کتاب گفتمان نقد

دکتر حسین پاینده از اساتید برتر نظریه و نقدادبی هستند .از ایشان مقالات و مصاحبه های فراوان موجود، که در نشریات گوناگون منتشر شده است. عنوان یکی از کتابهای ایشان “گفتمان نقد” مجموعه ی مقالاتی که تعداد صفحاتش ۴۶۵است که توسط انتشارات نیلوفر چاپ شده است. ما در اینجا قصد داریم که این کتاب را به صورت خلاصه معرفی بکنیم. هدف ما از انتخاب این کتاب محتوای خوب و ارزشمندی است که در آن نهفته شده است و یکی ازکتابهای خوبی است برای راهنمایی و دانش آموختگان حوزه ادبیات و اهل قلم در حوزه نقد ادبی و ادبیات به طور کلی…

این کتاب از ۷بخش تشکیل شده و هر بخش چد قسمت را شامل می شوند .بخش ها عبارتند از:

بخش نخست: نظریه و نقد رمان

۱/ گذارمدرنیسم به پسامدرنیسم در رمان

۲/ سیمین دانشور، شهرزادی پسامدرن

بخش دوم: نظریه و نقد داستان کوتاه
۱/اهمیت زاویه دید در داستان کوتاه با نگاهی به داستان ((بچه ی مردم))
۲/شخصیت پردازی در داستان کوتاه
۳/روانکاوی شخصیت روان رنجور در داستان ((زنی که مردش را گم کرد))
۴/روانکاوی تصویر انسان آینده در داستان علمی -تخیلی از صادق هدایت
۵/نقد فمنیستی بر داستان کوتاه ((رویای یک ساعته))
۶/زندگی: عشق و دیگر هیچ …، نقد داستان ((پس و پیش))

بخش سوم : نظریه و نقد شعر
۱.مبانی فرمالیسم در نقد ادبی؛ همراه با نقدی بر قطه شعری از سهراب سپهری
۲
/تبلور مضمون شعر در شکل آن؛ نقدی فرمالیستی بر شعر ((دریا)) سروده دکتر شفیعی کدکنی

۳/ دیدگاه مشترک والت ویتمن و سهراب سپهری؛ مقایسه اشعار دو شاعر از منظر ادبیات تطبیقی

بخش چهارم: نقد فیلم
۱/ سلام بر پسامدرنیسم در سینما؛ بدعت های از جنس زمانه ما در فیلم سلام سینما

بخش پنجم: نقد نمایشنامه
۱/معنا باختگی در نمایشنامه خلاء

بخش ششم: مباحث نظری نقد
۱/بیگانه آشنا؛ گفتاری درباه روانکاوی و نقد ادبی

۲/ تقاوت های کیفی بین داستان کوتاه و رمان؛ با نگاهی گذرا به آثار هوشنگ گلشیری

۳/ امپرسیونسیم در ادبیات داستانی

۴/ ریشه های تاریخی و اجتماعی رمانتیسم

۵/تجدد خواهی ادبی صادق هدایت

۶/ جایگاه ادبیات عامه پسند در مطالعات فرهنگی

بخش هفتم: ضمائم

بچه ی مردم (جلال آل احمد)
زنی که مردش را گم کرد(صادق هدایت)
رویای یک ساعته( کت شوپن)
پس و پیش (ایان مکیوئین)
خلاء( اوژن یونسکو)

پیش گفتار ویراست دوم

سوگند به قلم و آنچه [با آن] می نویسند. (قرآن، سوره قلم، آیه ۱)
کتاب حاضر، چنان که از عنوان آن بر می آید، با هدف معرفی نقد ادبی به منزله نوعی گفتمان انتشار یافت. هدف من (دکترحسین پاینده) تاکید بر این بود که نقد ( چه در مطالعات ادبی و چه در زندگی روزمره )، نوعی تفکر و نگاه است. نقادانه فکر کردن و نقادان دیدن نحوه ی رتق و فتق امور و رفتار آدم ها، امکان پذیر نمی شود مگر از راه عادت دادن ذهن به نظامندانه اندیشیدن و اهمیت دادن به نظریه. از این رو در مقالات این کتاب، در پی این بودم که مجموعه ا ی از رهیافت های نقد ادبی جدید معرفی کنم و یا در نقد عملی متون ادبی به کار گیرم تا از این طریق اتکای نقد به نظریه را نشان دهم و در عین حال مروج تکثر گرایی در مطالعات ادبی و فرهنگی نیز باشم.

برای نمونه ما در اینجا از بخش نخست، قسمت سوم روانکاوی شخصیت روان رنجور در داستان ((زنی که مردش را گم کرد)) را انتخاب کرده ایم. نویسنده کتاب در مقاله ۲۱صفحه ی اول شرح مختصری از شخصیت اصلی داستان نوشته اند.

از متن کتاب: اما مهم ترین عنصر این داستان ،وقایعی نیست که پیرنگ آن تشکیل می دهند. زرین کلاه (در اینجا داخل پرانتز می (( زرین کللاه شخصیت اصلی داستان است )) نخستین زنی نیست که شوهر او را ترک کرده باشد. این حدیث مکرر فقط در قالب شخصیت های داستان و بویژه شخصیت اصلی آن- جان تازه ی به خود گرفته است. پس باید دید شخصیت زرین کلاه، چگونه به خواننده معرفی شده است.

داستان به سه بخش اصلی تقسیم می شود، و نویسنده نیز به وضوح این سه بخش را از هم متمایز کرده است. توالی زمانی داستان با تقسیم بندی نویسنده از وقایع همخوانی ندارد؛ یعنی اگر بخواهیم داستان از طبق تسلسل زمانی وقایع بخوانیم، باید آن سه بخش را به ترتیب ۳،۱،۲ در نظر بگیریم. اما ، چنان که خواهیم دید، این تقسیم بندی نویسنده ، با شیوه های او برای شخصیت پردازی و نیز زاویه ی دید انتخابی اش برای روایت داستان هماهنگ است. ص۱۰۰

بخش اول : موقعیت انسانی
بخش دوم: پس زمینه ی وقایع
بخش سوم: اوج و فرجام

در این نوشتار ، شخصیت زرین کلاه عمدتا از دیدگاه روانکاوانه ی فروید( و در پاره ی موارد با شیوه روانشانسی تحلیلی یونگ ) بررسی می شود تا، پابه پای راوی زرین کلاه را دریابیم.ص۱۰۶