همپاى اندیشه هنر
ساره دستاران:
نوشته‌های مرتبط
دکتر ناصر وثوقى در تهران به دنیا آمد. کودکى را تحت سرپرستى مادر و دایى خود گذراند که افسر تربیت‌شده کارشناس‌های سوئدى بود و اهل مطالعه. وثوقى بعد از مدرسه ابتدایى به کالج آمریکایى رفت و در آخرین دوره‌ای که آمریکایی‌ها در ایران بودند دیپلم گرفت. حقوق و اقتصاد را هم تا مقطع دکترا در دانشگاه تهران گذراند که درنتیجه آن سال‌ها به کار قضاوت پرداخته است………..
دکتر ناصر وثوقى، حقوقدان
متولد ۱۳۰۱ تهران
ـ تحصیلات ابتدایى در کالج آمریکایى تهران
ـ ادامه تحصیل در رشته حقوق
ـ اخذ مدرک دکترا از دانشگاه تهران
ـ مأموریت بررسى اسناد خانه سدن از سوى دادگسترى تهران ۱۳۳۰
ـ تأسیس و راه‌اندازی مجله اندیشه و هنر ۱۳۳۳
برخى از آثار او عبارت‌اند از:
ـ درآمد ملى و برآورد آن در ایران
ـ تروتسکى در تبعید (پ.وایس)
ـ انقلاب فرهنگى ( د.لى من، د.مک فارلین)
او صاحب تنها مجله اجتماعى ـ ادبى پنجاه‌ساله ایران است و در هشتادودوسالگی هم به «اندیشه و هنر » می‌اندیشد و این در حالی است که عمر دیرپاترین مجلات ادبى این سرزمین از سى سال فراتر نرفته است.
دی‌ماه سال۱۳۲۹ که ناصر وثوقى از دادگسترى اراک به تهران منتقل شد، جنبش ملى شدن صنعت نفت شروع شده بود و مرتب میتینگ‌هایی در میدان بهارستان برپا بود. وثوقى آن زمان با توجه به اینکه ملى شدن نفت یک ایده آل و هدف بزرگ ملى بود سخت شیفته آن شد و تا زمان کودتا در این زمینه فعالیت کرد.
آن سال‌ها دکتر مصدق قانونى را به تصویب رساند مبنى بر اینکه قضات نمی‌توانند در احزاب عضو باشند، وثوقى از آن زمان فعالیت حزبى را کنار گذاشت و شخصاً با نوشتن مقالات و شرکت در میتینگ‌ها به فعالیت‌هایش ادامه داد.
ناصر وثوقى از فعالیت‌های مهمش در این دوران به ماجرایى اشاره می‌کند که در کتاب «اسناد خانه سدن» نیز به آن اشاره شده است. زمان فعالیت سازمان تبلیغات و انتشارات شرکت نفت انگلیس در ایران به ریاست سدن ، در خرداد سال ،۱۳۳۰ وثوقى از طرف دادگسترى مأموریت پیدا می‌کند که اسناد و مدارک این مؤسسه را بررسى کند و آن‌هایی را که علیه ایران تهیه شده بود، حفظ کند و مانع فعالیت این شرکت شود. بعد هم که دکتر مصدق به شوراى امنیت سازمان ملل و دادگاه لاهه مراجعه می‌کند، ۵۸ فقره از همین اسناد را در اثبات حقانیت ملت ایران براى ملى کردن صنعت نفت ارائه می‌کند.
