کتاب سیاست تطبیقی کرد در خاورمیانه، در نه مقاله به معرفی پویاییهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کرد در خاورمیانه میپردازد. کتاب رویکرد تطبیقی را بکار می‌گیرد تا به مطالعه کارگزاران، ایده‌ها و منافعسیاسیشان بپردازد. کردها به عنوان یک گروه قومی و یک ملت در حال ساخت، همگون و یکدست نیستند، بلکه خاورمیانه کردی خانه گروههای رقابتی سیاسی، رهبری، ایدئولوژیکی و منافع متنوع است. اگرچه بسیاری از مطالعات حاضر بر کردها و روابطشان با دولت-ملت‌هایی که کردها در آنها زندگی میکنند متمرکز کرده‌اند، مطالعات اندکی وجود دارند که خاورمیانه کرد را در درون مباحث، منازعات و منافع خودشان با یک رویکرد تطبیقی در ایران، عراق، ترکیه و سوریه تحلیل کنند. کتاب حاضر پویاییهای درون کردی را در بستر تاریخی قرارداده، سیاست تطبیقی را بر روابط بین‌الملل مقدم میداند.
فهرست مطالب کتاب:
بخش اول: عاملان
۱ آرمانهای ایالت کردستان عراق و کارگزاران غیرکرد، مورد ترکمن‌ها
امل اِلیف توگدار
۲ احزاب سیاسی کرد در سوریه: کشمکش‌های گذشته و انتظارات آینده
بکر خلخالی
بخش دوم: ایده‌ها
۳ امنیت انسانی در مقابل امنیت ملی: کردها، ترکیه و روژآوای (غرب) سوریه
سرحون آل
۴ سازمانهای ملی‌گرای کرد، دولتهای همسایه، و ” فاصله ایدئولوژیکال”
ف. میکاییل ووتریش
۵ ایالت، خودمختاری یا همزیسیتی یکانی ؟ تحلیل تطبیقی چگونگی پرداختن گروههای کرد به ایده خودمختاری
جناب چاکماک
بخش سوم: منافع
۶ اسلام و فرایند سازش کرد در ترکیه (۲۰۱۵-۲۰۱۳)
اینا مِردجانووا
۷ سرمایه قومی در طول مرزها و توسعه منطقه‌ای: تحلیل تطبیقی کردها در عراق و ترکیه
سرحون آل و امل الیف توگدار
۸ در جستجوی آینده: دوران غیر محرز نئولیبرال، گمانه‌زنی‌ها، و آشوبهای اقتصادی در کردستان عراق
امید کوروزوم
۹ بدون دولت بودن و اینکه چرا برخی به دولت دست میابند و بقیه خیر: مورد کردستان ایران
ادریس احمدی
نتیجه‌گیری
کتاب‌شناسی
درباره ادیت کنندگان مقالات کتاب:
امل الیف توگدار، استاد دانشکده علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اربیل است. حوزه تحقیقاتی وی قوم-سیاست، حقوق بشر و سیاست جنسیت است با تمرکز بر خاورمیانه و خصوصا ترکیه و کردستان عراق.
سرحون آل، استاد دانشگاه علوم اقتصادی و روابط بین‌الملل دانشکده اقتصاد اِزمیر در ترکیه است. حوزه مطالعاتی وی سیاست هویت، ستیزه قومی، مطالعات امنیتی و جنبشهای اجتماعی میباشد. اخیرا در مجلاتی همچون سیاست قومی، مطالعات قومیت و ملی‌گرایی، اوراق ملیتی، جهانی شدن‌ها ، مجله روابط بین‌الملل و توسعه، و مجله باکان و مطالعات خاورنزدیک مقالاتی از وی چاپ شده است.
در اینجا بخشهایی از مقدمه کتاب به را به اختصار بیان میکنیم تا خواننده بتواند تصویر روشنتری از این مجموعه مقالات بدست آورد.
