گفتگو با باربارا عبیدالله – بائوبر : دو زبانه بودن کودکان، مشکلات و مزایا

ترجمه ی آریا نوری

کودکانی که در زندگی خود با دو زبان متفاوت سر و کار دارند چگونه صحبت میکنند ، فکر میکنند و بزرگ میشوند؟ دو زبانه بودن منبع مشکلات است یا نوعی شکوفایی؟ آیا باید افراد را به آن تشویق کرد؟ ما با باربارا ابدلیلا – باور(Barbara Abdelilah-Bauer) ، زبان شناس ، روان شناس اجتماعی و متخصص دو زبانگی در این مورد صحبت کرده ایم. او نویسنده ی کتاب ” مشکلات کودکان دوزبانه : رشد و زندگی کردن وقتی به چند زبان سخن میگوییم ” است که در سال ۲۰۰۸ منتشر شده است.

– عنوان کتاب شما ” چالش های کودکان دو زبانه است ” ، چالش دوزبانه بودن در چیست؟

من فکر میکنم زمانی که زبان ها به طور طبیعی فراگرفته میشوند ، دوزبانه بودن برای کودکان مشکلی ایجاد نمیکند.مساله ی اصلی دو زبانه ماندن در کشوری تک زبانه است . این مسئله فشاری جدی به والدینی که قصد انتقال زبانشان را [به نسل بعدی] دارند وارد میکنند و همین طور فشار از طرف برخی از افراد متخصص که بعضا مخالف صحبت شدن زبانی به غیر از فرانسه در خانه هستند.

– مشکلات مرتبط با یادگیری چندین زبان مختلف در طول دوران کودکی چیست؟آیا سن یاد گیری در این بین موثر است؟

برای کودکی کم سن و سال آشنایی با چند زبان سخت نیست و به صورت طبیعی شکل میگیرد.تحقیقات اخیر حتی شان داده اند که مغز انسان با چند زبانه بودن سازگار بیشتری دارد تا تک زبانه بودن.مشکلات بیشتر مربوط به برخورد جامعه با چند زبانی مشود که میتواند در کاهش انگیزه ی فرد برای یاد گیری زبان های در اقلیت موثر باشد.ما همچنین میدانیم سنی که کودک با زبانی دیگر مواجه میشود در یادگیری آن موثر است.تا سن شش سالگی ، فرآیند یادگیری زبان دوم به صورت طبیعی صورت میگیرد و هدف آن مکالمه ای معمولی با دنیای اطراف است . پس از شش سالگی ، زبان دوم بر مبنای توانایی های بدست آمده از زبان مادری فراگرفته میشود ، چه در مدرسه و چه در کشوری خارجی.فرآیند های قابل شناسایی که به دنبال یادگیری زبان قبل و بعد از شش سالگی می آیند متفاوت هستند و ممکن است مطابق شرایط متغیر باشند.برای مثال کودکی ده ساله که زبان انگلیسی را در مدرسه فرا میگیرد ممکن است انگیزه ی کمتری نسبت به کودک همسن خود که انگلیسی را به خاطر برقراری ارتباط با کودکان اطرافش که انگلیسی زبان هستند فرا میگیرد داشته باشد.
– برتری ها ( اجتماعی ، فرهنگی و ذهنی ) ی کودک دوزبانه چیست ؟

والدین بسیاری آرزو دارند که فرزندشان دو زبانه باشد ( مخصوصا انگلیسی ) با این فکر که این امر شرایط را برای ورود آنها به بازرا کار فراهم خواهد کرد.با این حال ، مزایای دو زبانه بودن – هر زبان هایی که باشند – فراتر از این جنبه های کاربردی یادگیری زبان هستند.زمانی که دو زبان متفاوت در محیط خانواده و بدون اینکه منازعه ای وجود داشته باشد فراگرفته میشوند ، صحبت از ” دوزبانی متجانس ” به میان می آید.با این حال ، زبان ها همیشه بدون مجادله فرا گرفته نمیشوند مخصوصا زمانی که یک زبان مثل انگلیسی ” معتبر ” قلمداد میشود و برای زبانی دیگر مثل ترکی یا عربی اهمیت کمتری در نظر گرفته میشود.در این موارد ، زبان و فرهنگ کم اهمیت تر با استقبال کمتری از طرف کودک مواجه میشوند.این نقش موسسه ی آموزشی ، بالخصوص مدرسه است که به روابط زبانشناسی و فرهنگی کودکان ارزش ببخشد.اگر به زبان ها و فرهنگ های گوناگون ارزش بخشیده شود ، مساله ی صحبت کردن به زبانی دیگر و یا تعلق داشتن به فرهنگی دیگر میتواند روی افزایش اعتماد به نفس موثر باشد.کودک باید بتواند به زبان هایی که یاد گرفته است افتخار کند. وی همچنین توانایی های فرهنگی غنی فرازبانی را کسب میکند و مجموعه ای گوناگون از رفتار ها و قوانین موجود در محیط فرهنگی که در آن قرار دارد را فرا میگیرد.دوزبانی متعادل در یادگیری هم به فرد برتری هایی مثل آسان تر بودن یادگیری زبان های دیگر ، انعطاف پذیری بیشتر و ظرفیت های فرازبانی مورد نیاز برای فراگیری خواندن.

