تصویر: هوانسیان
معماری عصر حاضر مدیون کسانی است که با رجوع به درک و معلومات خود ، معماری مدرن ایرانی را پایه ریزی کرده و با دستیابی به سبک مدرن ویژه ای در این مرز و بوم ، نام خود را در تاریخ معماری جاودانه ساخته اند. نمی توان از روند مدرنیسم در معماری ایران سخن گفت و به معماران تأثیر گذاری چون ماکسیم سیرو، اندره گدار ، نیکولای مارکف و … اشاره نکرد.(سلطانیان،۱۳۵۵)
نوشته‌های مرتبط
آندره گدار
معماری عصر حاضر مدیون کسانی است که با رجوع به درک و معلومات خود ، معماری مدرن ایرانی را پایه ریزی کرده و با دستیابی به سبک مدرن ویژه ای در این مرز و بوم ، نام خود را در تاریخ معماری جاودانه ساخته اند. نمی توان از روند مدرنیسم در معماری ایران سخن گفت و به معماران تأثیر گذاری چون ماکسیم سیرو، اندره گدار ، نیکولای مارکف و … اشاره نکرد.(سلطانیان،۱۳۵۵)
آندره گدار در سال ۱۸۸۱ میلادی در پاریس بدنیا آمد . تحصیلات خود را در دانشکده هنرهای زیبای پاریس به پایان رسانید . در سال ۱۳۰۷ شمسی مطابق با ۱۹۲۹ میلادی به دعوت دولت وقت ایران ، برای سازماندهی و راه اندازی ادارهی کل باستان شناسی وارد کشور گردید. وی به موجب قراردادی رسمی که به امضای وزیر وقت معارف رسیده بود ، اداره موزه وزارت معارف ر ا تا سال ۱۳۱۲ عهده دار بود . از ابتدای سال ۱۳۱۳ با حفظ سمت ، به ریاست کتابخانه وزارت معارف و با تأسیس موزه ایران باستان به سمت مدیر کل موزه منصوب شد.(امیرخانی، ۱۳۸۱)
نهضت مقاومت ملی فرانسه در جنگ جهانی دوم وی را به عنوان نماینده خود در ایران برگزید. در این مدت گدار دست به چاپ نشریه ای به نام «فرانسه آزاد» در تهران زد وی در سال ۱۹۶۵ میلادی و در سن ۸۴ سالگی در فرانسه درگذشت.( کیانی،۱۳۸۳)
سه تپه تاریخی سلیمان تپه، زیرز، مازیر و یا زیر تپه نخستین اثر ملی ایران هستند که به پیشنهاد آندره گدار باستان‌شناس مشهور، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیدند.آندره گدار علاوه بر تأسیس سازمان‌های اداری و فنی هیئت‌هایی را تشکیل داد، که در تعمیر ابنیه تاریخی و امور فنی باستانی ساختمان‌ها تخصص داشتند و به وسیله همین‌ها مسجد جامع شیراز ومسجد شاه اصفهان،مسجد شیخ لطف الله و ابنیه دیگری که در شرف ویرانی بود تعمیر کرد.
وی از اولین کسانی است که نسبت به مفرغ‌های لرستان که به‌زودی علاقه موزه‌ها و مجموعه‌داران جهان را به خود جلب کرد، توجه خاصی کرده و در سال ۱۹۳۱ کتاب خود را با عنوان«مفرغ‌های لرستان» به چاپ رساند.آندره گدار مجله‌ای نیز به نام«راهنمای تاریخی ایران» را در سال ۱۳۱۳ شمسی منتشر کرده که اصل آن به زبان فرانسه بوده و شادروان غلامرضا رشید یاسمی آن‌را به فارسی برگردانده است.
