پهنه های کلانشهری(۱۲): هنگ کنگ

ترجمه ملیحه درگاهی

هنگ کنگ (Hong Kong) با دارا بودن بندرگاه بزرگ با آبهای عمیق و موقعیت ممتازی که بر مرز قاره ای پر رفت و آمد آسیا دارد، برای سالها مرکز عمده ی تجارت، امور مالی، و تولیدات کوچک بوده است. اهمیت تجاری هنگ کنگ در اقتصاد جهانی و همچنین اقتصاد آسیا تضمین شده است و این موقعیت در قرن ۱۹ و پس از استیلای بریتانیا بر منطقه بدست آمد، در این زمان هنگ کنگ از یک شهر ساحلی کوچک به مرکزی برای نفوذ بریتانیا در شرق آسیا تبدیل شد. موقعیت ممتاز هنگ کنگ تا سال ۱۹۹۷ یعنی زمانی که بریتانیا این قلمرو سرزمینی را به چین بازگرداند، حفظ شد. در حال حاضر هنگ کنگ کلانشهری پر هیاهو با جمعیتی قریب به ۷ میلیون نفر است، شهری که در میان جزیره ای از آسمانخراشهای درخشان که یادآور منهتن هستند، قرار گرفته و ارائه گر ترکیب سرزنده و جذابی از فرهنگ های شرق و غرب به دنیاست.

مردم:
ترکیب قومیتی هنگ کنگ تقریبا به طور کامل متشکل از چینی هایی از ایالت گوآنگ دُنگ (Guangdong) و خود هنگ کنگ است؛ در حدود ۱۰ درصد جمعیت اغلب اهل فوکیان (Fukien)، چکیانگ (Chekiang)، شانگهای ((Shanghai، کیانگسو (Kiangsu) و تایوان ((Taiwan هستند. غیر چینی ها تنها دو درصد جمعیت را شکل می دهند؛ حدود نیمی از این دو درصد، آسیایی ها ( اغلب از ژاپن، هند، پاکستان و سنگاپور) و باقی اغلب بریتانیایی، آمریکایی، استرالیایی، کانادایی و نیوزلندی ها هستند.
انگلیسی و کانتونی (Cantonese) زبانهای رسمی به شمار می آیند و کانتونی زبانی است که به شکل گسترده تری با آن صحبت می شود.
بهره گیری از زبان مندارین (Mandarin) رو به افزایش است و آموزش آن در مدارس نیز ضروری به نظر می رسد. گویش هایی همچون سی یی ((Siyi، چااُچو (Chaochow)، هاکا (Hakka)، هوکلُ (Hoklo) و تانکا ((Tanka نیز در میان گروههای محلی مورد استفاده قرار می گیرد. تااُایسم ((Taoism، کنفوسیانیسم (Confucianism) و بودائیسم (Buddhism) از مذاهب غالب هنک گنگ به شمار می آیند. در حدود ۱۰ درصد از جمعیت مسیحی و تعداد محدودی نیز هندو، یهودی، سیک و مسلمان هستند.
حوزه های همسایگی:
جزیره هنگ کنگ در واقع آن چیزی است که نوعا هنگ کنگ نامیده می شود، با انبوه جمعیتی که در میان آسمانخراش ها و فروشگاهها و رستورانهای شیک در پی کسب و کار و سرگرمی هستند. ناحیه ی مرکزی جزیره در ضلع شمالی، قطب مرفه نشین هنگ کنگ است. در شرق این مرکز منطقه ی تفریحی با عنوان وانچای (Wanchai) و کمی آنسوتر خلیج کوچک کازوِی (Causeway Bay)، ناحیه ی دیگری که در بردارنده ی هتل ها، رستورانها، فروشگاهها و بوتیک هاست، قرار گرفته اند. قسمت جنوبی جزیره ی هنگ کنگ غالبا مسکونی و شامل آپارتمانهای چندین طبقه و گران قیمت است. Near Aberdeen نیز منطقه ای در جنوب هنگ کنگ است که شامل دو مرکز برای آبزیان با نامهای پارک اقیانوس ((Ocean Park و دنیای آبی (Water World) می باشد.
