پوشاک هندی (بخش دوازدهم و پایانی)

پوشاک هندی – ساری

آنامیک پتک برگردان نسیم کمپانی

ساری: شعری زیبا
از تمامی انواع پوشاک دوخته شده و دوخته نشده که زنان هندی برتن می کنند,ساری به عنوان یکی از زیباترین این لباس ها مطرح شده است.درواقع ساری تقریبا در حدود ۵:۵ متر طول و ۱.۳ متر عرض دارد ,که به شکل آویختن,پلیسه دار کردن و پیچیدن مورد استفاده قرار می گیرد و با این روش تمامی بدن از سر تا نوک پا پوشیده میشود. در ایالات ماهاراشترا و کارناتاکا زنان ساری بر تن می کنند که درواقع نه یارد طول دارد. کلمه ساری از کلمه سانسکریت شاتی و شاتی کا گرفته شده,که در واقع برای اولین بار در کتاب پنچاتنترا ظاهر میشود (حدود قرن پنجم پس از میلاد). کتب ,متون ,سکه ها و مجسمه های بسیاری بر استمرار این پوشاک گواهی میدهند ,شاید این یکی از کهن ترین لباس های بومی باشد. زنان در دوره ودایی انتاریا(پوشاکی برای پایین تنه) و اوتاریا(پوشاک بالاتنه) و یک کایابند (کمربند پارچه ای) می پوشیدند.کم کم در دوران سلسله های سونگ و کوشان ,تشریحی از پوشاکی داریم که مانند ساری است. اولین متون نشان دهنده این مطلب می باشد که در ابتدا زنان فقط ساری برتن می کردند.پس از مدتی ,هر چند,یک چولی (پوشاک بالاتنه) به این لباس اضافه شد.یک زیر دامنی (دامنی بلند) به این مجموعه پوشاک افزوده شد ,که در واقع این لباس سه تکه را امروزه درست کرده است.بطور وضوح در منابع ادبی و علم زیبایی شناسی گذشته ,ساری به روش ها و سبک های مختلف پوشیده میشده است .یکی از روش هایی که بسیار تکرار میشده است روش یا سبک کاچچا روش نوینی و ترکیبی از سبک های کاچچا و گاگرا می باشد.این روش های متفاوت پوشیدن ساری ,درواقع انواع مختلف روش های بستن ساری را به دیگر پوشاک قرض می دهد.حتی امروزه ,زنان در ایالت ماهاراشترا به شکل متفاوتی از زنان ایالت بنگال غربی,ایالت گجرات و شما هند ساری را می بندند.به شکل قابل توجهی زنان ایالت مادیاپرادش و ایالت چتیشگر بیشتر از ده روش مختلف ساری را می بندند.سار ی کتان با تزیینات ساده عموما هرروزه بکار میرود ,در حالی که ساری های ابریشمی روشن رنگارنگ معمولا برای مراسم خاصی مانند جشنواره ها و مراسم عروسی کار برد دارند.در حال حاضر صنعت پارچه بافی هند برای بافت ساری بسیار مشغول است.بافندگان در واقع با تولید ساری بر روی انواع پارچه های مختلف مانند موسیلین ,کتان و ابریشم جادو می افرینند.این ساری ها با انواع مختلف طرح ها از شکل انسان تا طرح هایی از حیوانات ,پرندگان و گلها و گیاهان بافته میشوند.آنها یا خود پارچه را می آرایند مانند پارچه های (جام دانی ,بلوچاری,زری و ایتکا)و یا اول آنها را ساده بافته و سپس با روش چاپ قالبی آنها را نقش دار می کنند مانند بندینی یا پارچه های گلدوزی شده.در تمام دنیا مردم تصدیق می کنند که ساری درواقع یکی از زیباترین پوشاک برای زنان می باشد.

