نویسنده: یوسف کورباژ- امانوئل تد
مترجم: مرتضی کتبی
نوشته‌های مرتبط
انتشارات: ثالث
چاپ یکم: ۱۳۸۹
تیراژ: ۱۶۵۰
تعداد صفحات: ۲۰۲
در طول تاریخ تمایز منفی، تبعیض، میل به برتری و متفاوت شمردن خود از دیگری از جمله مکانیسم‌های جوامع انسانی برای بقا و ادامۀ حیات بوده است. دیگرترسی و دیگر ستیزی، همبستگی و اتحاد را می‌توان دو سرطیف این مکانیسم قرار داد که هرکدام نتایج و کارکردهای خود را داشته‌اند و همواره این نوع مکانیسم‌ها مورد سوء استفاده قدرت قرار گرفته است. صورت‌های افراطی آن مانند نسل کشی که به کرات در گذشته و امروز شاهد آن بوده و هستیم که تحت عنوان ملی‌گرایی، برتری نژادی، تکفیر و … توجیه شده‌اند. فارغ از تفاوت‌های سطحی و انگیزه‌های پیشران این نوع کنش‌ها میتوانیم به یک جنس بودن این نوع از برخوردها پی ببریم.
امروزه از مهم‌ترین برخوردها و حساس‌ترین آن‌ها برخورد غرب با اسلام یا جهان غرب با جهان اسلام است. جهان غرب؛ جهان متجدد، آزادی خواه، پیشرفته، مهد دموکراسی، خواهان صلح و برقراری آن در کرۀ خاکی در مقابل جهان اسلام؛ جنگ طلب، افراطی، خواهان سلطه و استبداد؛ متحجرو … تمام این ویژگی‌ها در واقع ذاتی اسلام فرض می‌شود. به طوری که اسلام در ذات خود دینی زن ستیز، مرد سالار، خواهان جنگ و… است. این‌ها کلیشه‌های معمول پروپاگاندای سیاسی است که غرب معمولا برای اهریمنی ساختن جهان اسلام از آن‌ها استفاده می‌کند. سیستم‌های سیاسی همواره در تلاش بوده‌اند که اهریمنی ماورای سرزمین اهورایی خود پدید بیاورند، غیرانسان‌سازی و اهریمنی کردن دیگر گروه‌های انسانی در غالب‌های هنری، زبانی، مناسکی، تبلیغاتی، دینی و نمادین از ویژگی‌های است که انسان را از دیگر گونه‌ها متمایز می‌سازد. بنابراین منشآ تبلیغات و اهریمنی سازی هرکدام از این جهان‌ها در جهان متقابل را می‌توان این‌گونه تبیین کرد. عدم شناخت صحیح یا عدم میل به شناخت صحیح و عدم پندآموختن از تاریخ و گذشته طبیعتا آساس و سهل‌الوصول تر از شناخت عمیق و واقعیت و فهم شرایط موجود است، به خصوص زمانی که جهل و دشمنی دارای منافع باشد.
امانوئل تد برخلاف چنین کلیشه‌های رایج باب میل نهاد قدرت و افراد سطحی نگر در این اثر تلاش نموده است تا نشان دهد که برداشت‌های پشت‌میزی و انتزاعی داده‌هایی هستند برمبنای کلیشه‌ها و افکار غیرواقعی که می‌توانند مانع از فهم واقعیت بشوند. امانوئل تد در وهلۀ اول نشان می‌دهد که که جهان اسلام برخلاف آنچه جهان غرب تحت جهان عرب و… عنوان می‌کند، جهانی یکپارچه و یکسان نیست، بلکه جهانی متشکل ازمردمان وجوامع متفاوت با تاریخ و فرهنگ و گذشته‌ای با تفاوت‌های بسیار عمیق است. اگرچه تمامی واجبات دینی و اصول آن مشخص و وظیفۀ هرمسلمان معتقدی است و حتی بعضی از جوامع ممکن است که ادعای تشکیل حکومت اسلامی داشته باشند، اما این پژوهشگر با استفاده از داده‌های آماری و فاکتور‌هایی مانند تحت تاثیر فرهنگ، سنت‌ها و به خصوص ساختارخانوادگی‌ای هستند که پیش از اسلام وجود داشته است و چگونه چنین ویژگی‌هایی با وجود تاثیرپذیری از دین بر آن هم تاثیر گذارده، در واقع همین ساختارها و الگوها هستند که به وسیلۀ آن می‌توان جوامع مورد نظر را شناخت.
