«نورپردازی بناهای تاریخی» عنوان کتاب هفتم از مجموعه «دانش زیباسازی شهری» است که در کلام پیش رو نگاهی گذرا بر آن خواهیم داشت. «نورپردازی بناهای تاریخی» نیز همانند کتب قبلی توسط یک گروه علمی به رشته تحریر در آمده است که این بار این گروه متشکل از آرلن استپانیان، بهمن ادیب زاده، افشین کساییان، سید جواد موسوی می باشد. در کنار این گروه، شرکت «طراحان نور پردازان ایده» مشاوره پروژه را عهده دار بوده است و نشر هنر معماری قرن در سال ۱۳۹۲ اثر را در ۹۵ صفحه به چاپ رسانده است. طرح جلد کتاب با فواد علیجانی است و عکس روی جلد نمایی شب هنگام از ساختمان موزه پست و مخابرات تهران می باشد که از ساختمان های معماری پهلوی اول است.
آرلن استپانیان کارشناس ارشد معماری است که در دوره سوم کانون مهندسان معمار دانشگاه تهران سمت عضو اصلی، در دوره پنجم به عنوان بازرس و در دوره ششم سمت ریاست را عهده دار بوده است.
نوشته‌های مرتبط
بهمن ادیب زاده دکترای معماری و مدیر گروه معماری دانشگاه شهید بهشتی است. وی دارای کارشناسی ارشد معماری از «دانشگاه مینسوتا»، کارشناسی مهندسی معماری و کارشناسی طراحی محیط از «دانشگاه کانزاس» می باشد. مقالات علمی چاپ شده ای در مجلات از جمله «مهندسی اجتماعی- الگوی شمسه نوسازی» دانشگاه شهید بهشتی, صفحات:۱۵۵-۱۶۸, ۱۳۹۰، ح. عسگری , ب. ادیب زاده، «مرور برنامه مشارکت مردم در دفتر نوسازی محله نعمت آباد» , منظر, صفحات:۶۸-۷۳, ۱۳۹۰ و «یک روز خوش در خانه باستانی» ب. ادیب زاده, ف. عظیمی, دانشگاه شهید بهشتی, نسخه ۱۶, ۱۳۸۷ را دارد. همچنین از جمله پروژه های شهر سازی وی در قالب معماری می توان به ساماندهی رودخانه تجریش، بهسازی پیاده روی پل تجریش تا میدان قدس و بازسازی بافت فرسوده یافت آباد اشاره کرد. از کتابهای تالیفی و تصنیفی ادیب زاده «الگوهایی برای نوسازی», سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران ۱۳۹۳, «خانه در ایران <نوسنگی- ساسانی> به روایت گنجینه خاک», وزارت مسکن و شهرسازی, تهران, ۱۳۸۴ را می توان نام برد.
افشین کسائیان کارشناس مهندسی برق قدرت و سید جواد موسوی کارشناس ارشد طراحی صنعتی هستند که علاوه بر کتاب «نور پردازی حاشیه ها و بزرگراه ها» در کتابهای «مبانی نور و روشنایی»، «نورپردازی میدان ها» و «نور پردازی بناهای ارزشمند» و… از مجموعه «دانش زیباسازی شهری» همکاری داشته اند .
تیم نویسنده این اثر از حوزه های معماری، برق قدرت و طراحی صنعتی است که بیشتر متمرکز بر حوزه «نورپردازی» با نگاهی بر «طراحی فضای شهری» است.