اخیرا کردها بار دیگر در سرخط اخبار و رسانه‌ها قرار دارند و دلیل این امر نقش پر رنگ آنها در منطقه در مبارزه با گروه خلافت اسلامی شام یا همان داعش میباشد. یگان ویژه کردها در سوریه با نام ی پ گ، بخش شمالی سوریه را از نیروهای داعش پاک کرده‌اند و در کردستان عراق، نیروهای کرد یا پیشمرگه‌ها در بخش شمالی عراق گسترش داعش را متوقف کرده‌اند. علی‌رغم این توجه رسانه‌ها و نشریات، پرسشهای اساسی در مورد کارگزاران، ایده‌ها و منافعشان در ارتباط با سیاست کرد در منطقه خاورمیانه همچنان تحقیقات را به خود جلب میکند.
افراد زیادی کردها را به عنوان یک عامل منفرد در منطقه با هدف دسته‌جمعی کردستان بزرگ یکدست میکنند. بسیاری از مطالعات سیاست کرد در خاورمیانه را از لنز روابط کردها با عاملان بیرونی مطالعه کرده‌اند که شامل پایتختهایی میشود که کردها به آنها مرتبطند یعنی تهران، بغداد، دمشق و آنکارا. با اینحال، مطالعات اندکی امور داخلی کردها را بصورت تطبیقی که ایران، عراق، ترکیه و سوریه را در این تطبیق مشمول کند، مطالعه کرده است. این فاصله‌ای مهم در ادبیات این موضوع ایجاد کرده است و از آنجایی که کردها یک عامل واحد نیستند و بلکه از کارگزاران مختلف بسیاری با متحدان، کشمکشها، ایده‌ها و منافع متفاوتی تشکیل شده‌اند، لذا به تحقیق و مطالعه بیشتر در این زمینه نیاز هست.
هدف ما اینست که این پرسشها را در یک بستر تاریخی، با آگاهی نظری مورد خطاب قرار دهیم که سیاست تطبیقی در روابط بین‌الملل را در اولویت قرار میدهد. لب کلام آنکه این کتاب در صدد است تا دنیای کردی در خاورمیانه را در درون بحث‌ها، کشمکشها و منافع خودش، کنکاو کند.
تم بخش اول “کارگزاران” در دنیای کردی است. در فصل اول، امل الیف توگدار نقش تنوع قومی-دینی در کردستان عراق و تاثیراتش در تشکیل دولت را مورد مباحثه قرار میدهد. وی خصوصا بر ترکمن‌ها به عنوان کارگزاران در تشکیل دولت در کردستان عراق تمرکز میکند. وی بیان میدارد که هرچند که همبستگی ترکمن‌ها در تشکیل دولت کردی دارای پیچیدگیهای خاص خود است، اما احترام و سازگاری این گروه اقلیت در کردستان، تنوع دینی-قومی را در منطقه ترویج داده است. در فصل دوم، بکر خلخالی کارگزاران کرد رقیب و احزاب سیاسی در سوریه را به همراه تلاشهایشان در گذشته و انتظارات آینده‌شان معرفی میکند. وی اذعان میدارد که حضور سیاسی کرد بعد از ۲۰۱۱ در قیام علیه رژیم اسد، یکدست نبوده‌است و نقشه خواسته‌ها، شباهتها، تفاوتها و شیوه‌های سازمان گروههای کرد رقیب در سوریه را ترسیم میکند. در فصل سوم، سرحون آل نقش ترکیه و عاملان اسلامی کرد در تلاشها جهت ایجاد صلح در ترکیه در طول انچه که “بازشدن فضا برای کرد” (۲۰۱۵-۲۰۱۳) خوانده میشود، را بررسی میکند. خانم آل معتقد است که استفاده از اسلام میان مدیران ترک امور دینی ( که تحت عنوان دیانت شناخته میشود) با استفاده‌ی عاملان اسلامی کرد از دین بسیار تفاوت کرده است و فرایند صلح را تحت تاثیر قرار داده است.
