معرفی پایگاه­های اینترنتی در حوزه فرهنگ و فولکلور

از ویژگی های منحصر به فرد دنیای امروز، وجود ارتباطات وسیع و گسترده انسانی است. در چنین جامعه ای رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی به عنوان عضو کلیدی در ارتباطات نقش بسیار مهمی دارند. در میان رسانه ها، اینترنت، همانند دیگر نهادهای فعال اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، آموزشی، مذهبی و فرهنگی تأثیر و کارکرد عمیقی در شکل دهی عقاید، باورها، نظرها و هدایت افکار عمومی دارد. در حقیقت فضای مجازی شکل جدیدی از ارتب اط و تعاملات را بوجود آورده اس ت؛ آن طوری که فرهنگ ها از طری ق واسطه های الکترونیکی منتقل می شوند و انتقال اطلاعات، داده ها و سرمایه ها و امکان ارتباط هم زمان میان افراد در نقاط مختلف به وجود می آید.

در فضای مجازی، وبلاگ نویسی شاید پس از شبکه های اجتماعی، از مهم ترین ابداعات جهان مجازی بوده است. گرچه به نظر می رسد شبکه های اجتماعی و رشد آنها در دنیای مجازی و البته جهان واقعی، کیفیت روابط اجتماعی را به سطوح نازل و دم دستی کشانده اما بی شک، وبلاگ ها، یکی از امکانات منحصر به فرد جهان مجازی در ارتقای محتوای گفتگو و تعامل میان انسان ها است.

مطلب حاضر به معرفی وبلاگ ها و وب سایت هایی می پردازد که محتوای آن موضوعات خاص حوزه فرهنگ از دی دگاه انسان شناسی و مردم شناسی و همچنین از منظر ف ولکلور (رویکرد فص لنامه) است. اب تدا پایگاه «انسان شناسی و فرهنگ» به عنوان بزرگترین، مهمترین و به روزترین وب سایت حوزه انسان شناسی به طور مبسوط معرفی می شود و به دنبال آن سایر وبگاه های فعال این حوزه معرفی می گردند. با این حال نگارنده در حین جستجو به برخی وبگاه های غیر فعال در این حوزه برخورد نمود که به دلیل محتوای موجود در آن، ترجیح داد به توضیح مختصر و یا اعلان نشانی اینترنتی آن برای اطلاع مخاطبان اشاره نماید.

کلید واژه: فضای مجازی، وبلاگ، وب سایت، فرهنگ، فولکلور، پایگاه های اینترنتی

مقدمه

امروزه انقلاب ارتباطات، نوع جدیدی از ارتباطات مجازی را که خالی از روح حاکم بر روابط واقعی اجتماعی است به وجود آورده و از طریق ماهواره، اینترنت و… جهان جدیدی را به موازات جهان واقعی پدید آورده است. در دنیای امروز رسانه های الکترونیکی، مخاطبان وسیع و زیادی دارند که مجموعه هایی از حیث محتوای نمادین را به این مخاطبان عرضه می کنند.