امانوئل تد از دو متغیر برای فهم جریان تاریخی گذشته و حاضر در جهان استفاده می‌کند، سوادآموزی، تحدید موالید. پیش‌فرض تد یکی بودن مسیرملت‌ها در شکل کلی آن است؛ به این معنی که تحولاتی که ( منشا آن را می‌توان در غرب دانست) برای نهاد‌ها و ذهنیت مردمان پس از گذشتن سواد عمومی مردان و زنان ۲۰-۲۴ از مرز پنجاه درصد می‌افتد، در واقع از یک جنس است با وجود تفاوت‌هایی که دارد؛ بحران هویت، آشفتگی یا آنومی، ناآرامی، تزلزل اعتقادی، جنگ‌های داخلی و انقلاب. این گونه تحولات در واقع خاص یک جامعه و یک دین نیست و بازهم تاکید می‌شود که یکسان نیست اما در یک طبقه‌بندی که تحولات یا شوریدگی دوران گذار خوانده می‌شود دسته‌بندی می‌شوند.بحران‌ها، افزایش خشونت، انقلاب‌ها و … مسائل افراطی و عدم ثبات که امروزه در جهان به خصوص جهان اسلام شاهد آن هستیم بر اساس جریان تاریخی که به سوی تجدد در جوامع آغاز می‌شود اجتناب‌ناپذیر است، کماانکه صورت‌های افراطی‌تر و شدیدتر آن را در تاریخ اروپا و آمریکا می‌توان یافت؛ نسل‌کشی سرخ پوستان، کشتارها و فجایع دو جنگ جهانی، هولوکاست و ….
بنابراین میتوانیم ببینیم که موضع نصیحت گرایانه، تحقیر آمیز غرب نسبت به جهان اسلام تا چه حد بی‌اعتبار و ناشی از سطحی‌گری و فراموشی تاریخی است( قابل ذکر است که این گذاره به معنای تایید و پذیرش اتفاقاتی که در جهان اسلام رخ می‌دهد نیست).
در نهایت تد با استفاده از دو متغیر سوادآموزی بالای پنجاه درصد زنان و مردان ۲۰_۲۴ سال و تحدید موالید نشان می‌ده که جوامعه اسلامی با وجود تمامی بحران‌هایی که امروز با آن روبه هستند و تفاوت‌های بسیار زیادی را که داراند، در نهایت هرکدام به شیوۀ خود به سوی تجدد گام برخواهند داشت.
فهرست
سخن مترجم
مقدمه: برخورد تمدن‌ها یا تاریخ جهانی؟
فصل اول: کشورهای مسلمان در جریان تاریخ
سوادآموزی و کاهش باروری
آیا(( افسون‌زدایی جهان)) در اسلام حقیقت دارد؟
فصل دوم: بحران‌های گذار
سوادآموزی، جلوگیری، انقلاب
بحران‌های گذار در کشورهای اسلامی
اسلام گرایی و آینده‌نگری
مسئله محتوای عقیدتی
فصل سوم: خانوادۀ عرب و بحران گذار
پدرتباری و پدرمکانی
حقوق وراثت در شیعه
درون‌همسری
پیامدهای روانی و عقیدتی درون همسری
فصل چهارم: دیگر زنان مسلمان: آسیای شرقی و آفریقای جنوب صحرایی
مادر مکانی در مالزی و اندونزی
چندهمسری همگانی در آفریقای جنوب صحرایی
بحران‌های گذار نامرسوم؟
فصل پنجم: جهان عرب، در قلب اسلام
گذاری دیرهنگام و غیر منتظره: سوادآموزی و درآمد نفتی
فرانسه و سرعت گذار در مغرب
تاخیر و تقسیم سوریه: سنی‌ها و علوی‌ها
عدم‌تجانس در شبه‌جزیرۀ عربی
لبنانی اروپایی؟
فلسطینی‌ها: اشغال، جنگ و باروری
فصل ششم: خاورمیانۀ بزرگ غیرعربی
ایران جلوتر از ترکیه
نقش نامعلوم دولت
گذارجمعیتی و دولت ملی
دین، جمعیت، دموکراسی
بمب جمعتی پاکستان
استاندارد جمعیتی و تهدید سیاسی
پرانتز افغانستان
بنگلادش: بیش‌جمعیتی و کاهش باروری
فصل هفتم: دوران بعد از کمونیسم
سوادآموزی شتابان
تحدید موالید نه چندان اسلامی
از راه سقط جنین
از راه مرگ و میر کودکان
تفاوت‌های دیدگاه‌های اسلامی در کشورهای بالکان
فصل هشتم: آسیای مادرمکان
گذاری عادی که متوقف می‌شود
در مالزی، ملی‌گرای مقدم بر اسلام
فصل نهم: آفریقا در جنوب صحرا
تفاوت‌های منطقه‌ای باروری: اقوام و ادیان
دختران مسلمان، معاف از مرگ و میر
نتیجه‌گیری
یادداشت‌ها
واژه‌نامه‌ها
فرانسه-فارسی
فارسی-فرانسه
نمایۀ مکان‌ها
نمایۀ اشخاص
نمایۀ موضوعی
