امروزه تاثیر تصویر بر کیفیت زندگی ما غیر قابل انکار است، انسان برای شناخت دنیای پیرامون خود می¬تواند از حواس مختلفی کمک بگیرد اما احاطه شدن انسان امروزی توسط تصاویر سبب شده است که او به تماشاگر بدل شود و بیش از حواس دیگر از قوه¬ی بینایی خود سود جوید. پیشرفت تکنولوژی سبب شد تصویر از انحصار خواص دربیاید و مردم عادی بتوانند به راحتی با دوربین¬های دیجیتال و اخیرا با دوربین تلفن¬های همراه خود به ثبت تصاویر دست بزنند این فرایند نوعی گفتمان تصویری را ایجاد کرده است، که این گفتمان تصویری باعث کمرنگ شدن زبان گفتاری در زندگی روزمره شده است. با توجه به این مسئله پرسشی که مطرح می¬شود این است که جایگاه تصویر در ایجاد شناخت در حوزه¬های علوم انسانی و اجتماعی از جمله انسان شناسی چیست؟

انسان¬شناسی تصویری شاخه ایست از انسان¬شناسی فرهنگی که با بهره¬گیری از ادوات تصویری در ثبت و ارائه¬ی داده¬های مردم¬نگارانه می¬کوشد. این کتاب مشتمل بر دو فصل و یک پیوست دربرگیرنده¬ی مجموعه مقالاتی است از ژان روش، مارک اوژه، دیوید مک داگل و… به دنبال پاسخ به این پرسش¬ها است که انسان-شناسی تصویری و فیلم اتنوگرافیک چیست؟ فیلم و عکس چه جایگاهی در مطالعات و پژوهش¬های مردم-نگارانه دارد؟ فیلم مردم¬نگار چه زمانی و چگونه زاده شد؟ سپس به تبیین این امر می¬پردازد که سینما و مردم¬نگاری تقریبا همزمان در اوایل قرن بیست زاده شدند و در دوران مختلف رابطه¬ای در نوسان میان این دو حاکم بود تا آنکه در سال ۱۹۴۸ با تلاش¬های ژان روش فیلم اتنوگرافیک به عنوان سبک سینمایی جداگانه محسوب شد.

در فصل اول که با عنوان ژان روش و سینمای اتنوگرافیک است با مبنا قراردادن او به عنوان شخصیت محوری و به نوعی مبدع این رشته، از زبان خودش فیلم اتنوگرافیک و چگونگی شکل¬گیری آن و همچنین زندگی-نامه¬ای از این سینماگر انسان شناس ارائه می¬شود. سپس با تاکید بر نقش غیرقابل انکار او در تثبیت انسان شناسی تصویری در دانشگاه¬ها، از روش¬های او در فیلم سازی، همچنین حضور او در جشن فرهنگ و مردم در ایران و نمایش برخی فیلم¬های او اشاره می¬شود.

فصل دوم کتاب با عنوان انسان شناسی تصویری و فیلم اتنوگرافیک تلاشی در جهت پاسخ به این پرسش که: انسان¬شناسان می¬خواهند چه چیزی از فیلم بیاموزند و فیلم چه چیزی به آنان می¬دهد؟ تصاویر از چه لحاظ می¬توانند بهتر از کلمات توصیف¬گر باشند و دانش انسان¬شناختی را غنی¬تر کنند؟ انسان شناسان به دنبال تصویری کردن کدام شناخت هستند؟ آیا می¬توان مرزی میان فیلم مستند و اتنوگرافیک قائل شد؟ همچنین به توضیح این امر می¬پردازد که سینما هم می¬تواند ابزاری برای پژوهشات مردم نگارانه باشد و همچنین ابزاری برای نمایش نتایج یک پژوهش انسان¬شناختی. البته مرز چندان مشخصی بین این دو حالت وجود ندارد. اما در حالت اول سینما و دوربین به مشاهده¬ی متداوم کمک کرده و ضعف حافظه را جبران می¬کند در حالت دوم فیلم به عنوان حسن ختام یک پژوهش به واقعیتی استناد می¬کند که پژوهشگر در پایان مطالعاتش به آن رسیده است.

درقسمت پیوست در چند مقاله به تبیین تاریخچه¬ی سینمای مستند و اتنوگرافیک در ایران و همچنین به چگونگی ورود انسان شناسی تصویری در دانشکده¬ی علوم اجتماعی توسط نادر افشارنادری مردم¬شناس ایرانی در دهه¬ی پنجاه شمسی در ایران می¬پردازد. البته با مرگ ایشان این رشته تا سال¬ها به دست فراموشی سپرده می شود.