تغییرات ریشه ای ناشی از دنیای ارتباطات، چنان جهان متفاوتی خلق کرده که گروهی از نویسندگان این تحول در عالم ارتباطات را مبدأ عصر جدیدی می دانند؛ عصری که از آن تحت عناوین مختلفی نظیر: «دهکده جهانی» (مک لوهان)، «جامعه مدنی جهانی» (دیوید هلد)، «مدرنیته دوم» (اولریش بک)، «جامعه شبکه ای» (مانوئل کاستر)، «جهان رها شده» (آنتونی گیدنز)، «جامعه ارتباطی» (جیانی واتیمور) و «مدرنیته سیال» (زیگمون بومن) یاد می کنند. لذا ما در محیطی زندگی می کنیم که بسیار متفاوت از شرایطی است که اجدادمان طی کرده اند. محیطی که هر لحظه، آبستن تغییرات بسیاری می باشد و به واسطه حرکت شتابنده تکنولوژی های نوین اطلاع رسانی، پیام های اطلاعاتی توسط همه کس و همه جا به طور متداوم قابل دسترس می باشد(قادی و خلیل کاشانی، ۱۳۸۹). این واقعیت ها نشان دهنده فراگیر بودن و نقش بسیار مهم وسایل ارتباط جمعی در جوامع بشری امروزی است که به طرق مختلف بر دیدگاه های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی مردم تأثیر
می گذارند و نحوه برداشت آنها را از دنیای امروز تشکیل می دهند. از طرف دیگر در بین وسایل ارتباط جمعی، رسانه های نوشتاری اعم از متنی و مجازی نظیر: روزنامه ها، مطبوعات و بالاخص سایت های اینترنتی با توجه به ویژگی ها و کارکردهای منحصر به فرد خود نظیر: آگاهی دادن به افراد از وقایع و رویدادهای محیط زندگی خواه در داخل کشور خواه در بیرون مرزها، پخش اخبار و اطلاعات، تکمیل معلومات اجتماعی و بالابردن سطح فرهنگ افراد و نیز پر کردن اوقات فراغت افراد روز به روز بر اهمیت آنها افزوده می شود (قادی و میر علی سیدخوندی،۱۳۹۱:۱۱۸).

با توجه به رشد سریع فناوری، متخصصان علاقمند در هر رشته از جمله انسان شناسی و مردم شناسی ناگزیرند همگام با فناوریهای جدید، دانش خود را برای ایفای نقش موثر در اطلاع رسانی به جامعه کاربران خود افزایش دهند. وبلاگ ها به طور عمده اطلاعات دسته بندی شده و قابل جستجو در وب را برای گروه زیادی از خوانندگان تهیه می کنند، چنین ویژگی هایی همراه با موقعیت جذاب وبلاگ ها ارزش اطلاعاتی آنها را روشن تر می کند و نرم افزارهای وبلاگ نویسی نظر بسیاری از افراد علاقمند را نسبت به وب تغییر داده است؛ زیرا به سادگی با یک کلیک می توان مطالب را به طور گسترده منتشر کرد. از این رو بنا بر نظر کارور (Caver, 2003) امکان تعامل دو یا چند جانبه، فناوری ساده و انعطاف پذیر، سرعت و سهولت خواندن آنها و ارائه اطلاعات فراتر از اخبار عوامل محبوبیت و موفقیت وبلاگ ها می باشد(کرمی و دیگران،۶۳۶:۱۳۸۹).

وبلاگ، یک صفحه وب (مشابه یک روزنامه شخصی) و با قابلیت دستیابی عموم کاربران به آن است.
وبلاگ ها، بر اساس یک نظم خاص و به هنگام نوشته می شوند و محتوی آن نشاندهنده شخصیت مؤلف و یا مؤلفان آن می باشد و اولویت استقرار و یا نشر مطلب آن بر اساس یک ساختار زمانی شکل می گیرد. در این حالت خوانندگان وبلاگ ها همواره در ابتدا جدیدترین مطلب و یا مطالب منتشر شده را مشاهده و در صورت تمایل آن را مطالعه می نمایند.

اکثر وبلاگ ها دارای یک خط فکری خاص بوده و به نوعی آن را دنبال می نمایند. مثلاً در صورتی که یک بلاگر علاقه مند به فرهنگ مردم باشد، با جمع آوری مطلب از منابع متفاوتی نظیر: نمایشگاه ها، سمینارها،
سایت ها و یا مطالب و نوشته هایی به صورت مقاله، یادداشت، مشاهدات شخصی و یا تجربه نگاشت ، می تواند این محتواها را با فرمت مورد نظر در بلاگ خود ثبت و در اختیار مخاطبان خود قرار دهد.

