انسان شناسی و فزهنگ
انسان شناسی، علمی ترین رشته علوم انسانی و انسانی ترین رشته در علوم است.

معرفی کتاب مردم شناسی زیارتگاه ها

هو العالم

طی چالش های ایجاد شده ی قرون اخیر در دنیا، اهمیت و نقش علوم اجتماعی در راستای شناخت و تجزیه و تحلیل آن ها نمایان شده و در این میان رشته ی انسان شناسی به عنوان گرایشی از علوم اجتماعی، عاملی پیوند دهنده بین خود و دیگری و دنیای در حال گزارش و شناخت چالش های آن ها نقش به سزایی یافته است. در بین این موارد، این نظر قوت پیدا کرده است که ادیان به خاطر ایجاد تفرقه و نفرت در دنیا مورد انتقاد واقع شده اند و بسیاری از افراد آن ها را اگر نه خطرناک، ولی حداقل گمراه کننده و مانعی اساسی برای خود و زندگیشان به حساب آورده اند؛ ولی به زعم این نظر، ادیان همچنان این توانایی را دارند که مردم را در قالب یک اجتماع واحد، به هم پیوند داده و با این اتحاد معنا و هدف را به زندگی این مردمان عرضه کنند؛ این دو جنبه از دین ها و باورهای الهی مانعه الجمع نیستند و اعتقادات مذهبی زمانی در والاترین حالت از خود می باشند که این دو جنبه را با هم واجد باشد و با ایجاد مرزهای نیرومند درونی، معتقدان را از غیر ایشان و ما را از دیگران جداکنند که در دنباله ی شناخت باورهای دینی و رابطه آن با انسان، فقدان توجه گروهی از انسان شناسان به زیارت که بخشی از یک پیوستار دیدار مناطق مقدس را تشکیل می دهند و به شکل ضمنی با سرمایه داری هم پوشانی دارند، به سرعت در حال بهبود و پیشرفت است.

جیل دابیش به طور خلاصه زیارت را بر ۱. پیوندی که درون یک سنت دینی ویژه از برخی رویدادها و یا شخصیت های مقدس با یک حوزه از فضای اجتماعی ایجاد شده است، و۲. این مفهوم که دنیای مادی می تواند در چنین مکان هایی تجلی گاه جهان روحانی نامشهود باشد. علاوه بر اینکه یک مکان زیارتی به طرق پیچیده ای به دنیای غیر مقدس اطرافش مرتبط است؛ این مکان ها برای اجتماع محلی و حتی برای کل ملت، دارای دلالت های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی هستند، متکی می داند.
با این اوصاف بازیابی هویت میراث فرهنگی و بطور جزئی زیارت توسط هر ملت، خواه به مرحله ی علمی رسیده باشد یا نرسیده باشد، ارتقای فرهنگی و تعالی زندگی را برای ایشان فراهم می سازد و این خود دلیلی بر فطری بودن اعتقاد انسان درباره ی حیات پس از مرگ می باشد که نجمه سلیمانی دلفارد در کتاب مردم شناسی زیارتگاه ها، به شناخت زیارتگاه ها و مکان های مقدس، آداب و رسوم، اعتقادات، باورها و فرهنگ عامه مرتبط با این موارد و معرفی برخی از بزرگان دینی و مذهبی و قبور ایشان در مناطق جنوب استان کرمان پرداخته است.

به نقل از ابراهیم انصاری، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان، که نوشتن مقدمه بر این کتاب را به عهده گرفته است؛ این کتاب شاید اولین کتابی است درباره ی مردم شناسی زیارتگاه ها که به زیور چاپ آراسته می گردد و در واقع به مردم شناسی دینی بُعد اعمال و مناسک پرداخته است.
نجمه سلیمانی دلفارد، مهم ترین محور در این کتاب را خدا محوری بیان کرده است که همه ی پدیده ها را به مثابه ی نوعی تجلی از وجود و اراده ی در نظر گرفته و به تعریف آن ها در همین رابطه می پردازد.

در این بُعد، تعریف و برداشت از پنداره ی « خدا »، خود بر درک و برداشت از پنداره ی « انسان » تأثیری تعیین کننده دارد . (( منشأ انسان، تحول او، هدف از آفرینش و مسئولیت های او و به طور کلی نقش او در جهان هستی و جهان ماورای هستی ، در رابطه با اراده و موجودیت پروردگار و در رابطه با سایر موجودات هستی و استعلایی مورد نظر هستند. ))؛ تاریخ اندیشه ها و نظریه های انسان شناسی، ناصر فکوهی.
اگر چه در نخستین سال های تسلط مسلمانان بر کرمان و مکران، مناطق جنوب استان نیز فتح شد اما تا اواسط قرن سوم هجری قمری زرتشتیان مناطق شرقی و جنوبی رودبار همچنان آئین زرتشتی را حفظ کرده و تحت تأثیر مسلمانان و افکار و اهداف ایشان قرار نگرفتند.
و با توجه به منابع تاریخی موجود، کیش و آیین اکثر ساکنان این مناطق زرتشتی دانسته شده است، چنانکه بلاذری در فتوح البلدان این چنین می نویسد که : ” عده ای از قوم قفص با این که مدت ها در مقابل مسلمانان پایداری کردند. عاقبت در زمان خلافت بنی عباس و صفاریان به آیین اسلام گرویدند. ” مکران ( جنوب بلوچستان ) در اواخر خلافت عمر مورد حمله ی سپاه اسلام قرار گرفت؛ بنابراین تسلط و تصرف جنوب بلوچستان به دست مسلمانان در دو زمان متفاوت یعنی یا خلافت عمر و یا دوران تمدن اسلامی یعنی حکومت عباسیان در آمده است .
با استناد به تاریخی که مسلط عباسیان باشند؛ به علت دوری این نواحی با مرکز حکومت آن ها، پیروان مذاهب منشعب از اسلام مانند ازراقه و قطریه که گروه های از خوارج در جنگ (( نهروان )) بودند، این سرزمین را پناه گاهی مطمئن برای فعالیت های خود می دانستند، و این خود باعث شد کشمکش ها و درگیری های زیادی بین حکام اسلامی و خوارج به وجود آید و از هم پراکنده شدن ایشان فراهم شود.
اکنون مسلمانان شیعه و سنی در این مناطق سکونت دارند و اهل تسنن که اقلیت را تشکیل می دهند در رمشک و نواحی اطراف آن مستقر می باشند.
مؤلف کتاب خود را در قالب نه فصل به ترتیب، آشنایی با استان کرمان، مردم شناسی و مطالعات مردم شناسی در ایران، جامعه شناسی و مردم شناسی دین، فرهنگ و فرهنگ عامه ، زیارت، زیارتگاه ها، اماکن مقدس، آداب و رسوم در زیارتگاه ها و کارکرد های زیارتگاه ها با ذکر منابع و مآخذ توسط انتشارات جامعه شناسان در ۳۸۳ صفحه در سال ۱۳۹۵ شمسی فهرست بندی و چاپ کرده است ولی با وجود پژوهش های اندک در زمینه ی دین و جزییات آن، به طور خلاصه هنوز حوزه های قابل توجهی برای کار انسان شناختی از چشم انداز های متفاوت در باره ی این رفتار دینی ( زیارت ) همه جا حاضر و نسبتا فراموش شده وجود دارد.