پویان پاک‌نژاد
از چهارراه اصلی نیشابور به سمت میدان خیام حرکت می‌کنیم نرسیده به میدان، کاروانسرای عباسی واقع شده است. کاربری این کاروانسرا در طول تاریخ دستخوش تغییر شده است در دوره قاجار به عنوان یتیم‌خانه، دوره پهلوی شهربانی و امروزه به عنوان موزه به کار گرفته شده است. غرفه دوازده کاروانسرا زمانی متعلق به استاد حسن پورعیدیان بود. کارگاه ساخت سازهای مضرابی ایرانی که گه‌گاهی نوای دوتار نیز از آن برمی‌خواست. اکنون که قریب به بیست سال از درگذشت ایشان می‌گذرد کارگاه هنوز پابرجاست و توسط پسر ایشان رضا پورعیدیان که به حرفه پدری مشغول است، اداره می‌شود. دوتار نوازی همان‌طور که از موسیقی مقامی برمی‌آید پشت به پشت در خانواده عیدیان گشته است و حالا پسر میراث‌دار هنر پدر است. او هم نوازنده چیره‌دستی‌ست هم به حرفه تراشیدن ساز از دل چوب مشغولیت دارد.
اهمیت حسن پورعیدیان سوای دستی که بر دوتار دارد در این است که ایشان تنها اجراگر آیین «آهو بره» بود. آیینی که پشت درهای زندگی شهری جامانده و اکنون همچون کاروانسرای عباسی کارکردی موزه‌ای دارد. این بازی آئینی یک نفر اجراگر دارد که هم عروسک‌گردان است و هم نوازنده به این صورت که عروسک چوبی آهوبره که بر سر دستکی سوار است روی صحنه‌ای کوچک و استوانه‌ای به قطر چهار وجب قرار می‌گیرد، وسط صحنه سوراخی‌ست که دستک در آن جا می‌گیرد و قسمت پایینی دستک که زیر سطح استوانه قرار دارد توسط نخی به مضراب نوازنده متصل شده که باعث می‌شود با حرکت دست نوازنده هنگام نواختن، آهوبره دور خود بچرخد و بالا و پایین بپرد و حرکتی شبیه به رقص را به نمایش بگذارد. اجراگر در حین نواختن دوتار ترانه محلی و مذهبی را می‌خواند که داستان آن همان داستان ضامن آهوست «غریبانم غریبانِ نیشابور … آی آهوبره …». اکنون رضا پورعیدیان تنها اجراگر این آیین در خراسان است.
آیین موسیقی و عروسک‌گردانی آهوبره همچون دیگر آیین‌هایی از این دست که به جا مانده‌اند نمونه‌های مشابهی در نقاط دیگر ایران نیز دارد نظیر تکم‌گردانی که زمانی اجرای آن در اردبیل و در آستانه نوروز رواج داشته است.
طبق روایت ثبت و ضبط شده‌ای که از حسن پورعیدیان باقی مانده است ایشان می‌گویند که نواختن دوتار و آهوبره را از دایی خود آموخته است. هوشنگ جاوید پژوهشگر موسیقی نواحی و آیینی با استناد به شاهنامه ریشه چنین آیین‌هایی را از دوره ساسانیان و پادشاهی بهرام گور می‌داند. در زمانی حکمرانی بهرام پنجم به دستور او گروهی از لوریان هند که اقوامی کوچ‌گرد بودند و پیشه آن‌ها رامشگری بوده است وارد ایران می‌شوند و به خدمت دربار درمی‌آیند در طول تاریخ این قوم به نقاط دیگر ایران کوچ کرده و در نژاد و فرهنگ ایرانی مستحیل می‌شوند. این آیین نیز در میان آیین‌های کشاورزی که در آستانه سال نو و نوروز باستانی برگزار می‌شدند، جای می‌گیرد. اما با گذر سالیان، تغییر شیوه تولید و کمرنگ شدن جنبه آیینی این نمایش اجراگر بر حسب ذوق خود ترانه‌ای بر روی این موسیقی و نمایش سوار کرده است. احتمالا حسن پورعیدیان برحسب باورمندی خود به امام هشتم شیعیان که آرامگاهش نیز در مشهد و همسایگی نیشابور واقع شده است ترانه‌ای تهیه و تنظیم نموده است و به این نمایش حال و هوایی مذهبی نیز بخشیده است.
همان‌طور که گفته شد چنین آیین‌هایی با تغییر شیوه تولید کارکرد خود را از دست داده و در معرض فراموشی قرار گرفته‌اند ثبت و ضبط این آیین‌ها علاوه بر اینکه منبع خوبی برای مطالعه درباره فرهنگ و تاریخ یک جغرافیاست میراثی ارزشمند در هنرهای نمایشی و موسیقایی قلمداد می‌شود.