سبک ساخت و ساز در ناحیه ی مرکزی جزیره ی هنگ کنگ در منطقه ی سیم شا سوئی ِ کالون نیز دنبال شده است. این ناحیه علاوه بر این دارای تعدادی موزه، استادیوم ورزشی هنگ کنگ و مرکز اسلامی مسجد جامیا (Jamia) است. در سرزمین های جدید شمال تپه های کالون نیز با سکونتگاههای روستایی در ابعاد کوچک و متوسط مواجه خواهید شد. شهرکها و روستاهای نواحی کم ارتفاع عموما منزلگاه کانتونی ها هستند و در سکونتگاههای واقع در تپه های پایه ی کوه و دره ها نیز معمولا هاکایی ها زندگی می کنند. در بین این سکونتگاههای بین کوهی برخی از روستاهای قلعه مانند نظیر کوت هینگ وی (Kut Hing Wei ) قرار گرفته اند. معبد متعلق به ۱۰،۰۰۰ بودایی یک معبد از میان چندین معبد زیبایی است که در این سرزمین های جدید استقرار یافته. بیشترین قسمت های ناحیه ی کالون و سرزمین های جدید را حلبی آبادهای فقیر نشین و پرجمعیت تشکیل می دهند.
در تقابل با بخش های مرفه نشین جزیره و منطقه ی سیم شا سویی (Tsim Sha Tsui) و همچنین در قیاس با حلبی آبادها، نواحی دور از دسترس جزیره جلوه ی زیبای طبیعت را به نمایش می گذارند. جزیره ی لانتا (Lantau)، بزرگتر از هنگ کنگ ولی با ۲۰،۰۰۰ نفر جمعیت، آنقدر سنتی هست که توانسته صومعه ی بودایی باشکوه پو لین (Po Lin) و تراپیست (Trappist) را در خود جای دهد. سواحل لانتو تنها بخشی از زیبایی تأثیرگذار سواحل متعلق به ۲۳۰ جزیره ی هنگ کنگ را به نمایش می کشند. هنگ کنگ همچنین جمعیت کوچک و معدود تانکاها (Tanka) و اقوام ماهیگیری (fisherfolk) همچون آبردین ها ((Aberdeen ، شااُ کی وان ها ((Shau Kei Wan و چیونگ چااُ ها ((Cheung Chau را شامل می شود که در کرجی های واقع در شهرکهای ماهیگیری زندگی می کنند .
تاریخ:
در سالهای اخیر آثار کشف شده متعلق به دوران نوسنگی نشان می دهند که هنگ کنگ برای هزاران سال محل سکونت بوده، همچنین گمان می شود که نخستین ساکنین مدرن این منطقه در هزاره ی دوم پیش از میلاد و از شمال چین آمده باشند. چین در حدود دو هزار سال پیش و در زمان حاکمیت خاندان پادشاهی هان، هنگ کنگ و نواحی اطراف آن را تحت تصرف خود درآورد. در حدود قرن ۱۴ کانتونی ها و پس از آنها قوم هاکا در این منطقه ساکن شدند. با داشتن نواحی کوهستانی و فقدان خاک حاصلخیز و آب شیرین، طبیعی به نظر می رسید که هنگ کنگ به زودی به مرکزی اقتصادی بدل شود.
در اوایل قرن ۱۹ و با توسعه ی حاکمیت بریتانیا به آسیا، ارزش و اهمیت استراتژیک بندرگاه عمیق هنگ کنگ بازشناسی شد و در سال ۱۸۲۱ بریتانیا از این بندر به عنوان لنگرگاه کشتی های تجارت تریاک استفاده می کرد. حاکمان چینی نگران تأثیر این ماده ی مخدر بر مردم کشورشان بودند و سرانجام در پی این برآمدند که از واردات تریاک جلوگیری کنند. مخالفت بریتانیا با این ممنوعیت منجر به وقوع اولین جنگ تریاک (Opium War) (42-1839) شد و به دنبال آن نیز بریتانیا کنترل جزیره ی هنگ کنگ را بدست گرفت. درگیری ها ادامه داشت و کمتر از دو دهه ی بعد دومین جنگ تریاک نیز به وقوع پیوست (۶۰-۱۸۵۶)، پس از این جنگ و طی معاهده ی پکینگ (Peking) شبه جزیره ی کالون و جزیره ی استون کاتر (Stonecutters Island) به بریتانیا واگذار شدند. ۲۳۵ جزیره ی دور از مرکز هنگ کنگ و سرزمین های جدید New Territories)) بعدها طی مفاد معاهده ی سال ۱۸۹۸ به مدت ۹۹ سال به بریتانیا اجاره داده شدند. اندک جمعیت هنگ کنگ در سال ۱۸۶۱ به ۱۲۰،۰۰۰ نفر و در اواخر قرن ۱۹ به بیش از ۳۰۰،۰۰۰ نفر رسید.