برخی از وبلاگ نویسان از بلاگ خود به منزله یک آلبوم عکس و یا آرشیو مطالب ( شکل خاصی از یک حافظه online ) استفاده می نمایند. زمانی که بلاگر یک لینک مناسب را در این خصوص پیدا نماید و یا اطلاعاتی خاصی را که قصد دارد آنان را بخاطر بسپارد، آنان را بر روی بلاگ خود قرار می دهد. وبلاگ ها هم یک محیط الکترونیکی قابل جستجو فراهم می آورند تا علاقه مندان بتوانند با استفاده از یک مرورگر وب و در هر
نقطه ای از جهان به محتویات آنان دستیابی داشته باشند.

این نوشتار با هدف آشنایی مخاطبان با پایگاه های اینترنتی شامل وب سایت ها و وبلاگ های حوزه فرهنگ که محتوای آن با رویکرد انسان شناسی و مردم شناسی و همچنین حوزه خاص فولکلور (رویکرد فصلنامه) است؛ نگاشته شده تا ضمن معرفی، مخاطبان بتوانند از طریق نشانی های قید شده به صفحات آن دسترسی یابند. ابتدا وب سایت ها و وبلاگ های تخصصی فعال در این حوزه معرفی می شوند، سپس به دلیل محتوای تخصصی موجود و باقی مانده در برخی سایت ها و وبلاگها که در حال حاضر فعال نیستند؛ به توضیحی مختصر همراه با آدرس آن اشاره شده است.

معرفی وب سایت ها و وبلاگ های فعال

وب گاه انسان شناسی و فرهنگ (http://anthropology.ir)

«انسان شناسی و فرهنگ» یک نهاد علمی متشکل از اساتید، دانشجویان، اندیشمندان و هنرمندان از رشته های مختلفی است که در همکاری با یکدیگر تلاش می کنند با بهره مندی از مطالعات بین رشته ای، رویکرد جدید حوزه های فرهنگ را مطالعه نموده و گسترش دهند. این رویکرد از یکسو بر شناخت حوزه ها و شاخه های علمی در موضوعات گوناگون و از سوی دیگر بر فرهنگ های محلی و منطقه ای ایران و جهان استوار است. انسان شناسی و فرهنگ به وسیله ی اشخاص حقیقی (اساتید، دانشجویان، نویسندگان …) و به صورت داوطلبانه اداره می شود.

مهم ترین اهداف «انسان شناسی و فرهنگ» عبارتند از:

ترسیم افقی دیگر در فضای فرهنگی ایران و گام برداشتن به سوی دانایی و بالابردن فرهنگ عمومی
ایجاد شبکه ای از دوست داران فرهنگ و به اشتراک گذاشتن دانش و آموخته های خویش با دیگران
ایجاد انگیزه در دانشوران و دانشجویان به پژوهش فرهنگی و نویسندگی
ایجاد زمینه های تألیف و ترجمه آثار مهم و اثرگذار در حوزه علوم انسانی
ایجاد زمینه های بین رشته ای و چندوجهی دیدن علوم انسانی
کمک به شناخت فرهنگ و زبان ملی، فرهنگ ها و زبان های ایرانی و نیز فرهنگ های غیرایرانی
انتشار اخبار حوزه ی فرهنگ به صورت تفصیلی و علمی و ایجاد بانک های اطلاعاتی
ایجاد زمینه های همکاری فرهنگی و علمی در تمام سطوح ملی و محلی و بین المللی با بی اثر نمودن نگاه و اندیشه ی «محفلی»
وب گاه «انسان شناسی و فرهنگ»؛ که از مهر ماه ۱۳۸۴ آغاز به کار کرده است، اکنون با حدود ۱۰ هزار بازدید در روز از ۶۰ کشور جهان، پربیننده ترین شبکه علمی – ترویجی به زبان فارسی در سطح جهان به شمار می رود. بخش های مختلف این وب گاه از این قرار است:

– گروه های علمی و همکاران؛ بعنوان مشاوران ارشد علمی، از حامیان معنوی مجموعه بوده و در عین حال راهنمایی و تاثیرگذاری بر خط مشی های اساسی را بر عهده دارند.