آندره گدار باستان‌شناس و معمار فرانسوی و متخصص در صنایع اسلامی و ایرانی، در سال ۱۹۶۵ در پاریس پایتخت فرانسه درگذشت.(ملاحسینی، همشهری آنلاین)
وارطان هوانسیان
وارطان هوانسیان که همه او را به نام « آرشیتکت وارطان» می شناختند در سال ۱۲۷۵ شمسی در شهر تبریز متولد شد. وی در تهران به ادامه تحصیلات پرداخت و در اواخر جنگ اول برای ادامه تحصیل راهی پاریس گردید. در پاریس برای تحصیل در رشته نقاشی به مدرسه «هنرهای زیبا» می رود و سپس تحصیلات خود را در رشته معماری ادامه می دهد . او از « مدرسه مخصوص معماری» که بر خلاف مدرسه هنرهای زیبا زیر نظر معماران پیشرو فرانسوی بود، در سال ۱۳۰۱ فارغ التحصیل شد .(پاکدامن،۱۳۷۰:۸۱-۸۰)
وارطان یکی از همان معماران جوانی بود که پس از بازگشت به ایران به استخدام دولت در آمد . او در اداره ساختمان شهربانی مشغول به خدمت شد. مدتی نگذشت که در مسابقه طراحی هنرستان دختران در سال ۱۳۱۴ مقام اول را کسب کرد و پس از آن به کار آزاد پرداخت.
مجله آرشیتکت (شماره ۱ سال ۱۳۲۵) درباره وی چنین اظهار نظر می نماید:
« تقریباً در تمام مسابقه های بزرگ شرکت نموده و همیشه در صفوف اول قرار گرفته است . از نظر سبک و مکتب وارطان « مدرنیست» یا طرفدار تجدد است . او عظمت و جلال ساختمان هایش را در سادگی جستجو می کند . ابعاد و خطوط ساختمانهایش به اصطلاح نشاندار و واجد قوه و صفات مشخصه است . حجم و مجموع بدنه عمارت همیشه موزون و دارای هماهنگی و از سایه و روشن و رنگ آمیزی استفاده قابل توجهی می شود و می توان گفت که یکی از آرشیتکت هایی است که ترجمان و مظهر ذوق و صنعت جدید ایران بود و به وجه احسن غریزه و قریحه اجتماعی معاصر را ثابت می دارد. وارطان بعضی از اساس ساختمان جدید و تزئینات عصر حاضر را با معماری ایرانی آمیخته است که نکات آن عبارت است از سلطه و غلبه خطوط و ابعاد مستقیم و مخصوصاً خطوط افقی مقام خاصی در معماری او دارد.»
وارطان هوانسیان یکی از پرکارترین معماران ایرانی است که اهم کارهای او عبارتند از:
هنرستان دختران سابق – ۱۳۱۴
تکمیل کلوب افسران وزارت جنگ
مهمانخانه سابق دربند
کاخ سعد آباد
سینما متروپل، سینما دیانا، و چند سینمای دیگر
طرح مهمانخانه ایستگاه راه آهن-د۱۳۱۹
طرح هتل فردوسی
عمارت اصلی بانک سپه- ۱۳۳۰
همچنین از او تعداد زیادی ساختمان اداری و پاساژهای تجاری و منازل مسکونی به یادگار مانده است.(همان،۸۱)
وارطان صرفا به انجام کار معماری قناعت نکرده و در دیگر زمینه های حرفه ای ، بخصوص ارائه مقالات و انتشار مجلات به فعالیت پرداخت. وی عضو هیئت مؤسس تحریریه مجله آرشیتکت بود . او تعداد زیادی مقاله انتشار داده و مجله معماری نوین نیز بعد ها توسط وی منتشر شد.
در مجله آرشیتکت درباره کارهای او چنین آمده است:« مشخصات تغییرات جدیدی که وارطان یکی از پیشقدمان آن می باشد به قرار زیر است:
پنجره های افقی و گوشه
پنجره بلند قفسه پلکان
نما و پیش آمدگی و روکارسازی های سیمانی آمیخته با رنگهای مختلف
پلکان معلق
لبه های سیمانی بالای پنجره ها
دور ساده سقف که در بین معمارهای تهران بنام چفته وارطان معروف شده است.