واژه نامه:

آنچل (آچل): پالو یا بخش انتهایی ,بخش جدایی ناپذیر ساری

اچکن: نوعی کت بلند لباس مانند,آستین بلند که بر بدن می چسبد و تا زانو یا پایین تر میرسد و از جلو دگمه خورده تا پایین

آنگارکا : به معنی پوشاکی است که اعضای بدن را پوشانده یا محافظت می کند.نوعی پوشاک بیرونی با آستین بلند برای مردان ,بر روی سینه باز و در جلو با بندهای داخلی یا پردا محکم میشود,دامنی کامل دارد و طول آن قابل تغییر می باشد.

آنگاواسترا : پارچه ای برای بدن

آنگاواسترام:کلمه ای سانکسریت به معنای پتک ,کایابند(هندی),یا ساش که مردان آن را به عنوان کمربند برروی بالاپوش بکار می برند.

آنتارواسکا : بالاپوش

آشاوالی: نوعی ساری زربفت که با تکنیک بافت پارچه جناغی در شهر احمدآباد ایالت گجرات بافته میشود

بغل بندی : نوعی تونیک کوتاه یا ژاکت که زیر بغل بسته میشود

بالابار: نوعی پوشاک مردانه بیرونی مانند آنگارکا

بندیج : فرایند نقش دار کردن پارچه به روش رنگ آمیزی که در این روشطرح بر روی پارچه رنگ نشده حفظ میشود , بدین ترتیب که اول نقاط کوچک را خیلی محکم با نخ روی پارچه گره زده که درواقع نقش را در مقابل رنگ آمیزی محافظت می کند.

بندیان: نوعی بالاپوش مردانه کوتاه,یقه گرد و آستین کوتاه

باتیک: نوعی تکنیک رنگ آمیزی که در کشورهای جنوب شرقی آسیا بسیار مشهور و پر طرفدار می باشد.در این روش از موم برای مانعنفوذ گرما استفاده میشود.

بوچ: بوچ,بوتی یا بوتا در واقع به معنی گیاه می باشد, این گونه نقش و نگارها برخی اوقات تبدیل به طرح های گل و گیاه میشوند.معمولا نقش های گل و گیاه بزرگ هستندو

بوتی دار: نقش های کوچک گل و گیاه در زمینه پارچه

چادار : نوعی شال که زنان و مردان هر دو بکار می برند ,هم چنین چندیس یا چادار

چاک دار جامه(جاما): کلمه جاما (جامه)را ببینید در پایین با چاک ها

چپکن : نوعی پوشاک مانند آنگارکا با برخی اشکال اروپایی .جلو باز با یقه یو شکل ,کمر آن به شکل منحنی و دامن آن در سمت راست پالان دارد که از سمت چپ رد شده و ودر سمت چپ با بندینک یا بندهایی بسته میشود

چیکن: یکی از بهترین انواع گلدوزی با نخ های کتان سفید برر وی پارچه کتانی سفید

چوگا: نوعی کت گشاد,آستین دار که منشاء ترکی دارد و بر روی دیگر لباس ها پوشیده میشود مانند آنگارکا .جلو باز ,پوشاکی بلند که درواقع مناسب برای مراسم رسمی می باشد.نام های دیگر آن چوگها,چوبا و جوبا

چولی : نوعی پوشاک مانند سینه بند زنانه تنگ که در میان زنان هند پر طرفدار می باشد.از عهد باستان تاکنون به روش های مختلفی پوشیده می شده است ,با پشت بسته,با بند یا با اضافه کردن تکه های پارچه به آن به شکل سینه .نام های دیگر چولی در واقع از کلمات سانسکریت کلاسیک آنگیا ,چولاکا,چولا,چولیکا,کانچوکا و کانچولیکا هستند.