– مرکز اسناد فرهنگی و تاریخی؛ که از فروردین ۱۳۸۸ به منظور گردآوری و استفاده از آرشیوهای تصویری، کتاب های چاپی و الکترونیک، فیلم ها و سایر اسناد فرهنگی برای اعضا و پژوهش های موسسه، ایجاد شد.

– بخش آموزش؛ که برنامه های آموزشی از جمله کارگاه های فرهنگی و علمی انسان شناسی و فرهنگ را در همکاری با سازمان های گوناگون اجرا می کند.

– بخش جلسات علمی؛ که برگزاری برنامه های نقد کتاب، نمایش فیلم های مستند، نشست های تخصصی، برگزاری برنامه های هفتگی «یکشنبه های انسان شناسی و فرهنگ» را بر عهده دارد.

– بخش چاپ و نشر؛ که فعالیت های انتشاراتی در همکاری با گروهی از ناشران کشور برای چاپ کاغذی و الکترونیک در زمینه های فرهنگی و انتشار ویژه نامه های الکترونیک و همچنین تهیه و تولید محصولات فرهنگی و آثار دیداری- شنیداری در همکاری با موسسات مختلف را پی می گیرد.

– بخش فنی و رسانه؛ که پشتیبانی فنی سایت و ضبط و ثبت صوتی- تصویری جلسات و همایش ها و سخنرانی های مربوط به انسان شناسی و فرهنگ و کلیه ی هماهنگی های رسانه ای گروه را در اختیار دارد.

– بخش پژوهش؛ که به شکل یک شرکت علمی- پژوهشی فعالیت های پژوهشی را بر عهده دارد.

وب گاه انسان شناسی و فرهنگ هم اکنون دارای حدود ۵۰ شاخه موضوعی ( شهری، معماری، سبک زندگی، اقتصاد و فرهنگ، روان شناسی اجتماعی، پزشکی و فرهنگ و…) و ۵۰ شاخه ی دیگر با موضوع فرهنگ های منطقه ای (فرهنگ تهران، اصفهان، یزد، کرد، بلوچ، افریقا؛ عرب ، …) است. علاقمندان هریک از این شاخه ها، زیر نظر مدیر صفحه، به فعالیت علمی و انتشار مطالب خود می پردازند. این وب گاه، روزانه به طور متوسط، بیش از ۸۰۰۰ نفر بازدیدکننده دارد و در اوج کاری خود به حدود ۱۲ هزار بازدید نیز می رسد. بخش های دیگر سایت عبارتند از؛ گالری عکس، فرازهای فرهنگ، چهره سال، چهره ماه، پرونده ها، بخش کتاب و رسانه، بخش دیداری و شنیداری، ویژه نامه ها، فرهنگ آنلاین و …

ساختار مدیریتی انسان شناسی و فرهنگ، بیش و پیش شامل گستره ای از شخصیت های برجسته ی فرهنگی کشور می شود که حمایت خود را از آن اعلام کرده و در موارد متعددی در انتخاب راه های درست و ارتباطات موثر و کاربردی، مجموعه را یاری رسانده اند[i].

مدیران گروه های علمی وب گاه نیز از اعضای هیات علمی دانشگاه های معتبر داخل یا خارج از کشور، متخصصان و صاحب نظران دارای پیشینه حرفه ای در زمینه های تخصصی و دانشجویان و دانش آموختگان مقطع دکترا در رشته های مربوطه هستند که شاخه های تخصصی و فرهنگ های جغرافیایی مختلف را مدیریت می کنند.

نویسندگان سایت را نیز علاقمندان و متخصصانی تشکیل می دهند که به صرف علاقه ی فردی و انگیزه ی علمی دست به قلم برده و داشته ها و دانسته های خود را به وسیله ی انسان شناسی و فرهنگ با دیگران به اشتراک می گذارند. لیست این افراد در بخش به ترتیب حروف الفبا در بخش همکاران سایت آمده است.