ـ اما دیگر علاقه‌مندی وثوقى در کنار فعالیت‌های اجتماعى، اقتصادى و حقوقی‌اش ادبیات است. در دوران ابتدایى، دایى هر شب شاهنامه می‌خواند و ناصر را به حفظ کردن اشعار وامی‌داشت. مادر نیز در این دوره گلستان می‌خواند و این کلمات در ذهن کودک دبستانى می‌نشست تا سال‌ها بعد، در سال ۱۳۳۳ به فکر درآوردن مجله‌ای با رویکرد اجتماعى، اقتصادى و ادبى افتاد. نشریه «اندیشه و هنر» زیر نظر هیئت تحریریه‌ای شامل وثوقى، دکتر محسن هشترودى، نادر نادر پور، علی‌اصغر حاج سیدجوادى، جلیل ضیاپور، دکتر محمود کشفیان و دکتر سهراب فیروزیان منتشر می‌شود. در سرمقاله شماره اول، ضمن اشاره به فقر فرهنگى و مدنى جامعه ما و نقش مؤثر بیگانگان در تداوم چنین وضعیتى، بر لزوم دستیابى به فرهنگ و تمدن جدید تأکید می‌شود. اندیشه و هنر «وظیفه و هدف اساسى » خود را «شناخت اندیشه و هنر مترقى و تازه و شناساندن آن به جوانان و روشنفکران» می‌داند اما اولین توقیف کوتاه‌مدت نشریه، پس از شماره پنجم دوره اول پدید می‌آید. سه مقاله این شماره تحلیلى از قیام سى تیر و ملى شدن صنعت نفت است. اندیشه و هنر در دو دوره اول بیشترین داستان‌های ایرانى را از علی‌اصغر حاج سیدجوادى، غلامعلى سیار، و پرویز داریوش به چاپ می‌رساند. در همین دوره به شعر نیما توجه می‌شود و به مناسبت مرگ او، شماره نهم دوره سوم ویژه او منتشر می‌شود. بخش هنرى مجله هم فعال است و در همه شماره‌ها مقاله‌ای در معرفى سبک‌های نقاشى چاپ شده، مقاله اول را بهمن محصص نوشته و مقالات بعدى را جلیل ضیاپور .
دوره سوم «اندیشه و هنر» با وقفه‌ای سه‌ساله از شهریور ۳۷ تا تیر ۳۹ در ۱۰ شعبان منتشر می‌شود که علاوه بر مقالات اجتماعى و سیاسی ، داستان‌هایی از حاج سیدجوادى، محمدعلى اسلامى ندوشن، احمد شاملو و جلال آل احمد به چاپ می‌رسد. درزمینهٔ ترجمه هم آثارى از چخوف ، کافکا، کامو و سارتر ارائه می‌شود.
درزمینهٔ شعر نیز مجله در این دوره فعالیت چشمگیرى دارد۹،شعر از شاملو، پنج شعر از فروغ و چهار شعر از نیما به چاپ می‌رسد. حسن هنرمندى نیز چهره تازه‌ای است که به جمع همکاران مجله پیوسته و اشعار متعددى از بودلر و شاعران چینى ترجمه کرده است. گرایش اجتماعى در شماره‌های اول مجله غلبه دارد که مقالاتى از وثوقى، حمید حمید، حاج سید جوادى و خسرو خسروى به چاپ می‌رسد.
اما« اندیشه و هنر» از سال ۱۳۴۰ عمدتاً ادبى ـ هنرى می‌شود. بحث مفصل تندر کیا درباره شعر معاصر مطرح می‌شود و صحنه هنر و ادبیات صبغه‌ای مدرن می‌یابد. مدرنیسم هم در انتخاب نوع مقالات به چشم می‌خورد وهم به‌تدریج در زبان به‌کاررفته در آن‌ها . زبانى که با توجه به «زبان پاک» کسروى، واژگانى سره و گاه مشکل دارد و کلمات آن به‌گونه‌ای نوشته می‌شود که خوانده می‌شود: کاملاً ، «کاملن» نوشته می‌شود و خواب، خاب
این زبان به‌تدریج چنان گنگ می‌شود که براى هر یک از شماره‌های کتاب هشتم و نهم «واژه‌نامه فارسى بیگانه » چاپ می‌شود.
ـ ناصر وثوقى از تأثیرگذاری‌های مجله‌اش را همین توجه به زبان فارسى و پاک کردن آن از کلمات بیگانه می‌داند. در اندیشه و هنر بعضى واژه‌ها ساخته می‌شود و بعضی از دل فرهنگ‌ها به کار گرفته می‌شود. از واژگان موجودى که به کار گرفته می‌شوند. پژواک، چالش ، ویراستار و… هستند و از گروهى که ساخت‌وساز اندیشه و هنر است می‌توان به برآیند براى Consequence ، رهیافت و رویکرد براى approach، ایستار براى attitude و چاپخش براى طبع و نشر اشاره کرد.