چوری دار پای جاما(پای جامه): این اصطلاح از کلمه چوری که در زبان هندی به معنای النگو هست گرفته شده و به معنی مانند النگو جمع شده یا مانند النگو چین دار شده می باشد.نوعی شلوار تنگ چسبیده مانند پوشاک پایین تنه با با جمع شدگی خاصی در بخش پایینی شلوار

داکایی ململ : پارچه موسیلین که در شهر داکا در کشور کنونی بنگلادش تهیه میشود.

دوتی : نوعی پوشاک مردانه که اغلب در تمامی هند پوشیده شده وبرای بخش پایینی بدن که از پارپه ای دوخته نشده بلندی تهیه میشود.یکی از انواع روش های رایجی که برای پوشیدن آن بکار می رود پیچیدن آن بر دور کمر ,جمع کردن بقیه آن در جلوی بدن و دیگر بخش های پارچه را از بین دو پا رد کرده و اخرین بخش را به پشت می اندازند.

دوپالی توپی : نوعی کلاه کوچک تنگ با دو تکه مساوی و یکسان

دوپتا: روسری یا سرپوش که به اودانی ,دوپتا,چونی یا چونری نیز مشهور می باشند.زنان آن را به شکل راحت و شلی بر روی بخش بالایی بدن می اندازند.

فرشی پای جاما(پای جامه): نوعی شلوار پاچه گشاد که روی زمین کشیده میشود.برخی اوقات کاملا پاها را می پوشاند و اغلب با کورتا یا آنگارکا پوشیده میشود

گاجی : پارچه ساتن

گاگرا: نوعی دامن زنانه چین دار .نوع ساده گاگرا فقط یک درزی عمودی دارد که پارچه یا گاگرا پتا را تبدیل به لوله می کند و با غزن بسته میشود.نوع گشاد گاگرا شامل چندین تکه های متعدد سه گوش مثلتی شکل میشود که به هم دوخته میشوند.

هیم رو: نوعی پارچه گلدوزی شده ابریشمی یا کتانی از شهر اورنگ آباد در ایالت ماهاراشترا

هوکا: نوعی ظرف چهار یا پنج تکه برای کشیدن تنباکو.پایه آن با آب پر شده ,به دو لوله وصل میشود که یکی از لوله ها داخل چیلم شده و تنباکو را حمل می کند و لوله دیگر برای کشیدن تنباکو از مونال یا تکه دهانی می باشد.در حدود آخر قرن ۱۸ و اوایل قرن ۱۹ میلادی هوکا یکی از پرطرفدارترین وسایل برای کشیدن تنباکو در میان زنان و مردان در شبه قاره هند بوده است.

ایکات : این کلمه در واقع یک کلمه اندونزیایی یعنی من منکیکیات است که به معنی گره یا پیچاندن می باشد ,فرایند رنگ ناپذیر کردن نخ ها است که در واقع تار یا پود الیاف که طرح باقی می مانند و تار و پود را در میان ورقه هایی از برگ های درخت نارگیل می گذاشتند که در مقابل نفود رنگ مقاومت کنند .در ایران به این روش دارایی بافی می گویند.

جاما(جامه): نوعی پوشاک بیرونی مردانه آستین بلند که قد آن تا زانو یا بلند تر رسیده و در سینه تنگ و چسبیده بوده با کمری منحنی و دامنی گشاد .این لباس با بندهایی در زیر بغل راست یا چپ محکم میشده است.
جام دانی :پارچه ای که با نقوش اضافه پود ,بدون شناور .درگذشته شهر داکا برای تولید بهترین جام دانی مشهور بود.بعدها شهر تاندا(نزدیک شهر لکنو در ایالت اوترپرادش)و شهر بنارس (در ایالت اوترپرادش)نیز در تولید پارچه جام دانی برای هر پوشاکی مشهور شدند.

جیلوچا: نوعی پوشاک

کاچاچا: کلمه ای هندی برای پوشاک بخش پایین بدن .روش کاچچا در بستن دوتی اشاره براین دارد که دوتی درواقع کوتاه بسته می شد است.

