توضیح: پنج شنبه ۲۷ اردیبهشت ۱۳۸۶ آخرین کارگاه دکتر فکوهی در شهر یزد با موضوع پروپوزال نویسی برگزار شد.در زیر حلاصه ای از مباحث این کارگاه را می خوانیم:
پروپوزال یا طرح تحقیق می تواند برای موارد مختلفی نظیر یک رساله کارشنسی، کارشناسی ارشد یا دکترا و یا یک طرح تحثیثاتی نوشته شود و اولین مبنای پذیرش دانشجو یا پژوهشگر به وسیله استاد ( یا کارفرما است) که البته در مراحل بعدی با مصاحبه حضوری و بررسی مشخصات و پیشینه حرفه ای او نیز تکمیل می شود. در این کارگاه هدف ما بیشتر نوشتن پروپوزال کارشناسی بوده است.
نوشته‌های مرتبط
اجزای پروپوزال:
پروپوزال باید شامل این موارد باشد: موضوع، عنوان، طرح مسئله، مقدمه، پیشینه تحقیق، چهارچوب نظری، پرسش‌های تحقیق، روش شناسی و منابع.
۱)موضوع:
موضوع چهارچوب کاری است که پژوهشگر انتخاب میکند. در بیشتر مواقع موضوع و عنوان یکی تصور می‌شوند اما منطق انتخاب عنوان و انتخاب موضوع یکی نیست.
موضوع نشان دهنده حرکت پژوهشگر از یک میدان مانند زنان، جوانان، شهر تهران،… است. به طور مثال هویت موضوع یک پژوهشگر است و “بررسی انسان‌شناختی نمادهای هویت قومی در بازارچه مریوان استان کردستان” عنوان پژوهش وی است، به عبارت دیگر عنوان نشان می‌دهد که پژوهشگر در این پژوهش برکدام جنبه از موضوع متمرکز شده‌است.
– لزوم انتخاب موضوع:
پژوهشگری که قصد ادامه ادامه کاربه صورت حرفه‌ای در حوزه انسان‌شناسی رادارد، نباید به صورت اتفاقی یا علایق دوره‌یی به انتخاب موضوع بپردازد بلکه باید برای خود یک خط سیر حرفه‌ای دراز مدت بر اساس یک موضوع ثابت در نظر بگیرد.
انتخاب سریع‌تر موضوع پیامدهای مثبتی دارد:
– کسب تخصص در حوزه موضوع: رقابت فشرده پژوهشگر را وامی‌دارد تا هر چه سریع‌تر وارد بازار کار شود و در این حالت داشتن تخصص بر روی یک موضوع برای پژوهشگر امتیاز بزرگی محسوب می‌شود.
– تسلط بر موضوع: پژوهشگر به هر میزان موضوع خود را سریع‌تر انتخاب کند فرصت بیشتری برای بررسی جنبه‌های مختلف موضوع، مطالعه کتب و منابع، تسلط بر مفاهیم و آشنایی با افراد مطرح را خواهد داشت که در رقابت فشرده برای ورود به بازار کار برای وی امتیاز بزرگی محسوب خواهد شد.
چگونگی انتخاب موضوع:
پژوهشگر برای انتخاب موضوع در مرحله اول باید بر اساس دغدغه‌های خود عمل کند. باید توجه کرد که علاقه به معنای نزدیکی فیزیکی یا تصورات ذهنی نیست بلکه به معنای محسوس بودن موضوع است. برای آزمایش میزان محسوس بودن موضوع پژوهشگر می‌تواند از تجربه زیست‌شده با موضوع یا مطالعه استفاده کند. به طور مثال پژوهشگری که گمان میکند به مطالعات روستایی علاقه‌مند است باید چند ماه مرتب به روستا برود و در میان روستاییان زندگی کند تا از میزان علاقه خود مطمئن شود. مطالعه راه دیگری برای انتخاب موضوع است، پژوهشگر با مطالعه منابع و کارهای انجام شده می تواند سریع‌تر به انتخاب موضوع بپردازد.
-پیامد منفی تغییر موضوع:
تغییر مداوم حوزه کاری علاوه بر این که امکان کسب تخصص در موضوع را ازبین می‌برد شخصیت حرفه‌ای پژوهشگر را نیز زیر سوال می برد.
۲)عنوان
عنوان یکی از مهم‌ترین مسائل در پروپوزال نویسی است. عنوان مانند نمای بیرونی ساختمان است که علاوه بر این که نشان می‌دهد فرد به کجا وارد می‌شود نقش مهمی در جلب توجه افراد دارد. تطابق نداشتن عنوان و مطالب تحقیق باعث اختلال شناختی می‌شود و در نتیجه از علاقه خواننده خواهد کاست.
-اهمیت عنوان:
روزانه هزاران متن در حوزه علوم اجتماعی تولید می‌شود. پژوهشگر برای موفقیت در این رقابت فشرده باید اثر خود را با استراتژی‌های خاصی ارائه کند. عنوان مناسب یکی از مهم‌ترین شیوه‌ها است که باعث دیده شدن و خوانده شدن کار می‌شود زیرا عنوان مناسب نشان دهنده حرفه‌ای بودن پژوهشگر است.
استراتژی انتخاب عنوان مناسب:
۱-سادگی عنوان: محقق در انتخاب کلمات باید اصل را بر سادگی بگذارد و از هر نوع بازی با کلمات پرهیز کند.