متعاقب این اتفاقات روابط میان چین و بریتانیا برای چندین دهه خصومت آمیز بود. رشد ملی گرایی در چین حس بیگانه هراسی مداومی را بوجود آورد و پس از شکل گیری جمهوری خلق چین در سال ۱۹۱۲، هنگ کنگ بدل به ملجأی برای پناهندگان سیاسی کشور چین شد. از سال ۱۹۲۵ تا ۱۹۲۷ چینی ها از پذیرش کشتی های بریتانیایی در بنادر جنوبی چین خودداری می کردند. با اشغال منچوری (Manchuria) توسط ژاپن در سال ۱۹۳۲ اختلافات میان چین و ژاپن افزایش یافت و در جنگ میان چین و ژاپن در سال ۱۹۳۷ این منازعات به اوج خود رسید، چین برای رسیدن به تجهیزات و کمکهای نظامی چشم به اروپا دوخته بود و بدین ترتیب روابط دیپلماتیک بین چین و انگلیس بهبود پیدا کرد. در نتیجه ی حمله ی ژاپن به چین از هر هزار چینی صد نفر به هنگ کنگ گریختند. بریتانیا استحکامات دفاعی مستعمره را تقویت کرد ولی تدارکات آنها ناکافی بود و در نتیجه ژاپنی ها طی جنگ جهانی دوم (۱۹۴۵-۱۹۳۹) و در دسامبر سال ۱۹۴۱ هنگ کنگ را به تصرف خود درآوردند. بریتانیا پس از تسلیم شدن ژاپن در سال ۱۹۴۵ کنترل هنگ کنگ را باز پس گرفت؛ زمانیکه جمعیت هنگ کنگ از بیشترین میزان قبل از جنگ خود یعنی ۱.۶ میلیون نفر به ۶۵۰،۰۰۰ نفر رسیده بود.
اقتصاد پس از جنگ هنگ کنگ به تدریج رو به بهبودی می رفت. پس از اینکه کومونیستها در سال ۱۹۴۹ قدرت را در بیجینگ بدست گرفتند ورود تعداد زیادی از مهاجرین به هنگ کنگ جمعیت و نیروی کار را به طور قابل ملاحظه ای افزایش داد، اما اقتصاد شهر پس از اینکه آمریکا تجارت با چین کمونیست را در سال ۱۹۵۰ ممنوع کرد، مختل شد.
هنگ کنگ سرانجام با نزدیک شدن به سالهای ۱۹۶۰ دستخوش جهش اقتصادی عظیمی شد و این عمدتا در نتیجه ی تشویق سرمایه گذاری خارجی بوسیله ی سیاستهای مالیاتی لیبرالی بود. جنبش های متاثر از کمونیسم در سال ۱۹۶۷ ثبات سیاسی را هم آزمودند
ولی هنگ کنگ همچنان با هجوم بیشتر پناهندگان چینی در سالهای ۱۹۷۰ مواجه شد. با این وجود همبستگی در امور اقتصادی و دیگر زمینه ها میان هنگ کنگ و چین در سراسر سالهای ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ گسترش یافت. در اول جولای ۱۹۹۷ و بر طبق توافقنامه ی ۱۹۸۴ که مفاد معاهده ی ۱۸۹۸ را تصریح می کرد، هنگ کنگ تحت حاکمیت چینی ها درآمد. کمیته ای که توسط چین و از بین رهبران مدنی هنگ کنگ تعیین شده بود تانگ چی ها (Tung Chee-hua) را به عنوان رئیس قوه ی مجریه ی هنگ کنگ برگزید و بدین ترتیب مستعمره ی پیشین بریتانیا به منطقه ی اجرایی ویژه (SAR) تحت کنترل مستقیم کمیته ی مرکزی چین، بدل شد. اگرچه توافقنامه ی ۱۹۸۴ حیات سیستم های اقتصادی، اجتماعی و قانونی هنگ کنگ را برای ۵۰ سال آینده تضمین کرده بود ولی پیش از اینکه چین در سال ۱۹۹۷ به قدرت برسد شورای قانونگذار موقت محدودیت هایی را برای حقوق سیاسی در هنگ کنگ تصویب کرد. رکود اقتصادی که پس از این کل منطقه را تحت تأثیر قرار داد هنگ کنگ را نیز همچون سایر کشورهای آسیایی دچار بحران اقتصادی ساخت. در انتخابات میِ ۱۹۹۸ بیشترین کرسی های آزاد مجلس قانونگذار به نامزدهای دموکراسی خواه تعلق گرفت.