کتاب «نورپردازی بناهای تاریخی» شامل بیست و هفت بخش به قرار زیر است:
«بناهای تاریخی»، «تفکیک بناهای تاریخی بر اساس نوع کاربری»، «تفکیک اجزای تشکیل دهنده بنا»، «شرایط آماده سازی بناهای تاریخی برای نورپردازی»، «مکان قرارگیری وسایل نورپردازی»، «طبقه بندی نورپردازی نمای خارجی بناهای تاریخی»، «مطالعه و بررسی روش های نوین در نورپردازی»، «تجهیزات مناسب برای نورپردازی بناهای تاریخی»، «طبقه بندی چراغ ها»، «روشنایی لازم جهت نمای خارجی بناها»، «نحوه انتخاب چراغ ها در یک طرح نورپردازی»، «نمونه طرح های نورپردازی داخلی و تحلیل رویکردهای طراحی آنها»، «نمونه طرح های نورپردازی غیر ایرانی و تحلیل رویکردهای طراحی آنها»، «شاخص های ایمنی و عوامل وندالیزم»، «ضوابط بصری نورپردازی»، «حفاظت از محیط و کاربران در طراحی نورپردازی»، «مصرف بهینه انرژی در حوزه نورپردازی شهری»، «استانداردهای نورپردازی»، «اصلاح و بازبینی در نصب چراغ ها»، «ضوابط طراحی نورپردازی»، «نمونه ای از مدارک لازم جهت یک طرح نورپردازی مناسب»، «نورپردازی در اماکن تاریخی»، «ضوابط اختصاصی نورپردازی بناهای تاریخی»، «ارائه طرح الگوی اجرایی نورپردازی»، «طرح نورپردازی امامزاده سید اسماعیل»، «نورپردازی تالار فرهنگ»، «نورپردازی ساختمان گیو»
مقدمه شهر تهران و ساختمان های قدیمی اش را گنجینه فرهنگی با ارزشی معرفی می نماید وپیرو آن بیان می کند که شناخت و بررسی بناهای قدیمی تهران ابعادی از تاریخ اجتماعی این سرزمین را آشکار خواهند کرد و نورپردازی این بنا ها در شب منجر به حفظ هویت و ارزشهای فرهنگی آنها می شود. در ادامه اثر به شرح و تفصیل یکایک بیست و هفت بخش ذکر شده می پردازد که به طور اجمال در زیر بدان اشاره خواهیم نمود:
– «بناهای تاریخی» راوی بخش یا بخشهایی از تاریخ یک شهر هستند، از معماری وشهر سازی تا شرایط اجتماعی شهر می باشند.
– «تفکیک بناهای تاریخی بر اساس نوع کاربری» شامل عمارت ها، کاخ ها، مراکز خدماتی و … می باشد.
– «تفکیک اجزای تشکیل دهنده بنا» شامل نما، رواق، بادگیر و… است.
– «شرایط آماده سازی بناهای تاریخی برای نورپردازی» بیشتر به این نکته توجه دارد که آیا بنا اساسا نیازی به نورپردازی و جلوه شبانه دارد یا خیر ، تا نتیجه ای منفی در بر نداشته باشد .سپس دلایل و معیارهای نورپردازی بیان می کند.
– «مکان قرارگیری وسایل نورپردازی» با توجه به رنگ و انعکاس منبع نوری، مصالح به کار رفته درساختمان، نور مخفی و… تعیین می گردد.
– «طبقه بندی نورپردازی نمای خارجی بناهای تاریخی» متشکل از سه گروه «روش مرسوم»، «معمارانه» و «متحرک و متغییر» بوده که مورد شرح قرار می گیرد.
– «مطالعه و بررسی روش های نوین در نورپردازی» که به توضیح نورپردازی های «سطحی»، «تاکید نوری»، «ضد نور»، «از داخل بنا»، «تاکید خطی»، «نقطه ای»، «تزیینی» و «ترکیبی» می پردازد.
– «تجهیزات مناسب برای نورپردازی بناهای تاریخی» در چند گروه چراغ های دفنی، دیواری و … معرفی می شوند.
– «طبقه بندی چراغ ها» بر اساس ساختار فنی آنها بیان می گردند.
– «روشنایی لازم جهت نمای خارجی بناها» چه در روز و چه در شب با ذکر نکاتی از جمله مصالح تیره به نور بیشتری نیازخواهند داشت و سایر موارد در این بخش ذکر می گردند.
– «نحوه انتخاب چراغ ها در یک طرح نورپردازی» با توجه به نکاتی صورت می گیرد که در دو دسته موارد کلی، خاص و فنی تقسیم و بیان می شود.
– «نمونه طرح نورپردازی داخلی و تحلیل رویکردهای طراحی آن» که به تحلیل نورپردازی عمارت عین الدوله از کاخ های دوره قاجار واقع در منطقه چهار تهران می رسد.
– «نمونه طرح نورپردازی غیر ایرانی و تحلیل رویکردهای طراحی آن» که به تحلیل نورپردازی برج مشهور ایفل در شهر پاریس می پردازد.
– «شاخص های ایمنی و عوامل وندالیزم» که از مهمترین وظایف سیستمهای روشنایی شهری است در این بخش به آن پرداخته و مخاطب را متوجه مواردی همچون جلوگیری از خیرگی، مصرف بهینه و… می گرداند.
– «ضوابط بصری نورپردازی» که به ذکر دلایل و بررسی اهمیت نورپردازی بناهای تاریخی می رسد.