یکی از اهداف مجموعه ی «انسان شناسی و فرهنگ» ترویج همه جانبه ی فرهنگ است. این امر در ابتدا از طریق وب گاه «انسان شناسی و فرهنگ» پیگیری می شد اما در سیاست توسعه ی فعالیت ها، تصمیم گرفته شد که این اهداف و برنامه های انسان شناسی و فرهنگ در کنار جهان مجازی، به جهان واقعی نیز راه یابد که جلسات علمی «انسان شناسی و فرهنگ» با این هدف طراحی شد. مشارکت در برگزاری چندین همایش های علمی در سطح ملی، برگزاری نشست های سخنرانی علمی و نقد و بررسی کتاب، نمایش فیلم مستند و داستانی و برگزاری نشست و بزرگداشت اندیشمندان و متفکران فرهنگی از جمله این جلسات است. از مهمترین نشست های علمی این مجموعه باید به سلسله برنامه های هفتگی موسوم به «یکشنبه های انسان شناسی و فرهنگ» اشاره کرد که از مهر ماه ۱۳۹۲ آغاز شد و هدف از آن به وجود آوردن محیطی واقعی بود که اعضا و دوستداران این مجموعه و تمام علاقمندان به موضوع های فرهنگی مورد بحث در وب گاه انسان شناسی و فرهنگ بتوانند به صورت منظم گرد هم بیایند.

در بعد آموزش، کارگاه های متعددی توسط انسان شناسی و فرهنگ برپا شده است که شامل انسان شناسی هنر، سینما، معماری، طراحی و گرافیک، انسان شناسی تصویری و فیلم اتنوگرافیک، انسان شناسی نقاشی، انسان شناسی سیاسی، انسان شناسی هنر سیاسی قرن بیستم با تأکید بر نقاشی آفیش های ایدئولوژیک و ده ها کارگاه دیگر که با همکاری موسسات مختلف برگزار شده است.

همچنین ویژه نامه هایی با نام « انسان و فرهنگ» به شکل الکترونیک و به صورت آنلاین در وب گاه بوده و با کیفیت بالا به صورت لوح فشرده عرضه می شوند. این مجلات الکترونیک در بسیاری از منابع معتبر از جمله پرتال جامع علوم انسانی نمایه سازی می شوند. ویژه نامه ها با مسئولیت علمی مدیریت انسان شناسی و فرهنگ و یک سردبیر علمی که عموماً عضو هیئت علمی یکی از دانشگاه های معتبر داخل یا خارج از کشور هستند، منتشر می شوند. ویژه نامه ها، به صورت منظم دو شماره را در سال به سالگرد تأسیس انسان شناسی و فرهنگ و نوروز اختصاص دارند. بخشی از این ویژه نامه ها به زبان های گوناگون ایرانی اختصاص یافته و مطالب به غیر از زبان رسمی یعنی فارسی، به این زبان های دیگری نیز نوشته می شوند.

انسان شناسی و فرهنگ، مجموعه ای است که با کمک های اعضای خود و کمک های مردمی فعالیت می کند و دسترسی به همه ی مطالب، ویژه نامه، عکس ها و اسناد برای عموم آزاد و رایگان است. افزون بر این، راهنمایی، آموزش و ارزیابی مقالات به وسیله همکاران متخصص انسان شناسی و فرهنگ به رایگان انجام می گیرد.

