انسان شناسی و فزهنگ
انسان شناسی، علمی ترین رشته علوم انسانی و انسانی ترین رشته در علوم است.

برگه داده های شهری (۱۵): رشت

رشت از جمله کلان‌شهرهای ایران است که علاوه بر مرکزیت استان گیلان و شهرستان رشت، همچنین بزرگترین و پرجمعیت‌ترین شهر شمال ایران در بین سه استان حاشیه‌ای دریای خزر (مازندران، گیلان و گلستان) محسوب می‌شود. رشت مرکب از دو پاره واژه رش و ت است، رش به معنای باران ریز و مدام است و ت پسوند جای است، همانگونه که در زبان پهلوی تشت یا آتشت به معنی آتشدان در نظر گرفته می‌شود. در نتیجه رشت یعنی جایی که در آن باران ریز و مدام می‌بارد. ساکنان شهرهای شهرستان رشت عمدتاً به مشاغل خدماتی ، تجاری و صنعتی مشغول هستند و شالیکاری نیز از عمده فعالیتهای روستاییان این خطه می باشد. در بخش کشاورزی ، این ناحیه از مستعدترین مناطق استان و کل کشور محسوب می شود. به علاوه شهر رشت طی سه دهه گذشته شاهد یک غنای فرهنگی شایان توجه بوده است. در تمامی شهرهای بزرگ دنیا از چنین فرصت ها به عنوان یک نقطه قوت٬ استراتژیک و تعامل فرهنگی همواره بهره گیری شده است.

 

نام: رشت

نام های پیشین: دارلمرز، دارالامان، بیه، رشت بازار

استان: گیلان

مساحت شهر: ۱۳۶ کیلومتر مربع

جمعیت شهر:۶۳۹,۹۵۱ نفر

 

تحول جمعیتی شهر در صد سال اخیر:

شهر رشت پر جمعیت‌ترین شهر شمال کشور و از جمله کلانشهرهای ایران است. در سال ۱۳۸۷ میانگین تراکم جمعیت در کلان شهرها ۱۷۷ نفر در هر کیلومتر مربع بود که این میزان در شهر رشت به بیش از ۶۰۰ نفر می‌رسید که با توجه به وسعت کلانشهر رشت و امکانات آن میزان قابل توجهی بود.

جمعیت شهر رشت مطابق نتایج سر شماری سال (۱۳۹۰)۶۳۹٬۹۵۱ نفر و جمعیت شهرستان رشت ۹۱۸۴۴۵ نفر است. بر اساس سرشماری رسمی در سال ۱۳۹۰، جمعیت ساکن آن ۶۳۹٬۹۵۱ نفر بوده‌است. جمعیت شناور ثابت روزانهٔ شهر رشت به ‌عنوان مادرشهر استان گیلان بالغ بر ۱٬۲۰۰٬۰۰۰ نفر است. جمعیت این شهر در تعطیلات و ماه‌های گردشگری سال بالغ بر دو میلیون نفر است. رشت فشرده‌ترین شهر ایران به لحاظ نسبت جمعیت به وسعت است و ازلحاظ نسبت جمعیت در روز و شب نیز رتبه نخست کشور را دارد.

 

مساحت شهرستان: ۱۴۲۷ کیلومتر مربع

مساحت استان: ۱۴۰۴۴ کیلومتر مربع

جمعیت شهرستان: ۹۱۸۴۴۵ نفر

جمعیت استان: ۲,۴۸۰,۸۷۴ نفر (۱۳۹۰)

ترکیب شهرستان(تعداد و اسامی شهرها، و تعداد روستاها):

چپرپرد، سرخشکی، گورابجیرصحرا، فشتکه اول و دوم، فتاتو، چاپارخانه (رشت)، جفرود بالا، کویشاد (۱۳۸۴)

با افزایش محدوده از ۳۰ روستای منطقه آزاد ۲۳ روستای ساحلی و غیرساحلی شهرستان رشت واقع در بخش‌های خمام، خشکبیجار و لشت‌نشا در محدوده منطقه آزاد قرار دارد.

 

کوچکترین و بزرگترین شهرهای استان از لحاظ جمعیتی:

رشت بزرگترین شهر استان گیلان از نظر جمعیتی است.