این کتاب با هدف تبیین فیلم اتنوگرافیک تلاشی است در جهت پیوند هر چه بیشتر فیلم و انسان شناسی در آینده، تاکید بر اهمیت این مقوله در پژوهش¬های مردم¬شناختی و همچنین جا انداختن هرچه بیشتر این رشته در بین دانشجویان و پژوهشگران ایرانی. این کتاب به علاقه مندان حوزه¬ی سینما و علوم اجتماعی پیشنهاد می¬شود.

فهرست مطالب:

پیشگفتار: چرا انسان¬شناسی تصویری؟

فصل اول: ژان روش و سینمای اتنوگرافیک

فیلم اتنوگرافیک (ژان روش)

چشم انداز تاریخی فیلم اتنوگرافیک

پیام آوران سال های ۱۸۹۰ – ۱۹۱۴ (رنیو، ازوله، لومیر)

پیشگامان نابغه از ۱۹۱۸ تا ۱۹۳۹ (ورتوف، فلاهرتی، مکتب مستندسازی)

ژیگاورتوف، سینمای حقیقت زایش سینمای جامعه¬شناختی

رابرت فلاهرتی، دوربین مشارکتی زایش فیلم اتنوگرافیک

فیلم مستند بین دو جنگ جهانی

نوآوری¬های دهه ی چهل

مسائل فیلم اتنوگرافیک

موقعیت فیلم اتنوگرافیک

فیلم شناسی

زندگی یک سینماگر انسان شناس (ژان روش)

پنجاه و چهار سال بدون سه پایه (مصاحبه ی ژان روش با ژان کولن)

دو مقاله در یادبود ژان روش

ژان روش، جادوگر سفید آفریقا و سینما

سینما – خلسه

ژان روش، مردی در ابعاد یک قرن

ژان روش در ایران

مقدمه

درباره¬ی فیلم شکار شیر با تیر و کمان

فیلم¬شناسی ژان روش

زندگی¬نامه¬ی کوتاه ژان روش

فصل دوم: انسان¬شناسی تصویری و فیلم اتنوگرافیک

مارسل گریول و سینمای اتنوگرافیک

سینمای اتنوگرافیک

آیا انسان¬شناسی تصویری واقعا وجود دارد؟

تدریس انسان¬شناسی تصویری

برنامه¬ی کارشناسی ارشد انسان¬شناسی تصویری

مسائل پیش¬بینی نشده

برگردان یک فرهنگ بیگانه به تصویر

کاری متفاوت با سناریو

زمان فیلم (دانیل وربا)

فیلم و متن (مارک اوژه / ژان پل کولن)

به سوی آزادسازی سبک مستند (ژان پیر کولن)

ناممکن بودن توصیف بدون نظریه

فراتر از مردم¬شناسی، انسان¬شناسی

فیلم¬های انسان¬شناسان و فیلم¬های سینماگران

موضوع و پرسمان فیلم¬های انسان¬شناختی

انسان¬شناسی تصویری برای همه جا

فیلم¬شناسی

شهر سینماگر (ژرار آلتاب / ژان لویی کومولی)

نقش منحصر به فرد تلویزیون (فی گینز بورگ)

چشم اندازهای فیلم مستند (تیری گارل)

پشت صحنه¬ی یک فیلم اتنوگرافیک (زیبا میرحسینی)

مذاکره برای ورود به میدان

فیلم برداری در تهران

فیلم و مشارکت اشخاص

انسان¬شناسی و سینما (هانری مارک پیو)

دیگری می¬تواند به نام خود سخن بگوید

فضایی به زحمت پذیرفته شده در نهادهای آکادمیک

یک انسان¬شناسی گفت و¬ شنودی یا مکالمه¬ای

به سوی فضاهای ادراک و فرا صحنه¬پردازی

نانوک را چگونه ساختیم (رابرت فلاهرتی)

نگاهی کوتاه به تصویر شهر در فیلم مستند ایران: از آغاز تا ۱۳۵۷ (علیرضا قاسم خان)

شهرها و اولین مستندها

تصویر واقعیت، واقعیتِ تصویر: فاشیسم و سینما

نگاه و واقعیت

نگاه و فن

نگاه و تماشاگر

سینمای آلمان در آستانه¬ی دهه¬ی بیست

سینمای فاشیستی

پیوست ها:

سینمای مستند در ایران ( حمید نفیسی)

سینمای مستند خصوصی

سینمای مستند عمومی

دهه ی خاموش

سال¬های جنگ

فیلم¬های خبری آژانس اطلاعات ایالات متحده

فیلم مستند به سبک رسمی

گسترش کنترل شده

میزگرد با مستند سازان ایرانی

آموزش

موانع سینمای مستند

تولید فیلم

توزیع

درنگی بر سینمای اتنوگرافیک ایران ( همایون امامی)

روایت آخر: یادی از نادر افشارنادری

کتاب شناسی