قلم کار: نوعی پارچه معلق از جنوب هند که از راه نقاشی قلم کاری و نقاشی با قلم تهیه میشود.این نوع پارچه نشان دهند صحنه های حماسی می باشد.

کالکا: نقوشی به شکل آمبی یا انبه که مشهور به جقه می باشد.

کمیس : نوعی پیراهن بلند مردانه آستین بلند که اکنون زنان نیز آن را برتن می کنند.

کانچوکا: سینه بند یا پوشاکی برای بخش بالایی بدن که همراه با ساری زنان می پوشند.این لباس به کانچوکی نیز مشهور می باشد.

کارخانا(کارخانه): کارگاه و انبار دولتی –ایالتی که در دوره سلسله گورکانیان هند برای تولیدات(پارچه و پوشاک) از آن استفاده می کردند

قص

کسب: نوعی کلاه که شاهزاده خانم های درباری ازدواج کرده بر سر می نهادند,این کلاه به قصب نیز مشهور می باشد.

کلاه:عرق چین

کورتا :در واقع به معنی تونیک,ژاکت,پیراهن و جلیقه می باشد ,زنان و مردان هر دو برتن می کنند.کورتا پوشاکی کمی گشاد,تا سر زانو و یک لباس بیرونی بلند که اغلب با یقه ای گرد و شکافی در گوشه است.

لنگی : نوعی پارچه بلند و راسته که مردان به روش های مختلف آن را می پوشند.

مشروع: نوعی پارچه که تار آن از ابریشم و پود آن از کتان می باشد.در واقع به معنی بر طبق شریعت یا قوانین مقدس اسلامی است.

میرزایی: نوعی ژاکت که اغلب مانند کت دوخته شده می باشد.معمولا بر روی پیراهن بدون آستین مانند پوشاک بیرونی پوشیده میشود,برخی اوقات به پوست بسیار نزدیک است.این ژاکت برخی اوقات ساده,بافته شده و یا با نوشته های مذهبی چاپ شده همراه است.میرزایی فقط در مراسم مذهبی پوشیده میشود.

موگا:نوعی ابریشم

نکشی کانت(نقشی خوانت): نوعی گلدوزی دستی که در ایالت بنگال غربی دوخته میشود.معمولا با نقوش هندسی و نقش های گل و گیاه همراه است.مجازا نقوش کانت به نقشی کانت نیز مشهور می باشد.

نماوالی چادر: نوعی شال با نام خدا بافته شده یا چاپی

نواب: یک منصب رسمی درباری در زمان حکومت گورکانیان هند(مغولان)که کسی که قدرت نظامی و رسمیت سیاسی داشت اعطا میشد.

نیما: نوعی تونیک از انواع کورتا که معمولا از پارچه بسیار خوبی تهیه شده و هم چنین به نام نیماتانا یا نیم چه نیز مشهور بوده است.

پای جاما(پای جامه): نوعی شلوار که زنان و مردان هر دو برتن می کردند و به معنی جامه ای برای پا می باشد.هم چنین به نام چوری دار پای جاما , سیدا پای جام یا فرشی پای جاما نیز مشهور است.بسته به شکل و برش آن نامش تغییر می کند.پای جاما برحسب ابعاد,قد,اندازه و پارچه متغیر است.

پیتانی: نوعی ساری زربفت ابریشمی که با روش و تکنیک بافت نقش دار کردن که یکی از قدیمی ترین انواع روش بافت در هند و در شهر پیتانی در ایالت ماهاراشترا می باشد .

پشمینه : نوعی پارپه که از پشم تهیه میشود

پتک: کمربند با نقوش تزیینی بافته شده یا گلدوزی شده برروی قاب که روی جاما(جامه)مردان می بندند.

پاتولا:نوعی ایکات دو رویه که در ایالات پتنا و گجرات از نخ های ابریمشی بافته میشود.هر دو تار و پود ها گره خورده و رنگ آمیزی با روش های حساب گرانه در نتیجه زمانی که پارچه بافته میشود نقش نهایی بر آن ظاهر می گردد.