آیا دو زبانی در فرانسه رایج است؟

گزارشی که توسط مرکز آمارگیری فرانسه در سال ۱۹۹۹ منتشر شده است نشان داده است که ۲۶ درصد فرانسویان ، در دوران کودکی زبانی غیر از فرانسه را هم آموخته اند که نیمی از آن به زبان های محلی اختصاص دارد و نیم دیگرش زبان های خارجی.از بین این افراد ، تنها ۹ درصدشان به کودکان خود زبان دوم را آموخته اند ، مساله ای که نشان میدهد که انتقال زبانی از نسلی به نسل گذشته از بین میرود.با این وجود ، با جهانی شدن ، تبعید و مهاجرت ، خانواده های بیشتری دو زبانه میشوند و با چندین زبان در طول روز سر و کار دارند.به اعتقاد من ، اگر شناخت بیشتری از ارزش های فراگیری زبان خارجی و فشار کمتری از طرف متخصصان ( پزشکان کودک ، آموزگاران ، معلمان ، کارکنان اجتماعی و متخصصان زبان ) برای تنها فرانسه صحبت کردن در خانه وجود داشت، کودکان بیشتری این امکان را داشتند که دو زبانه باشند.متاسفانه ، امروزه در فرانسه گسترش دوزبانی معمولا روند کندی دارد.

– چگونه باید دو زبانی را ترویج داد؟

به اعتقاد من ، توانایی های دوزبانگی باید ترویج داده شوند.این مساله که در محیط های تک زبانی کودکانی که نمیتوانند زبان اقلیت ها را یاد بگیرند به ناچار آن زبان را بعدها در مدرسه به عنوان یک زبان بیگانه یاد می گیرند ، تاسف بار است.بر خلاف اندیشه ی غالب در فرانسه ، چند زبانه بودن به هیچ عنوان تهدیدی برای زبان فرانسه محسوب نمیشود.صحبت کردن زبانی به جز فرانسه در خانه نه تنها مانع یادگیری زبان فراسنه نمیشود بلکه به آن کمک میکند.ما میدانیم که توانایی های بدست آمده در طول فراگیری زبان اول ، یادگیری زبان دوم را تسهیل میکنند.یاد دادن زبان دوم به کودک مساله ای کاملا شخصی است اما به اعتقاد من صحبت کردن به زبان فرانسه در خانه برای کسی که زبان مادریش نیست اشتباه است چرا که ما همیشه راحتی بیشتری برای منتقل کردن این زبان خواهیم داشت.تشویق کردن کودک به معاشرت با سایر افرادی که به زبان های خارجی سخن میگویند با اقامت کردن در آن کشور ها هم مساله ی مهمی است. همچنین باید برای او [به زبان مادری اش] داستان تعریف کرد و به او آواز یاد داد تا وی این زبان هویتی را فرا بگیرد.

– آیا شما توصیه هایی برای والدینی که تمایل دارند تا یک زبان اقلیت را به کودکشان بیاموزند دارید؟

توصیه ی اول من به والدین این است که به وسیله ی متخصصینی که در اثر نبود شناخت کافی تمرین زبان دوم را در خانه منع میکنند به اشتباه نیفتند.همچنین اعتماد به کودک با قبول داشتن توانایی های وی در یادگیری همزمان دو زبان به طور همزمان بدون ترس از عدم یادگیری زبان فرانسه و یا فراموش کردن زبان هویتی اش مهم است.به اعتقاد من نباید از دو زبانی ، با تحمیل آن به هر قیمتی به کودک مساله ی بزرگی ساخت.اگر کودک زمانی که از او به زبان دیگری سوال میشود به فرانسه پاسخ داد ، نباید از او ایراد گرفت.من به والدینی که تمایل دارند چندین زبان را به کودک خود آموزش دهند توصیه میکنم که فرزندشان نباید درست مثل آنها باشد و آنچه که در انتقال یک زبان به کودک اهمیت دارد ، انتقال احساسات است که با زبان قلب بسیار ساده تر انجام میشود.مهمترین مساله ترویج مکالمه ی زبان است تا یادگیری شکل آن.

Le défi des enfant bilingues : Grandir et vivre en parlant plusieurs langues (La Découverte, 2008).

منبع:

http://le-cercle-psy.scienceshumaines.com/barbara-abdelilah-bauer-le-bilinguisme-chez-l-enfant-ses-defis-et-ses-richesses_sh_25599