دست اندرکاران سایت «انسانشناسی و فرهنگ» به تازگی این سایت را به انجمنی غیردولتی تبدیل کرده اند که ثبت آن در وزارت کشور، مراحل پایانی خود را طی می کند و هدف آن انجام مطالعات و ترویج
بین رشته ای در حوزه فرهنگ است

وب سایت «فرهنگ شناسی(یادداشت های یک مردم نگار)» ( www.farhangshenasi.ir)

این پایگاه که به مدیریت دکتر نعمت الله فاضلی راه اندازی شده است، حاوی نوشته ها، اخبار و محتوای مربوط به سخنرانی ها و سمینارهای مدیر پایگاه است. دکتر فاضلی نوشتن در فضای مجازی را از سال ۱۳۸۰ ابتدا با وبلاگ «یادداشت های یک مردم نگار در غرب» آغاز کرد یعنی زمانی که دانشجوی دکتری انسان شناسی در لندن بود. مطالب او در آن زمان اولین فعالیت جدی یک انسان شناس ایرانی در فضای اینترنت به شمار
می رفت. فاضلی زمانی که به ایران بازگشت، تلاش نمود تا از فضای اینترنت و وبلاگ به عنوان وسیله اصلی انتشار مقالات و اندیشه هایش استفاده کند. از این رو حجم و تنوع مقالاتی که در وبلاگ داشت، به راه اندازی وب سایت فرهنگ شناسی اقدام نمود. در حال حاضر در این وب سایت مجموعه مقالات، گزارش های درسی ، یادداشتهای روزانه، سفرنامه ها و مطالب دیگری در زمینه مطالعات فرهنگی، انسان شناسی، جامعه شناسی هنر و ادبیات و سیاست فرهنگی منتشر می شود. فاضلی عقیده دارد اگر چه داشتن ارتباط زنده و دائمی با علاقمندان حوزه های فکری و دانشگاهی از مزیتهای داشتن سایت و وبلاگ است؛ اما ایجاد سوء تفاهم های احتمالی و نیز سرقت علمی از مطالب وب سایت هم روی دیگر ماجراست. با این حال تأکید دارد که دانشجویان وبلاگهای فردی و جمعی ایجاد کنند و تکالیف و مطالب و مقالات خود را برای استفاده دیگران، روی آن قرار دهند؛ چرا که داشتن وبلاگ در فضای مجازی، عادت به نوشتن را تقویت می کند.

فاضلی در حال حاضر یکی از نمایندگان انسان شناسی مدرن در ایران است و در کنار فعالیت های وب سایت خود، مدیر گروه مردم نگاری سایت انسان شناسی و فرهنگ نیز هست.

پایگاه اینترنتی حامیژه(http://www.hamije.com)

«حامیژه» نام پایگاه اینترنتی حامد جلیلوند و منیژه غزنویان، دو تن از دانش آموختگان مقطع کارشناسی ارشد رشته انسان شناسی دانشگاه تهران است. این پایگاه از آبان ۱۳۸۶ آغاز به کار کرده و در واقع هدف اولیه آن، آرشیو مقالات و یادداشت های علمی و ترویجی این زوج در حوزه های تخصصی شان بوده است. نویسندگان این وب سایت شخصی که خود از مدیران سایت «انسان شناسی و فرهنگ» نیز هستند، معتقدند برخلاف نسل های پیشین انسان شناسی ایران که به ضرورت شرایط، بیشتر به فعالیت های عمومی ذیل این رشته می پرداختند وظیفه نسل جدید، پروراندن حوزه های تخصصی و عمیق شدن بر روی آن هاست. این هدف دیگری است که به واسطه تجمیع داده ها، حامیژه در دو حوزه تخصصی «انسان شناسی موسیقی» و «انسان شناسی فضای خانگی» پی گیری می کند.

مطالب این سایت در حال حاضر ذیل چهار بخش اصلی قابل طبقه بندی می شوند است که شامل، انسان شناسی موسیقی (حوزه تخصصی جلیلوند)، انسان شناسی فضای خانگی (حوزه تخصصی غزنویان) و فیلم مستند است. بخش چهارم نیز به سایر مقالات آن ها که بعضا در سایر نشریات یا سایت های تخصصی دیگر منتشر شده و عمدتا در حوزه اقوام و خانواده است اختصاص دارد. حامیژه همچنین در چشم انداز توسعه خود در نظر دارد بخشی را به معرفی گوشه ای از تجربیات حاصل از پژوهش های میدانی نویسندگانش اختصاص دهد.

