امروزه با گسترش شهرنشینی و پیدایش پدیده های جدیدی چون ارتباطات مجازی، افزایش جمعیت، کاهش همبستگی و تعاملات اجتماعی سنتی، فرد گرایی و بسیاری از تبعات دیگر ناشی از رشد و توسعه کلانشهر ها ؛ شهر تهران نیز با مسائل جدید و خاصی مواجه شده است.
یکی از چالش های جدید اجتماعی و فرهنگی جامعه ایرانی نحوه مواجهه و رفتار ایشان با طبیعت و محیط زیست می باشد که این امر، فی نفسه مسائل تازه ای را ایجاد نموده است. تخریب محیط زیست، افزایش آلاینده ها و اختلال گونه های گیاهی و جانوری، شهرسازی بی رویه و تحدید فضای سبز و جنگلها، جزء دغدغه های اساسی زیست محیطی و مطرح در فضای جامعه امروزی می باشد.
نوشته‌های مرتبط
گرایش به نگهداری از حیوانات خانگی نیز متعاقباً شکل تازه ای به خود گرفته است. آن چه که در جامعه سنتی نه چندان دور شهر های کوچک و حتی بزرگ مشاهده می شد؛ نگهداری هدفمند و بر مبنای برآورده سازی نیازهای خانوار؛ از حیواناتی نظیر مرغ و خروس و برخی چهارپایان می شد. روندی که هم اینک نیز در جامعه کوچک روستایی و نیز در حاشیه و محلات سنتی شهرها قابل مشاهده می باشد.
با افزایش مشکلات جامعه ایرانی و فاصله گیری نسلی و خانوادگی و کمرنگ شدن فرهنگ های سنتی – بومی نظیر مراودات مستمر فامیلی، دورهمی اقوام در مناسبت هایی نظیر شب یلدا، عید قربان، نوروز و … و از دیگر سو پیدایش دغدغه های بی شمار شهروندی، نوعی انزوا و فردگرایی در جامعه شکل گرفته است که زمینه را برای بروز نیازهای جدید و تقاضا برای جایگزین های عاطفی فراهم می نماید.
آنچه که از گذشته در فرهنگ بومی ایران چندان مورد استقبال واقع نشده است نگهداری از حیوانات، صرفاً به عنوان سرگرمی و تفنن بوده است و افرادی با چنین گرایشات رفتاری، با عناوینی نظیر گربه باز، کبوتر باز و … ملقب می شدند.
با تغییر و گرایش ارتباطات از شکل حقیقی به فضای مجازی و وابستگی افراد به شبکه های تلوزیونی (عمدتاٌ برون مرزی) و شبکه های ارتباطی مجازی، فرهنگ جدیدی از مواجهه با حیوانات در جامعه ایرانی شکل گرفته است. یکی از این رفتارهای نوظهور پر کردن خلا های عاطفی و ارتباطی از طریق نگهداری از حیوانات خانگی (اغلب سگ و گربه) است. رفتاری که با اندک توجهی به معابر و خیابان ها و زندگی برخی افراد قابل مشاهده می باشد.
این نوع رفتار و گرایش جدید با نیازهای متعاقب خود همراه شده و سبب شکل گیری شبکه های اقتصادی و اجتماعی تازه ای شده است. بر این مبنا خرید، نگهداری و فروش حیوانات بصورت گسترده و متفاوت تر از قبل بروز پیدا کرده و جنبه های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی خاص خود را ایجاد نموده است.
در این نوشتار گزارش گونه که حاصل مشاهده مشارکتی نگارنده در یکی از فضاهای رسمی ( و نیز غیر رسمی) مرکز خرید و فروش حیوانات شهر تهران ( در دی ماه ۱۳۹۶ ) می باشد، که به مرکز خرید و فروش پرندگان زینتی و حیوانات دیگر در جمعه بازار واقع در اتوبان آزادگان – خلیج فارس در شهر تهران پرداخته شده است.
