پرسش آغازین در نوشته حاضر این است که نسبت سینما و شعر چیست؟ در حالی که در مبحث سینما و شعر، مفاهیم سینمای شعر، سینمای شاعرانه ، سینمای شعر واقعگرا و گفتگوی واقعیت وخیال وجود دارد، با وجود این باز هم با تعریفی واحد مواجهیم. فرض این است که چنین مفاهیم متفاوتی وجود دارد. از یکدیگر تفکیک شده، قواعد ژانری( گونه ای) بر آنها حاکم است. آنها جدا از تعلق شان به سینمای داستانی( فیکشن) و غیر داستانی ( نان فیکشن)، دارای تکثر شکلی و مضمونی اند. کوشش من در این مقاله جستجو در جوانب مختلف این فرضیه و قاعده پذیری و گریز خلاقه ( در سینمای داستانی و مستند) ازدستورالعمل های ژانری و امتناع از تمسک به یک تعریف واحد است .
فیلم شاعرانه، قواعد ژانری و زیر مجموعه هایش
عبارت فیلم شاعرانه، ترجمه poetry film است. در این ترجمه به گفته محمد رضا اصلانی، “خود یک سوء تفاهم وجود دارد. مگر ما می‌توانیم بگوییم شعر شاعرانه؟ پس چه طور می‌گوییم سینمای شاعرانه؟” این اعتراض را ویلیام ویز هم داشت و اصطلاح فیلم شاعرانه (پوئتری فیلم ) را برای سینمای آوانگارد و “ناب” مناسب نمی دانست. بنظر او گونۀ سینمای شاعرانه برای آثار دورگه ( ترکیبی از سینما و شعر) مناسب است. واژه “پوئتری” در زبان انگلیسی هم به معنای شعر است و هم به معنای چیزی است که از لحاظ زیبایی، ریتم وغیره قابل مقایسه با شعر باشد. بنابراین در نخستین گام بنظر می رسد که بهتر است سینمای شاعرانه را از سینمای شعر یا سینما- شعر جدا کنیم. سینمای شاعرانه، دارای قواعد ژانری است. گاهی این قواعد، به دلیل درونی و خلاقه نبودن از فرهنگی دیگر تقلید می شود. شاعرانه هست ولی خلاقه و شعر نیست. هنگامی که یک شاعر و فیلمساز با هم در تولید همکاری دارند ؛ از یک شاعر در حال اجرای اثر یا شعرش، فیلمی ساخته میشود. مستندی شاعرانه در باره شعر وشاعر است.. خواندن کامل یک شعر توسط شاعر یا شخصی دیگر و هنگامی که فیلمساز می کوشد آن را با عناصر صدایی و تصویری تلفیق کند، فیلمی شاعرانه فراهم آمده است. بسیاری از فیلم های داستانی، با عبارت پردازی های زیبا، کلمات شعر گونه و قافیه دار ، احساسی و مطنطن به همراه موسیقی و احساس فضا و دکوپاژ و استعاره هایش، شاعرانه معرفی می شوند. گاهی گفته میشود، چون فرهنگ ما تصویری نیست و ما سابقه تصویری نداریم، شاعرانگی را باید در کلام جستجو کرد نه در تصویر. بنابراین سینمای شاعرانه ما، سینمای بیان ادبیِ شاعرانه، روابط انسانی و دکوپاژ های شاعرانه است.
ادامه مطلب را در فایل پیوست از اینجا مطالعه کنید.