پیشواز: نوعی بالاپوش که بخش بالایی آن مانند چولی است و دارای دامنی نسبتا بلند در جلو و روی سینه باز می باشد

زیر دامنی: نوعی دامن بلند دوخته شده که زیر دامن اصلی پوشیده میشود

پیرن /پیرهن: نوعی بالاپوش گشاد عبا مانند که تا پایین پا میرسد و زنان و مردان در ایالت کشمیر آن را برتن می کنند.

پولکاری: به معنی گل کاری است ,این اصطلاح برای گلدوزی با نخ های ابریشمی بر روی پارچه کتانی زمخت که زنان ایالت پنجاب آن را بر روی سر پوش ها و دیگر پوشاک انجام می دهند, می باشد .

رس : به معنی احساس و حالت است .

صدری:نوعی ژاکت بدون آستین که مردان و زنان آن را بر روی پیراهن یا کورتا می پوشند.این کلمه از کلمه صدر که به معنی بخش بالایی سینه انسان است می باشد.

شلوار:نوعی پای جاما(پای جامه)برای بخش پایینی بدن , که در بخش بالایی آن به حالت پفکی و گشاد بوده و در قسمت پاها و مچ پا آزاد می باشد.این نوع شلوار را معمولا زنان برتن می کنند ولی مردان نیز آن را بخصوص در شمال غربی هند می پوشند.

سنگاتی: پارچه ای دو رویه برای کمر

ساری: نوعی پارچه دوخته نشده که بر دور کمر پیچیده شده و و بخش هایی از این پارچه در جلو و پشت انداخته میشود.این پوشاک بر طبق منطقه به روش های مختلفی پوشیده میشود.

شیروانی: نوعی کت مردانه که تا سر زانو رسیده و در جلو باز و با دگمه بسته میشود.مانند اچکن است و بوِیژه در دربار شهر حیدرآباد و شهر علی گر بسیار پرطرفدار بوده است.

سیدا پالا: نوعی روش بستن ساری که بخش انتهایی آن به سمت شانه راست رفته و جلوی بدن را می پوشاند.

لات : نوعی پارچه کتانی

تان چولی :این کلمه از کلمه ترن چولی گرفته شده و در واقع به معنی سه برادر از خاندان چولی است که روش این بافت را در کشور چین یاد گرفته و این تکنیک را به شهر سورت در ایالت گجرات در غرب هند آوردند .این روش با الیاف ابریشمی تهیه میشود.

تانگیل : نوعی ساری زربفت از ایالت بنگال غربی

تیلا رومال :نوعی سر پوش از ایالت آندراپرادش در جنوب هند که به روش گره زنی رنگ آمیزی میشود.

توپی: کلاه

توس:یکی از بهترین انواع پارچه پشمی که از بزهای ایالت هیما چل پرادش در شمال هند بافته میشود.

تولا پالا:نوعی روش پیچیدن ساری که در آن بخش انتهایی آن از زیر بازوی راست رد شده و بر شانه چپ می افتد و بقیه آن بر پشت انداخته میشود.

اوپانا:کلمه ای در زبان سانسکریت برای کفش

اوسنیسا:عمامه یا نوعی پوشش سر که معمولا مردان بر سر می کنند .این پوشاک هم چنین به نام های سپا ,پگ یا پگدی نیز مشهور می باشد

اوترسنگا: پوشش

زردوزی: نوعی گلدوزی با نخ های فلزی از( طلا یا نقره)که بر روی پارچه های ساتن یا مخمل دوخته میشود.

زری: کلمه ای فارسی به معنی طلا ,نخ زری از زر تهیه میشود.

منبع:

۲۰۰۶, Pathak, Anamika, Indian Custumes, Delhi, Roli books