حامیژه، کلمه ای ابداعی است که از تلفیق حروف اول اسامی کوچک نویسندگان این سایت حاصل شده و به تیم کاری دو نفره آن ها نیز اشاره دارد.

وبلاگ «فرهنگ مردم» (http://400hashemi.blogfa.com)

این وبلاگ که نهمین سال فعالیت خود را سپری می کند با هدف اولیه آرشیو مطالب حوزه فرهنگ مردم و مقالات چاپ شده نویسنده آن در نشریات بوجود آمد. سید علیرضا هاشمی که کارشناسی ارشد خود را در رشته مردم شناسی و تحصیلات تکمیلی را در رشته فولکلورشناسی در تاجیکستان گذرانده است؛ بیشتر تألیفات خود را در حوزه مردم شناسی و به طور خاص در موضوعات فرهنگ مردم نگاشته است. نویسنده که سال ها در واحد «فرهنگ مردم» صدا و سیما و رادیو (فرهنگ) به کار پژوهش و تحقیق در موضوعات فرهنگ مردم اشتغال داشته، با هدف اشاعه عناصر فرهنگ مردم و مستندنگاری آن و آشنایی مخاطبان خود با این حوزه اقدام به ایجاد این وبلاگ در فضای مجازی نموده است. از نظر محتوایی، بخشی از مطالب این وبلاگ انعکاس نوشته ها و مقالات نویسنده در نشریات و فصلنامه ها است. بخش دیگر مطالب این وبلاگ اختصاص به معرفی کتاب ها و فصلنامه هایی دارد که درحوزه فرهنگ مردم و فولکلور به چاپ رسیده است و به قلم نویسنده معرفی شده است. مطالب دیگر وبلاگ اختصاص به موضوعات، مقالات و اخبار مربوط به دانش انسان شناسی و مردم شناسی به عنوان «علمی ترین رشته علوم انسانی و انسانی ترین رشته در علوم» است که این مطالب با ذکر دقیق محل ارجاع آن به حکم امانتداری و برای آنکه خوانندگان وبلاگ امکان دسترسی به مرجع مطالب را داشته باشند، بازنشر
شده اند. نویسنده این وبلاگ علاوه بر عضویت در «سایت انسان شناسی و فرهنگ»، مدیر گروه «فرهنگ مردمی» این سایت نیز می باشد.

وبلاگ «شوخی با فرهنگ و اجتماع» (www.moghaddames.blogfa.com)

وبلاگ «شوخی با فرهنگ و اجتماع» از سال ۱۳۸۳ به همت امیر هاشمی مقدم راه اندازی شد. او که کارشناسی ارشد ایرانشناسی فرهنگی دارد در حال حاضر دوره دکتری خود را در انسان شناسی می گذراند. نویسنده، وبلاگ خود را ابتدا در سایت بلاگ اسپات و پس از فیلتر شدن این سرویس دهنده، به بلاگفا انتقال داد. از ابتدا تصمیم نویسنده بر این بود که با زبان طنز و کنایه، به رفتارهای نادرست ایرانیان در عرصه های مختلف بپردازد و در این راه عمدتاً رفتارهای فرهنگی و خرافه هایی که به نام دین مطرح می شود در مرکز توجه نویسنده قرار داشت. در کنار این موضوع، سفرنامه نویسی بیشترین حجم نوشته های وبلاگ را به خود اختصاص داده است. این سفرنامه ها را شاید بتوان گونه ای از مردمنگاری سفر دانست که تلاش شده در کنار توصیف جغرافیایی
مکان های مورد بازدید، توضیحاتی هرچند اندک درباره فرهنگ و پیشینه فرهنگی آن سرزمین هم ارائه شود. این سفرنامه ها تقریباً همه استان های ایران را در بر می گیرد و به جز آن، سفرنامه هایی از کشورهای افغانستان، تاجیکستان و ترکیه هم در خود دارد.