 

ترکیب استان (تعداد و اسامی شهرها و شهرستان ها):

استان گیلان دارای ۱۶ شهرستان به قرار زیر است:

رشت، لاهیجان، بندر انزلی، فومن، رودبار، منجیل صومعه‌سرا، ماسال، رودسر، رضوانشهر ، استارا، هشتپر، شفت، املش، لنگرود، آستان اشرفیه

 

رده شهرهای استان گیلان

آ

آستارا

آستانه اشرفیه

ء

واجارگاه

احمدسرگوراب

اسالم

اطاقور

املش

ایینه‌ده

ب

بازارجمعه

بره‌سر

پ

پره‌سر

ت

توتکابن

ج

جیرنده

چ

چوبر

چابکسر

چاف و چمخاله

ح

حویق

خ

خانوانه

خشکبیجار

خمام

د

دوسلان

دیلمان

ر

رودبار

رودبنه

رودسر

رانکوه

رحیم‌آباد (گیلان)

رستم‌آباد (گیلان)

رشت

رضوان‌شهر (گیلان)

س

سنگر (شهر)

سیاهکل

ش

شفت (گیلان)

شلمان

ص

صومعه‌سرا

ف

فومن

ک

کوچصفهان

کومله (شهر)

کلاچای

کنف‌گوراب

کیاشهر

گ

گوراب زرمیخ

گلسار (رشت)

ل

لوشان

لولمان (رشت)

لوندویل

لاهیجان

لشت نشا

لنگرود

لیسار

م

ماسال

ماسوله

ماکلوان

مرجغل

منجیل

ن

نالکیاشر

ه

هشتپر

 

فاصله شهر با تهران: رشت در فاصله ۳۳۲ کیلومتری شمال‌غرب تهران واقع شده است.

 

فاصله و نسب جغرافیایی شهر با شهرهای مهم نزدیک:

رشت در۱۷۷ کیلومتری شمال قزوین، ۳۶۳ کیلومتری شمال غرب ساری، ۲۰۶ کیلومتری شمال شرق زنجان، ۲۵۸ کیلومتری شرق اردبیل و ۴۹۳ کیلومتری جنوب شرقی تبریز واقع شده است.

 

ترکیب زبانی شهر:

در شهر رشت لهجه‌های گوناگون از گویش بیه‌پس از زبان گیلکی رایج است. برخی گیلکی را به نام پهلوی خوانده‌اند. حمدالله مستوفی قزوینی می‌نویسد: «در گشتاسفی که بخشی‌ست در مجاورت دریای خزر و نزدیک «سالیان»، زبان‌شان به پهلوی به جیلانی (گیلانی) باز بسته‌است.». مستوفی پهلوی را شبیه و وابسته به گیلکی می‌داند. زبان رسمی جلسات شورای شهر رشت گیلکی است.

 

ترکیب قومی شهر:

مردم شهر رشت عموماً گیلک هستند. گیل به زبان پهلوی «گل=Gel» و به تازی «الجیل» ثبت شده‌است، در نیمه اول قرن میلادی از طرف «کاپوس پلینوس» با نام «گلای Gelaee» معرفی شده است. خودزکو در کتاب تاریخ گیلان، به نقل از پلین-و-دوسنت کروآ و دنیس لوپری یه ژت قوم گیل را از اخلاف کادوس قدیم معرفی می‌کند؛ که از زمان ژوستینین امپراتور روم پس از دفع حمله آماردها بر ارتفاعات شرقی گیلان مسلط شده‌اند. دربارهٔ سلاح این قوم نیز گفته‌است عبارت بود از سپر و نیزه و شمشیری که از شانه آویزان می‌شد و سه زوبین و یک خنجر که به دست چپ می‌گرفتند. اریستوفن اقوام جنوب خزر را چنین معرفی می‌کند: از شرق به غرب هیرگانیان – مردها – اناریاکان – کادوس – آلبانی – کاسپی – اوتیان. استرابن، جغرافی‌دان عهد قدیم که در فاصله ۴۰ قبل از میلاد تا ۴۰ بعد از میلاد می‌زیسته و در کتاب ۱۱ فصل ۸ خود آورده است که: در نواحی شمالی کوه «پراخواتراس=همان سلسله البرز که حائل بین نجد ایران و گیلان و مازندران است» اقوام گلای Gelaee و کادوس (به زبان یونانی باستان: Καδούσιοι) و (به انگلیسی: Cadusii) و ماردی و بعضی قبایل گرگانی زیست می‌کنند؛ و بدین ترتیب جایگاه گیل – گیلان را نشان می‌دهد.

