چاپ: نشر آگاه ۱۳۸۴
The golden bough: A Study in Comparative Religion
نوشته‌های مرتبط
London McMillan
فریزر در اثر درخشان خود شاخه‌زرین، اطلاعات بسیار عظیمی درباره مناسک و عقاید دینی در سراسر جهان بدوی جمعآوری نمود. این اثر یک تفحص تطبیقی گسترده درباره تاریخ اسطوره، دین و باورهای غریب دیگری است که با نمونه‌های جمع آوری شده از سراسر دنیا همراه است. از نظر فریزر دین نیروی شفیع و تسکین‌بخشی است که زندگی انسان و طبیعت را هدایت و اداره می‌کند(۱۰۸) از نظر فریزر انسان به شیوه استناجی، به وجود خدا پی می‌برد این تامل یا نتیجه تفکر بر عملکرد ذهن انسانی است یا نتیجه مشاهده جریان‌های طبیعی خارجی، انسان با مشاهده این جریان‌ها به کشف یا اختراع خدا نائل می‌شود.
نسخه اصلی این کتاب در دوازده جلد نوشته شده است و به باور بسیاری، معروف‌ترین کتاب در حوزه انسان‌شناسی است. اهمیت این اثر بیشتر به سبب تاثیرگذاری آن می‌باشد. فریزر در این مطالعه تطبیقی آثار جمعآوری شده بوسیله انسان‌شناسان، کشیشان و …را برای اثبات نظری ایده خود به کار گرفت. حجم وسیع دادههای جمعآوری شده، خواه ناخواه، سبب شده که اطلاعات او حوزه‌های وسیعی از تغذیه، کشاورزی، شکار و خویشاوندی را در بربگیرد. با این همه مسئله اصلی فریزر حول دین و اسطوره می‌چرخد. از نظر او مردم برای ارتباط برقرار کردن با دنیای اطراف و نیز تحلیل جهان خود ابتدا به جادو و خرافه روی می‌آورند و بعد از آن در صورت‌های مترقی‌تر دین را جایگزین جادو و در نهایت برای پاسخ‌گویی به سوالات خود علم را جایگزین همه این صورت‌های غیرعلمی می‌کنند. با وجود دادههای بسیار زیادی که فریزر به شکل تدریجی در این دوازده جلد کتاب جمعآوری کرد به نظر او سعی در پیداه‌سازی داده ها برای اثبات تئوری خود داشته است. البته باید تاحد زیادی این نوع نگاه را مرهون وضعیت تاریخی او دانست. بسیاری از موارد میان دین و جادو نزد اقوام ابتدایی تمایزی نیست و آنها این دو رو تمام و کمال یکی می‌دانند، زیرا رفتار دینی انسانها ترکیب پیچیده‌ایی است میان ستایش و شگفتی، کسالت و هیجان، توان و سستی و مقدس و دنیوی. فریزر مسئله بازنمایی‌های ذهنی انسانهای بدوی و تجربه‌‌های زیسته متفاوت آنها درباره دنیای اطرافشان را نادیده گرفت. علاوه بر همه اینها باید در اعتبار بسیاری از دادههای انسان‌شناسی او که ترکیبی است از دادههای جمعآوری شده توسط مستشاران‌نظامی، مبلغان‌‌مذهبی و مردم شناسان تردید نمود. به گمان فریزر انسانهای ابتدایی از اسطوره به عنوان علم استفاده میکردند. فریزر اسطوره را نوعی علم عملی میداند. به نظر او انسان ابتدایی همواره در پی آن بود که جریان طبیعت را به سود خویش در اختیار گیرد و کاربرد آیینها و جادو تنها به همین منظور است. یکی از مهمترین اهداف دین ابتدایی، تاثیر بر حوادث، به ویژه رشد گیاهی (اسطورهی آدونیس) است که شدیدترین شکل آیینها را در شکل قربانیهای خونین به خود اختصاص داده است. این نظر هم مانند نظریه تایلور نمیتوانست تعریفی جامع از اسطوره عرضه کند.
اثر دوازده جلدی فریزر بعدها توسط نوه او در دوجلد فشرده به بازار عرضه شد و کاظم فیروزمند ترجمه‌ایی با همین عنوان را به فارسی‌زبان‌ها عرضه نمود.