این مرکز که قبلاً در خیابان مولوی تهران متمرکز بوده است، به جهت کنترل ترافیک و جبران فضای محدود داخل شهری در سال ۱۳۸۹ تاسیس و راه اندازی شده است. لذا آن چه که در این مرکز طبق ضوابط دارای تاییدیه قانونی است، خرید و فروش پرندگان متعارف و مجاز می باشد. بر این مبنا مکان مذکور تحت عنوان ” مرکز خرید و فروش پرندگان زینتی” نامگذاری شده است. اما از آنجایی که نیاز پاره ای از شهروندان متفاضی، به پرندگان خاص و مورد تایید این مرکز محدود نمی شود ، مشاغل دیگری بطور غیر رسمی جهت فروش انواع دیگر حیوانات مورد تقاضا، در حاشیه این بازار بوجود آمده است که در روزهای جمعه با استقبال قابل توجهی از مردم مواجه می شود.
یکی از موارد شایان توجه مربوط به خرید و فروش سگ ها می باشد که ضلع جنوبی اتوبان آزادگان ( روبروی بازار پرندگان زینتی) که جزء فضای سبز حاشیه اتوبان محسوب می شود، به طور غیر رسمی به این امر اختصاص داده شده است.
خرید و فروش سگ ها ( خانگی، نگهبان، جنگی و …) بطور گسترده در این محل صورت می پذیرد و از آنجایی که این امر بر خلاف مقررات می باشد، در سال های گذشته و بصورت مقطعی چندین بار برخورد انضباطی در این خصوص صورت پدیرفته، لذا با توجه به وجود تقاضا و عدم جایگزینی محل دیگر و فقدان ساماندهی قانونی این مسئله، مجدداً این کسب و کار در این محل پا گرفته است.
از مشاغل کاذب و جانبی حاشیه مرکز خرید و فروش پرندگان شهر تهران موارد ذیل قابل ذکر می باشند؛
– فروش پرندگان غیر متداول ( قرقی، جغد، قرقاول و سایر پرندگان و طیور غیر مجاز)؛ بعلت عدم مجوز رسمی فروش این قبیل حیوانات سلامت و بهداشت آن ها (مخصوصاً در مورد مرغ و خروس) قابل تشخیص و تایید نمی باشد.
– فروش اغذیه و خوراکی به مراجعین؛ که فاقد کنترل و نظارت قانونی و بهداشتی می باشند.
– فروش سگ، گربه، سنجاب و خرگوش ؛ فروش سگ های فاقد نژاد مشخص به جای سگهای نژاد دار و جا زدن توله سگ های گله و بزرگ، به جای سگ های مینیاتوری و خانگی، شرط بندی و جنگ انداختن سگ ها، فروش حیوانات سرقت شده و بسیاری از مسائل دیگر موجب خسارت و زیان شهروندان و کلاه برداری از مراجعین کم اطلاع، و بروز رفتارهای دور از شان اخلاقی می شود.
– فروش غذای پرندگان و حیوانات؛ فاقد تاییدیه بهداشتی می باشند.
-ساخت و فروش قفس و تجهیزات نگهداری پرندگان
– دستفروشی ( کفش، البسه و لوازم متفرقه)
– شرط بندی و قمار؛ که بطور مشخص قابل رویت می باشد و احتمال ارتکاب سایر جرایم نظیر دزدی، قاچاق و … توسط این گونه افراد می رود.
به نظر می رسد مسئولین مدیریت شهری در آینده ای نه چندان دور، ناگزیر از ساماندهی و فراهم نمودن فضای مناسب جهت برآورده نمودن نیازهای شهروندان متقاضی خرید و فروش انواع حیوانات گردند. همچنین با توجه به شکل گیری و فعالیت های سازمان های مردم نهاد فعال در زمینه حقوق حیوانات در شهرهای مختلف ایران از جمله تهران، ساز و کار قانونی جهت تعیین حقوق حیوانات و برآوردن مطالبات این گروه از شهروندان از جانب نهاد های قانونگذار امری لازم و شایسته می باشد تا با این مکانیزم قانونی نحوه ورود نیروهای انتظامی و شهرداری به این حوزه مشخص گردد تا فضای غیر رسمی چنین اماکنی تبدیل به جولانگاه مخلوطی از بزهکاران (قمار باز و متخلف) و شهروندان بدون تکلیف قانونی (متقاضی خرید و فروش سایر انواع حیوانات خانگی) نشود.