تم بخش دوم “ایده‌ها” در خاورمیانه کردی است. در فصل چهارم، میکاییل ووتریش طبیعت ایده‌ی ملی‌گرایی در میان کردها را از منظر امنیت انسان بررسی میکند. وی بطور خاص بیان میدارد که ملی‌گرایی برای کردها کارکرد فراهم کننده‌ی امنیت فیزیکی و فرهنگی در مقابل خطرهای بیرونی را دارد به دلیل تجارب دهشتناک تاریخی کردها در منطقه. در فصل پنجم، جناب چاکماک رقابت برسر پروژه‌های ملی‌گرایی کرد در خاورمیانه کرد را تحلیل کرده و این موضوع را باز میکند که چگونه آژانسهای سیاسی و ایدئولوژیک مختلف ایده‌های قانع کننده در ارتباط با برپایی ملت کرد ایده‌آل ارائه میدهند. در فصل ششم، اینا مِردجانووا ایده‌ی خودمختاری میان کردها را با نگاهی دقیق و موشکافانه بررسی میکند. وی بطور خاص بر رویکردها و فهم ایده‌ی خودمختاری در دوران پیش از بارزانی، پیش از اوجالان، و پیش از گروههای اسلامی تمرکز میکند. لذا، این مساله را مورد تحقیق قرار میدهد که ایده خودمختاری در گفتمان‌های سیاسی گروهای کرد قبلی چگونه مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌است.
بخش سوم بر “منافع” در فضای سیاسی کرد تمرکز میکند. در فصل هفتم، سرحون آل و امل الیف توگدار نقش هویت کردی را از منظر اقتصاد سیاسی مورد بحث قرار میدهند. ایده‌ی پایتخت قومی بعنوان مکانیزمی جهت کاهش هزینه‌های دادوستد در تجارت میان‌منطقه‌ای یا تجارت فرامرزی و بازرگانی در خاورمیانه کرد بکاربرده میشود. آل و توگودار معتقدند که افزایش آگاهی قومی از هویت پیشاکردی در منطقه، سبب افزایش علاقه اقتصادی افراد کرد به تجارت و فعالیت بازار کار در فضای قومی و فرهنگی کردی میشود. در فصل هشتم امید کوروزوم نقش شرکتهای چندملیتی نفت و روندهای سرمایه‌داری جهانی را در ارتباط با منافع سیاسی به استقلال کرد و حالت ایالتی بودن کرد در عراق بررسی میکند. در فصل نهم، ادریس احمدی دستاوردهای سیاسی کردهای ایران را بررسی کرده و به تحلیل تطبیقی این مساله میپردازد که چرا کردهای ایران در مقایسه با کردهای مناطق دیگر خاورمیانه عقبتر هستند. وی بطور خاص تمرکز میکند بر نقش قدرت و منابع از نظر قابلیتهای بسیج کردن کردها و نقش ایده‌های منافع ملی فارس در میان کردها که در اجتماع اشتراک یافته‌اند.
رویهم رفته این نسخه ویرایش شده پویایی‌ها و پیچیدگیهای سیاستهای درون کردی در دنیای بزرگتر کرد را معرفی میکند. این مطالعه تطبیقی در جستجوی بازکردن این پیچیدگیهای پویاییهای درون کُرد در درون تم‌های عاملان، ایده‌ها و منافع است. در انتها باید گفت که این کتاب سه هدف عمده دارد: (۱) معرفی محققان مطالعات سیاسی تطبیقی و مطالعات خاورمیانه مرتبط با رویکردهای نظری با کمک تعدادی مطالعات موردی در ارتباط با کردها (۲) افزایش درک از مکانیزمهای عادی پویاییهای داخلی که در زیر سیاست معاصر کرد در خاورمیانه قرار دارند، و (۳) تشویق تحقیقات بیشتری که در زمینه‌ی مدلهای مشابه انجام میشوند و یا تعدیل تحقیقاتی که خصوصا در مورد ملتهای بدون دولت انجام میشوند.
مشخصات کتاب “سیاست تطبیقی کرد در خاورمیانه، کارگزاران، ایده‌ها و منافع
چاپ: ۲۰۱۸
ویراستاران: امل اِلیف توگدار، سرحون آل
انتشارات پالگره‌یومک میلان
زبان: انگلیسی
تعداد صفحات: ۲۳۵ صفحه