استفاده از تخته پلاکه برای درها
بدیهی است بکار برده شدن همین اصول به خودی خود تغییرات اساسی شایسته ای بوده و ماهیت معماری ایران را مطلقاً دگرگون کرده و خواهد نمود.»
وارطان هوانسیان در سن ۸۶ سالگی در خرداد ماه ۱۳۶۱ در تهران فوت کرد. پس از فوت او مجموعه ای از کارهای وی در یادنامه ای توسط جامعه مشاوران ایران در سال ۱۳۶۲ انتشار یافت.
پل آبکار
پل آبکار در سال ۱۲۷۸ شمسی در یک خانواده نسبتاً مرفه دیده به جهان گشود . او در سال ۱۳۰۴ برای ادامه تحصیلات به فرانسه رفت. در سال ۱۳۱۶ به ایران بازگشت .
پل آبکار یکی از پیشروان جنبش مدرنیسم در ایران بود، که ساختمان هایش را باذوق و قریحه ای که داشت به خوبی با شرایط محلی انطباق داده بود . ساختمان های آبکار با ویژگی هایی برخوردار هستند که کاملاً قابل شناسایی می باشند. ساختمان های آجر بهمنی او با ورودی های کمی فرورفته و سنگ هایی که در اطراف آن نصب شده ، یکی از الگوهای مناسب معماری خانه های مسکونی در شهر تهران است . پل آبکار ساختمان های بسیاری طراحی کرد که به بخشی از آنان اشاره می شود:
ساختمان سینما نیاگارا
اولین ایستگاه رادیو
ساختمان کلیسای ارامنه کاتولیک
مدرسه کرو لال های باغچه بان
کلیه ساختمان های پیشکاری ها و ادارات دارایی استان ها و ساختمان های گمرکات( پاکدامن۱۳۷۰:۸۰)
پل آبکار تعداد بسیاری نیز ویلاهای مسکونی ساخت که از معروفیت بسیار برخوردار است . ویژگی ساختمان های پل آبکار به شرح زیر است:
سطوح ساده آجری با اندکی جلو و عقب رفتگی در نمای خیابان که تنوع خاصی را ایجاد می نماید.
سطح کم پنجره در مقابل سطح زیاد دیوار آجری در نما، که از طریق ایجاد سایبان های کشیده و قرنیز ها در سطوح وسیع نماهای آجری، تقسیمات خوش تناسبی را ایجاد می کند.
تاکید بر قسمت ورودی ساختمان از طریق بوجود آوردن تنوع در فرم قسمت ورودی، و تغییر در نوع مصالح آن قسمت.
مشخص نمودن پلکان ها در نمای اصلی ساختمان توسط استفاده از پنجره های باریک و کشیده
مقیاس بسیار متناسب ساختمان در رابطه با خیابان
اجتناب از فرم های متقارن در نماسازی
استفاده از نقوش برجسته تزیینی در نمای اصلی ساختمان که زیبایی و لطافت خاصی را به ساختمان هایش داده است.
آبکار از اولین معمارنی بوده است که از سنگ به نحو بسیار زیبایی در تلفیق با آجر در ساختمان هایش استفاده کرد. در اوخر نیز تعدادی ویلا با نمای کاملاً سنگی طراحی کرد که با کراهای اولیه اش متفاوت بوده ، لیکن از بهترین نمونه های کار با سنگ در تهران هستند.( همان ، ۸۱)
پل آبکار در سن ۶۱ سالگی در اردیبهشت ۱۳۴۹ چشم از جهان فروبست . نقش او در معماری سده جدید ایران از اهمیت بسیار برخوردار است، و از خود ساختمان های بسیار باقی گذاشته است که همگی جزو زیباترین ساختمان های تهران هستند.
