«قهقه‌ی شهریاری» در برگیرنده‌ی گزیده مقالاتی است که ژرژ باتای در طول حیات فکری- اجتماعی خود در مواجهه با امر سیاسی و در موقعیت‌های مختلف اجتماعی به نگارش در آورده است. دوران زندگی باتای مقارن است با اتفاقات بزرگ و سهمگینی که خواه و ناخواه زندگی همه‌ی اقشار و طبقات جامعه را درگیر کرده است. سربر آوردن جریان‌هایی همچون «فاشیسم» و «استالینیسم» به لاجرم در فضاهای فکری، ادبی و هنری نیز تاثیر خودش را می‌گذاشت و قهقهه شهریاری منعکس کننده‌ی بخشی از واکنش‌های باتای به سر برآوردن «فاشیسم»، «استالینیسم» و «سورئالیسم» است. رویکرد او در تمام مقالات این کتاب در عین این که همچنان رادیکالیسم موجود در آثار باتای را در خود دارد، رویکردی به شدت امیدوارانه و معطوف به بسیج نیروهای سیاسی است.
یکی از اساسی‌ترین نقاط عطف این مقالات _همانطور که به درستی در اسم کتاب نیز منعکس شده است_ تعریف و تصور او از موضوع «حاکمیت» یا «شهریاری» است. او که در جلد سوم «سهم ملعون» به استالینیسم و در مقاله «نقد روانشناختی فاشیسم» (که ترجمه‌اش در این کتاب نیز آمده است) به «فاشیسم» تاخته است و علی‌رغم همراهی‌ای که در ابتدا با سوررئالیست‌ها داشت، به تدریج از آن‌ها فاصله گرفته است و جدال‌های قلمی رادیکالش با آندره برتون[۱] همچون بخشی از تاریخ سوررئالیسم همچنان نقل و باز خوانی می‌شود، با برکشیدن واژه اقتدار به شرح، بسط و البته باز تعریف این مفهوم می‌پردازد. مسلم است که برخورد با واژه‌ی شهریار، آن هم در اثری مرتبط با سیاست، در تماس نخست ذهن مخاطب را به سمت رساله‌ی «شهریار» ماکیاولی[۲] سوق می‌دهد. اما «شهریار» در ادبیات باتای و با توجه به خواستگاه‌های این اندیشه، ارجاعات کاملا متفاوتی دارد. مفهوم «شهریاری» باتای که مترجمان این کتاب آن را به عنوان معادلی برای واژه‌ی « sovereignty» برگزیده‌اند در رفت و آمدی میان مفهوم فرا انسان در کار نیچه[۳]، منطق هدیه در کار موس[۴]، جامعه‌شناسی خاص دورکیم[۵]، خشونت و پست نمایی در تفکر ساد[۶] و قربانی کردن در کار هوبرت[۷] و در نهایت ترکیب همه‌ی آن‌ها با هستی‌شناسی ویژه خود باتای شکل گرفته است. در اینجاست که ما با شهریاری روبرو می‌شویم که کاملا رنگ و بوی تفکر باتای _حتی تفکر باتای در کارهای ادبی و هنری‌اش_ را انعکاس می‌دهد. همانطور که در مقالات این کتاب می‌بینیم، شهریار باتای هزینه‌گر است، به دنبال هدفی برون شهریاری نیست، سلسله مراتبی یا خطی عمل نمی‌کند، اعمال و تصمیماتش درون ماندگار است، اگر جنگ کند، جنگش برای تخریب و تصرف چیزی بیرون از خود نیست. برای باتای شهریاری مترادف داشتن قدرت نظامی نیست، هر چند می‌توان پذیرفت که شهریار ممکن است دارای قدرت نظامی نیز باشد. از سوی دیگر ارزش‌های نظامی را نیز فی نفسه دارای وجوهی از شهریاری می‌داند. او در پاسخ مارگاریت دوراس[۸] که از او پرسشی درباره وجوه شهریاری پرسیده است، این پاسخ را می‌دهد: «ارزش‌های نظامی مالک نوعی شهریاری هستند که به محض اینکه هدفِ رسیدن به غایتی خاص شود، دیگر به طور اصیلی شهریاری نخواهند شد. از این منظر به آن بیندیشید: گرایش شهریاری تماما با گرایش درگیر در کار کردن تفاوت دارد. در کار کردن به گونه‌ای عمل می‌کنیم که منفعتی به دست آوریم. یک دست فروش دوره‌گرد با مسافر سخن می‌گوید تا کالاهایش را بفروشد. اما اگر گرایش شهریارانه داشته باشیم، به نتایج بی تفاوت خواهیم بود: دیگر درباره‌ی هیچ چیز نگران نخواهیم بود». این تصور همان گره‌گاهی است که همه‌ی آثار باتای را به یکدیگر پیوند می‌زند؛ خواه آنجا که درباره «شر و ادبیات» حرف می‌زند، خواه آنجا که در «سهم ملعون» قوانین اقتصاد عام را بر می‌شمرد و خواه آنجا که در «لاسکو: تولد هنر» نقاشی دیواری «شکارچی و گاومیش» را تحلیل می‌نماید.
