است(UNDP, 1995:73). مقدار این شاخص همچون HDI بین صفر و یک است که هر چه به یک نزدیک‌تر باشد برابری بیشتر میان زن و مرد در زمینه‌‌ی توسعه انسانی را نشان می‌دهد.
مقدار شاخص GDI در برنامه‌ی اول توسعه در دسترس نبوده است، اما بر پایه‌ی مقدار این شاخص در برنامه‌ی دوم، در دو سال پایانی برنامه‌ی دوم (سال‌های ۱۳۷۷ و ۱۳۷۸)، هم مقدار و هم رتبه‌ی جهانی این شاخص نزول کرده است. این شاخص در برنامه‌های سوم و ۳ سال اول برنامه‌ی چهارم، به جز سال ۱۳۸۰، در بقیه‌ی سال‌ها به طور مداوم پیشرفت مثبت داشته است.
برای خواندن مقاله کامل در زیر کلیک کنید :