در دوره پنجم نشریه، سردبیرى بخش ادبیات و هنرها را شمیم بهار به عهده می‌گیرد و تنظیم صحنه‌ها و طرح‌ها از آیدین آغداشلو است.
در این دوره بیشترین داستان‌ها را گلى ترقى و شمیم بهار نوشته‌اند و از ویژگی‌های این دوره چاپ دو ویژه‌نامه براى آل احمد و شاملو است و یکى اختصاص دادن بخشى از صفحات یک شماره به نویسنده‌ای خاص مانند سائول بلو و جى.دى.سلینجر.
بیشترین شعرها هم از شاملو، احمدرضا احمدى، اسماعیل نورى علاء، بیژن الهى و م. آزاد است که در دوره‌های بعد بیشتر صفحات شعر مجله در اختیار شاعران حجم گرا و پیروان شعر ناب است مانند بیژن الهى، هوشنگ چالنگى، سیروس آتاباى و محمودشجاعى.
از میان همکاران مجله در چاپ مجدد از زمستان ۱۳۸۰ تعداد زیادی باقى نمانده‌اند و دکتر ناصر وثوقى، خود بیشتر بار مجله را به دوش می‌کشد، چه درزمینهٔ تألیف و چه ترجمه.
دکتر وثوقی تأکید می‌کند که «اندیشه و هنر» درزمینهٔ اجتماعى بیشتر به تعلیم و تربیت و روشن کردن فکر مردم، آشنا کردنشان با تحولات جهانى و بیرون آوردنشان از بعضى طرز تفکرهاى قدیمى خرافى و قراردادهایى (سنت‌هایی) که مانع پیشرفت است، فعالیت کرده است.
او می‌گوید: اگر ملت‌های عقب‌مانده آفریقا، آسیا و آمریکاى لاتین ازلحاظ علمى و شناخت حقوق خودشان پیشرفت نکنند، کشورهاى صنعتى پیشرفته که اغلبشان سابقه استعمار دارند آن‌ها را غارت می‌کنند و سعى می‌کنند در همین حالت عقب‌ماندگی نگهشان دارند.
وثوقى نگرانی‌اش وقفه‌های گاه‌وبیگاه در انتشار مجله‌اش است که باعث شده مخاطبانش را از دست بدهد و حالا باز تلاش مجدد او در انتشار دوباره «اندیشه و هنر» پیداکرده مخاطبان خاص خودش است.
ناصر وثوقی درطى پنج دهه، هرچند به‌صورت ناپیوسته مجله‌ای را منتشر کرده که بعضى بزرگان هنر و ادبیات این سرزمین شروع جدى کارشان ازآنجا بوده و هرچند خودش کمتر شناخته‌شده است، اما «اندیشه و هنر» براى نسلى از اهل فرهنگ به‌عنوان یکى از تأثیرگذاران به یاد مانده است و همچنان در بعضى جاها به جریان سازی‌های این نشریه اشاره می‌شود.
– این مقاله ابتدا در مجموعه «مهرگان» و در جشن‌نامه مشاهیر معاصر ایران به سفارش و دبیری محسن شهرنازدار تهیه و منتشر شده است. پروژه مهرگان که در موسسه فرهنگی- مطبوعاتی ایران به انجام رسید؛ به معرفی نخبگان ایرانی متولد ۱۲۹۰ تا ۱۳۳۰ خورشیدی می‌پرداخت. بخشی از این پروژه سال ۱۳۸۳در قالب کتاب منتشر شده است.
– ویرایش نخست توسط انسان‌شناسی و فرهنگ: ۱۳۹۷
– آماده‌سازی متن: فائزه حجاری زاده
-این نوشته خُرد است و امکان گسترش دارد.برای تکمیل و یا تصحیح اطلاعات نوشته شده، به آدرس زیر ایمیل بزنید:
elitebiography@gmail.com