نوشته‌های مرتبط
مفصل‌ترین بخش کتاب «قهقهه‌ی شهریاری» مقاله‌ی «ساختار روانشناختی فاشیسم» است. نویسنده در این مقاله کوشیده است با توصیف رو بنای اجتماعی به کشف روابط آن با زیر بنای اقتصادی در پرتو فاشیسم دست یابد. او در توصیف خود از ساختار اجتماعی، جامعه را دارای دو بخش همگون و دیگرگون معرفی می‌کند. حاکم و پرولتاریا در اندیشه‌ی باتای دو عنصر دیگر گون هستند. او در جای جای این بحث با اشاراتی که به نازیسم و فاشیسم (و علی الخصوص نوشته‌های موسیلینی) می‌کند و با وارد کردن مفهوم شهریاری در این بحث، ساز و کار شکل گرفتن این حکومت‌ها را تبیین می‌نماید. او همچنین نشان می‌دهد که فاشیسم در خواندن نیچه دچار چه سوء فهم‌هایی بوده است.
کتاب «قهقهه شهریاری» با زیر عنوان «مقالاتی درباره‌ی سیاست» علاوه بر چند مقاله‌ی مفصل، حاوی چندین یادداشت مطبوعاتی (که عمدتا از یادداشت‌هایی که باتای برای نشریه کریتیکو نوشته است انتخاب شده اند) و چند مصاحبه نیز هست که به دلیل شکل و انتظار خاصی که از یک یادداشت مطبوعاتی یا یک مصاحبه می‌رود، با وضوح بیشتر و پیچیدگی کمتری منعکس کننده‌ی افکار و اندیشه‌های باتای هستند. صراحت، رادیکالیسم و طنز تلخ باتای علی الخصوص در سطر سطر مصاحبه‌های منتشر شده در این کتاب به روشنی قابل تشخیص است. این متون کوتاه و مصاحبه‌ها برای مخاطبی که احتمالا با نوشته‌های سیاسی باتای آشنایی کمتری دارد می‌تواند در برقراری ارتباط هر چه بیشتر با این کتاب مفید باشد.
بخش دوم و پیوست کتاب قهقه‌ی شهریاری «درباره‌ی باتای» نام دارد و در برگیرنده‌ی مقاله‌ای با نام‌های «شهریاری ناممکن: میان اراده‌ی قدرت و اراده‌ی پیش‌آمد» نوشته‌ی آلن. اس. وایس[۹] و بخشی از مقاله‌ی «هزینه‌گری غیر تولیدی و بنیان فضایی زمین» نوشته‌ی ژولی ویلسون[۱۰] است. در این دو مقاله _همانطور که اسم مقاله‌ها هم معلوم است_ نگارندگان سعی کرده‌اند با دیدی تحلیلی و انتقادی بخشی از مفاهیم اصلی موجود در اندیشه‌ی باتای را به بحث بگذارند.
این کتاب علاوه بر این بخش‌ها، حاوی یک مقدمه نسبت مفصل است که در ۱۲ قسمت و به قلم مترجمان اثر نوشته شده است. آنان در این مقدمه سعی کرده اند بعد از معرفی مفاهیم اساسی در اندیشه‌ی باتای، بعضی از نقد‌های عمده‌ای را که توسط کسانی همچون جرجو آگامبن[۱۱] و اسلاوی ژیژک[۱۲] متوجه اندیشه‌های باتای شده را نقل نموده و در ادامه با ارجاع به نوشته‌های خود باتای و میشل فوکو[۱۳] پاسخ آن نقدها را نیز بدهند.
کتاب قهقه‌ی شهریاری در تابستان ۱۳۹۳ توسط نشر چشمه در ۱۰۰۰ نسخه چاپ شده است. مترجمان این کتاب محدثه زارع، پویا غلامی و ایمان گنجی هستند.
فهرست
مقدمه
بخش اول/ ژرژ باتای: مقالات و قطعه‌ها
پیش به سوی انقلاب واقعی
توطئه ی مقدس
ضد حمله: دعوت به عمل
برنامه اسفال
واپسین متن اسفال: یازده یورش
ساختار روانشناختی فاشیسم
درباره‌ی شهریاری
بخش دوم/ درباره باتای
شهریاری ناممکن: میان اراده‌ی قدرت و اراده‌ی پیش‌آمد
هزینه‌گری غیر تولیدی و بنیاد فضایی زمین
واژه نامه
[۱] André Breton
[۲] Niccolò di Bernardo dei Machiavelli
[۳] Friedrich Wilhelm Nietzsche
[۴] Marcel Mauss
[۵] David Émile Durkheim
[۶] Marquis de Sade
[۷] Henry Hubert
[۸] Marguerite Duras
[۹] Allen S. Weiss
[۱۰] Jolly Wilson
[۱۱] Giorgio Agamben
[۱۲] Slavoj Žižek
[۱۳] Michel Foucault