۲-مفاهیم عنوان: عنوان باید میدان تحقیق و رویکرد پژوهشگر را مشخص کند. به طور مثال عنوان “بررسی انسان شناختی مسئله بیکاری دختران جوان درشهر یزد” نشان دهنده روش انسان‌شناختی، رویکرد توسعه محور و میدان شهر یزد است.
۳- اندازه عنوان: حداکثر کلمات عنوان باید ده کلمه باشد و پژوهشگر برای انتخاب هر کلمه باید دلیلی منطقی داشته‌باشد.
اهمیت اندازه و کلمات عنوان در جستجوی الکترونیکی بسیار زیاد است. سیستم گوگل به صورتی طراحی شده‌است که کلمات و ترکیب کلمات رایج در صدر لینک‌ها قرار بگیرند.(بهترین شیوه برای جستجوی ترکیب کلمات قرار دادن آنها داخل گیومه است)
۳)طرح مسئله
پژوهشگر در طرح مسئله باید توضیح دهد که چرا این جنبه از موضوع به مسئله وی تبدیل شده‌است. طرح مسئله متعلق به پژوهشگر است و چرایی موضوع از زبان پژوهشگر توضیح داده می‌شود. به طور مثال پژوهشگر در طرح مسئله یک پروژه با عنوان ” بررسی پیک نیک زنان با مطالعه تطبیقی میان تهران، بروجرد و قم” نباید به توضیح پیک نیک یا زنان یا شهرها بپردازد بلکه باید توضیح دهد که چرا پیک نیک زنان برای وی اهمیت یافته‌است. مهم ترین نکته در ارائه یک طرح مسئله مناسب بیان دیدگاه شخصی پژوهشگر است و این که وی با چه دید تازه‌ای موضوع را بررسی کرده‌است و یا چه یافته جدیدی به دست آورده‌است.
بیان تازگی و اصالت در طرح مسئله:
پژوهشگر چگونه می‌تواند در طرح مسئله ادعا کند که پژوهش وی حاوی یافته‌های جدیدی است؟
پیش فرض در انسان‌شناسی این است که درباره همه موضوع‌ها کار شده‌است و پژوهشگر زمانی می‌تواند ادعای رسیدن به یافته‌های جدید را داشته‌باشد که با ادبیات آن موضوع آشنایی کامل داشته‌باشد یا به گفته بزرگان آن حوزه استناد کند.
برای درک بهتر مفهوم تازگی باید به مهقوم دستاورد یک پژوهش یا contribution توجه کرد این واژه انگلیسی به معنای سهیم شدن در انباشت دانش یک موضوع است، به عبارت دیگر تازگی کار به معنای سهم آن در انباشت دانش است.
سوال مهم در ارتباط با تازگی کار این است که آیا امکان به وجود آوردن و رسیدن به یافته و نتیجه جدید وجود دارد؟ پاسخ به این پرسش مثبت است زیرا هر فرد ذهنیت متفاوتی دارد و این ذهنیت‌های متفاوت می‌توانند تا بی‌نهایت ترکیب شوند و ترکیب‌های شناختی جدیدی به وجود بیاورند.
-اهمیت طرح مسئله:
موسسات در انتخاب پژوهشگر ابتدا به طرح مسئله ارئه شده بسیار اهمیت می‌دهند و مولفه‌هایی مانند موضوع و تجربه‌کاری و… در مراحل بعدی اهمیت قرار دارند.
۴)مقدمه
پژوهشگر در مقدمه مباحث کلی پروژه خود و سایر کارهای انجام شده را مطرح میکند. پژوهشگر می‌تواند با ارائه یک مقدمه مناسب زمینه را برای ورود خواننده به مطالب اصلی فراهم کند.
۵)پیشینه تحقیق
پژوهشگر در بخش پیشینه تحقیق نباید صرفا به ذکر منابع اکتفا کند بلکه باید مجموعه کارهای ارائه شده در این زمینه را با یک تحلیل منطقی با یکدیگر ترکیب کند و این امر مستلزم تسلط بر تمام یا بخش مهمی از ادبیات موضوع است. اهمیت پیشینه تحقیق در این است میزان اشراف محقق را به موضوع نشان می‌دهد.
۶)چهارچوب نظری
پژوهشگر در این بخش با توجه به پبشینه تحقیق و طرح مسئله باید آن چه را در ذهن دارد بیان کند و نباید تنها ذکر نظریات دیگران بپردازد.
۷)پرسش‌های تحقیق
در این بخش پژوهشگر طرح مسئله خود را به صورت ساده و در ۵ تا ۶ سوال مشخص مطرح میکند و در ۵ تا ۶ فصل یافته‌ها به آنها پاسخ می‌گوید.
۸)روش‌شناسی
پژوهشگر در این بخش باید بیان کند که آن یافته جدیدی که در طرح مسئله ادعای رسیدن به آن را داشته‌است چگونه و با چه روش‌هایی می‌بیند و بررسی میکند و نیز ضرورت و میزان موثر بودن روش‌ها را مشخص کند.
بخش روش‌شناسی در پروژه‌های خارج از دانشگاه اهمیت کمتری دارد.
اندازه پروپوزال:
شکل و اندازه پروپوزال توسط استاد( یا کارفرما) تعیین می‌شود. در این مورد توضیحات کافی بر روی پایگاه در صفحه روش و در بخش راهنمای تحقیق میدانی برای دروس انسان شناسی شهری و فرهنگ و توسعه وجود دارد، بنابراین در اینجا آنها را تکرار نمی کنیم.