اگر ساختار جامعه شناختی و شهری رشت به عنوان یک شهر سنتی و کلانشهر مدرن نگریسته شود نخستین چیز توجه به تاریخچه و قومیت شناختی در این شهر است. ساختار شهر رشت امروز از قومیت های مختلف تشکیل شده است٬ بعد از زلزله رودبار٬ رشت پذیرای افراد زیادی از شهرستان بود که اغلب در ورودی این شهر ساکن شدند. به علاوه از شهرستان های دیگر استان نیز شهروندان زیادی از قومیت های مختلف از کرد٬ آذری و غیره در شهر رشت ساکن هستند و شهر رشت طی سه دهه گذشته شاهد یک غنای فرهنگی شایان توجه بوده است. در تمامی شهرهای بزرگ دنیا از چنین فرصت ها به عنوان یک نقطه قوت٬ استراتژیک و تعامل فرهنگی همواره بهره گیری شده است.

 

ترکیب اقتصادی (مشاغل و بخش های اقتصادی فعال):

عمده درآمد شهرستان رشت از طریق کشاورزی و زراعت می باشد. ۱۱ درصد برنج ایران و ۲۸ درصد برنج گیلان در شهرستان رشت تولید می‌شود و از این لحاظ دارای رتبه نخست در کشور می‌باشد. ۱۰۱۳ هکتار باغ چای دیم و ۳۰۵ آبیاری رتبه ۵ تولید چای ایرانی را برای شهرستان رشت رقم زده است. دیگر محصولات شامل حبوبات، سبزیجات، صیفی جات، علوفه دام است. با عدم نظارت بالاترین میزان تغییر کاربری اراضی کشاورزی در شهرستان رشت در بین شهرستان گیلان اتفاق افتاده است و این مسئله به شدت کشاورزی و محیط زیست این شهرستان را تهدید می‌کند.

در این شهرستان ۸۱هزارو ۲۰۰راس دام شیری وجود دارد درزمینه دامداری پرواری هم۲هزارو ۴۲۱ واحد دامداری صنعتی و بومی در این شهرستان وجود دارد که سالانه ۵۴هزار تن شیرخام و۴هزارتن گوشت قرمز تولید و به بازارمصرف عرضه می‌کنند در زمینه مرغداری ۱۴۱ واحد مرغداری گوشتی و ۲۱ واحد مرغ مادرو ۶ واحد جوجه کشی در این شهرستان وجود دارد که ۱۲هزارتن گوشت مرغ تولید و به بازار مصرف عرضه می‌شود. ۲میلیون ۷۰۰هزار قطعه مرغ بومی در این شهرستان پرورش داده می‌شود که ۲۷درصد سهم استان را شامل می‌شود. همچنین در زمینه تولید و پرورش شتر مرغ بوقلیمون فعالیت دارد.

در نوار ساحلی شهرستان رشت ۶۶۶ نفر صیاد در قالب ۷ تعاونی صیادی پره در دریای خزر فعال است.

سالانه ۱۶ هزار تن انواع آبزیان پرورشی در شهرستان رشت تولید می‌شود. این تولیدات در آب بندان‌های گرم‌آبی و سردآبی صورت می‌گیرد.

 

ارتفاع از سطح دریا : ۷- متر

دمای میانگین سالانه: ۱۵.۹ درجه سانتی‌گراد

سردترین و گرم ترین درجه حرارت:

سردترین درجه حرارت ۱.۹ و گرمترین ۳۰.۵ درجه سانتی‌گراد است.

 

وبگاه های مربوط:

 

دانشنامه ویکی‌پدیا / رشت

پرتال شهرداری رشت

http://rasht.ir/

درباره شهرستان رشت / فرمانداری رشت

 

نقشه در ایران :

 

 

نقشه در استان:

 

 

نقشه شهر:

 

 

 

منابع:

دانشنامه ویکی‌پدیا / رشت

دانشنامه ویکی‌پدیا / استان گیلان

دانشنامه ویکی‌پدیا / شهرستان رشت

دانشنامه ویکی‌پدیا / رده شهرهای استان گیلان

درباره شهرستان رشت / فرمانداری رشت

 

سایت الف / تراکم زیاد جمعیت در رشت

http://alef.ir/vdci3war.t1aqy2bcct.html?26579

 

تدبیر شرق / تعامل فرهنگی و قومیتی نقش مهمی در تعالی شهر رشت دارد

http://tadbireshargh.ir/news/printNews/2814

 

سایت تیشینه / فواصل بین شهرها

http://www.tishineh.com/

 

 

این مطلب در چارچوب پروژه انسان شناسی وبازنمایی شهرهای ایران مدرن منتشر می شود.

درباره پروژه