– «حفاظت از محیط و کاربران در طراحی نورپردازی» لازم توجه به مواردی است که مدیریت محیط زیست آنها را تدوین نموده و کتاب آنرا بیان می دارد.
– «مصرف بهینه انرژی در حوزه نورپردازی شهری»، کتاب برای کاهش میزان مصرف منابع انرژی غیر تجدید پذیر و جایگزینی آن با منابع تجدید پذیر به ارائه راهکارهایی از حوزه مدیریت بهینه انرژی می پردازد.
– «استانداردهای نورپردازی» شامل اصلاح و باز بینی در انتخاب و نصب تجهیزات نورپردازی، اصلاح و بازبینی در کابل کشی های انجام شده و در دست انجام و… می باشد.
– «اصلاح و بازبینی در نصب چراغ ها» که نیاز به دقت در مواردی از جمله جزئیات ساختمانی، بهترین بازده نوری چراغ ها و… دارد.
– «ضوابط طراحی نورپردازی» برای فضاهای شهری لازم است که با رعایت ضوابط عمومی میسر است، از جمله: هیچ نور مستقیمی نباید در محدوده واحد مسکونی تابیده شود، در فضاهای عومی از چراغ های کامل با نصب افقی استفاده گردد و سایر موارد.
– «نمونه مدارک لازم جهت یک طرح نورپردازی مناسب» برای هر پروژه مورد نیاز بوده و با ید دقیق توضیح داده شود تا از ایجاد مشکل برای تیم اجرایی جلوگیری گردد.در اینجا اثر برخی از این مستندات مانند : پلان مجموعه، ارتفاع نصب چراغ ها و… را نام می برد.
– «نورپردازی در اماکن تاریخی» ایران باید در راستای همان اندیشه های سنتی(جلوه های کاربردی نور روز در بنا) و حفظ هویت تاریخی آنان صورت گیرد.
– «ضوابط اختصاصی نورپردازی بناهای تاریخی» نیز شامل نکات و مواردی است از جمله : طراحی نور پردازی هر بنا خاص همان بنا ست و باید به تصویب سازمان میراث فرهنگی برسد و …
– «ارائه طرح الگوی اجرایی نورپردازی»، بناهای تاریخی با توجه به هویت فرهنگی و عملکردی به سه گروه:«بناهای مذهبی، مراکز فرهنگی و گردشگری، بناهای حکومتی» تقسیم می شود که به ترتیب در سه بخش انتهایی کتاب سه نمونه از پروژه های طراحی شده بنا در تهران معرفی می گردد.
– «طرح نورپردازی امامزاده سید اسماعیل» که بواسطه مذهبی بودن بنا پذیرای زائرین زیادی است و هم به لحاظ ارزش معماری و تاریخی مورد بحث است که در جزئیات : ورودی اصلی به بنا، مناره ها، ایوان های جانبی، حجره ها و … شرح داده می شود.
– «نورپردازی تالار فرهنگ» هم به لحاظ منظر شهری و هویت و کارکرد آن، هم به عنوان مرکز فرهنگی و گردشگری مورد توجه است و با جزئیات در نمای شرقی، غربی، ورودی ها و… بیان می شود.
– «نورپردازی ساختمان گیو» نیز به لحاظ منظر شهری و کارکردی آن و به عنوان یک بنای حکومتی قابل تامل است که با جزئیات در سقف شیروانی، ورودی ها، نمای ساختمان و… توضیح داده می شود.
اثر با شرحی بر اهمیت «بناهای تاریخی، تفکیک بناها بر اساس کاربرد و… طرح مسائل فنی نورپردازی بناهای تاریخی، از آماده سازی بناها تا ضوابط اختصاصی نورپردازی بناهای تاریخی و تحلیل نمونه های داخلی و خارجی می پردازد و با ارائه طرح الگوی اجرایی نورپردازی در سه بنای «امامزاده سید اسماعیل»، « تالار فرهنگ»، « ساختمان گیو» به سخن خود پایان می دهد.اگر چه مقداری از مطالب در کتب قبلی نورپردازی آورده شده است، اما به دلیل استقلال هر کتاب این یادآوری الزامی به نظر می رسد. در مجموع نکات ارزنده، فشرده و قابل توجهی برای محققین، طراحان و مدیران اجرایی زیباسازی شهری در بر دارد و در آخر همچون کتب دیگر این مجموعه کیفیت پایین برخی از تصاویر و تعداد کم آنها مورد تامل می باشد.