محیط:
هنگ کنگ با داشتن بیش از ۲۰۰ جزیره و شبه جزیره ای که در ساحل جنوب شرقی کشور چین و در جنوب دریای چین واقع شده اند و در برگرفتن سرزمینی در حدود ۱،۰۹۲ کیلومتر مربع، حول بندرگاه مهمی قرار گرفته که چیزی حدود ۶۰ کیلومتر مربع از لنگرگاه های راه های دور دریایی را به نمایش می کشند. رودخانه ی شام چان (Sham Chun) مشخص کننده ی مرز بین ایالت گانگ دُنگ (Guangdong) و بخشی از هنگ کنگ است که در دلتای ژو جیانگ ((Zhu Jiang ( رودخانه ی مروارید) واقع شده است. سرزمین های جدید و منطقه ی کالون در شبه جزیره قرار دارند. جزایر بزرگتر هنگ کنگ و لانتو هستند و علاوه بر این بیش از ۲۳۰ جزیره ی دور از مرکز کوچکتر نیز وجود دارند. زمینها اغلب تپه ماهور بوده و بلندترین قله ها تای مو شان (Tai Mo Shan) در ۹۵۷ متری جزیره ی لانتو و ویکتوریا در ۵۵۰ متری جزیره ی هنگ کنگ هستند. ۵۰ درصد منطقه پوشیده از علفزارهای پراکنده و درختچه های روییده بر خاک نامرغوب است. زمینهای زراعی هفت درصد منطقه را تشکیل می دهند، ۴۰ درصد زمینها غیر مزروع و بایر رها شده اند و تنها یک درصد زمینها تحت کشت هستند؛ مرغزارها و مراتع یک درصد، جنگلها و زمینهای درختکاری شده ۱۲ درصد و استخرهای پرورش ماهی نیز دو درصد باقی مانده را شکل می دهند.
آب و هوای هنگ کنگ با وجود مانسونهای سالیانه – بادهایی از سمت جنوب غرب که هوایی گرم و مرطوب را از نواحی استوایی به همراه می آورند – نیمه استوایی و از ماه می تا آگوست دارای فصول بارانی است. متوسط دما ۲۲.۲ درجه ی سانتی گراد، پایینترین میزان دما در فوریه و ۱۵ درجه ی سانتی گراد و بالاترین میزان آن در ماه جولای و ۲۷.۸ درجه ی سانتی گراد است. میانگین بارشها نیز در حدود ۲۲۲ سانتی متر می باشد. آب و هوای این چنینی سبب رشد و نمو گونه های گیاهی متنوع در نواحی غیر شهری و حاصلخیز می شود؛ بیشترین بخش از جنگلهای موجود نتیجه ی برنامه های گسترش جنگلها از جنگ جهانی دوم بدین سو بوده اند.
هنرهای نمایشی:
عرصه های موجود برای اجرای هنرهای نمایشی در هنگ کنگ شامل تالار شهر ( برای موسیقی کلاسیک، تئاتر و فیلم)، مرکز هنری هنگ کنگ و باشگاه کناره (Fringe Club) ( اغلب برای سبکهای هنری معاصر و پیشرو) در ناحیه ی مرکزی هستند. استادیوم الیزابت کوئین (Queen Elizabeth) ( برای باله و کنسرتهای ارکستر و پاپ) و فرهنگستان هنگ کنگ برای هنرهای نمایشی ( با دو تئاتر برای نمایشهای دراماتیک و رقص های مدرن و کلاسیک) در وانچای (Wanchai) قرار دارند. استادیوم هنگ کنگ در Happy Valley و همچنین آمفی تئاتر این شهر در کالون، محل برگزاری کنسرتهای پاپ هستند. گروههای اجرائی شامل ارکستر سمفونی که برنامه های خود را در تالار شهر ارائه می کند؛ ارکستر چینی هنگ کنگ که موسیقی سنتی چین را به اجرا در می آورد؛ در حدود ۱۰ گروه هنری با اجرای اپرای کانتونی و گروههای هنری از چین با اجرای اپرای پکینگ (Peking)، هستند. شرکت رقص هنگ کنگ ارائه گر رقص چینی و رقص آرایی معاصر برگرفته از مدل چینی است. کمپانی باله ی هنگ کنگ رقص سنتی باله و نمونه های معاصر غربی را ارائه می دهد در حالیکه شرکت رقص معاصر شهر آثار نوآورانه تری را به اجرا می گذارد. باشگاه کناره (Fringe Club) اشکال متنوعی از درام انگلیسی و کانتونی را به نمایش می گذارد و Zumi Icosahedron گروه هنری پیشرویی در زمینه ی درام و رقص به است.

منبع: Junior Worldmark Encyclopedia of World Cities, U.X.L staff, 2000

Email:malihedargahi@yahoo.com