بخش معرفی و نقد کتاب هم پس از آغاز همکاری نویسنده با نشریاتی همچون کتاب ماه علوم اجتماعی، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، روزنامه شرق و… به این وبلاگ افزوده شد. این معرفی و نقدهای کتاب پس از انتشار در نشریات یادشده، در وبلاگ بازنشر شده اند. محیط زیست و رفتارهای زیست محیطی مردم نیز جزو علایق نویسنده است که بخشی از مطالب وبلاگ را به خود اختصاص داده است.

در حال حاضر با توجه به نام وبلاگ لحن طنزگونه مطالب وبلاگ کمرنگ شده است. چرا که نویسنده در ابتدا مطالب اجتماعی را از نگاه انتقادی و طنز مدنظر داشت اما در دور دوم فعالیت، بیشتر مطالب این وبلاگ در واقع بازنشر مصاحبه های نویسنده با خبرگزاری ها و یا یادداشت های او در روزنامه ها و نشریات دیگر است و کمتر مطلبی را صرفا برای وبلاگ می نویسد. همچنین با توجه به گسترده شدن شبکه های اجتماعی در اینترنت، بخشی از فعالیت های نویسنده نیز از وبلاگ به این شبکه ها منتقل شده است.

فعالیت نویسنده وبلاگ در فضای مجازی علاوه بر وبلاگ خود همکاری با سایت انسان شناسی و فرهنگ به عنوان مدیر گروه توریسم است. این وبلاگ نویس معتقد است: با توجه به دردسرهای فنی و اجتماعی و… که وبلاگ نویسی در ایران دارد، به نظر می آید خود وبلاگ نویسی در ایران یک موضوع خوب برای مردمنگاری مدرن است.

پایگاه اینترنتی «موسسه میراث فردا» (http://mirasfarda.org)

با هدف رشد و تقویت دانش مردم شناسی و انسان شناسی در ایران و اطلاع رسانی به دانشجویان و علاقه مندان حوزه علوم اجتماعی و انسان شناسی تصویری، موسسه میراث فردا از نخستین سال های تاسیس با راه اندازی پایگاه اینترنتی، بخشی از فعالیت های علمی، فرهنگی و اطلاع رسانی خود را روی فضاهای مجازی متمرکز ساخت. سایت میراث فردا نخستین پایگاه اینترنتی ایجاد شده در حوزه مردم شناسی و انسان شناسی ایران است.

این سایت که در سال ۱۳۸۵ راه اندازی شد، یکی از مهم ترین پایگاه های علمی و فرهنگی کشور در حوزه مردم شناسی و انسان شناسی است. این سایت با انتشار مقالات، مصاحبه های تخصصی، نشست های علمی، اخبار و گزارشات حوزه علوم اجنماعی، فعالیت های سینمای مستند قوم نگاری و مستند اجتماعی، مباحث انسان شناسی تصویری، تجربیات مردم نگاری و مطالعات میدانی، معرفی کتاب و همچنین انعکاس فعالیت های موسسه؛ به عنوان یک سایت مرجع، پاسخ گوی نیازمندی های علمی، پژوهشی و خبری دانشجویان، اساتید، پژوهشگران و علاقه مندان حوزه مردم شناسی، انسان شناسی وحوزه های میان رشته ای همچون انسان شناسی تصویری (عکاسی مردم نگار و سینمای مردم شناسی) است. تاکنون بیش از ۶۰۰ مطلب علمی و گزارشی در خصوص موضوعات مربوطه از طریق این سایت منتشر شده است و روزانه حدود ۲۰۰ نفر از آن بازدید می کنند.

سایت میراث فردا در کنار فعالیت های علمی، داری یک بخش خبرگزاری است. این بخش وظیفه تهیه اخبار و گزارشات مربوط به فعایت های فرهنگی و هنری مرتبط با موضوعات مردم شناسی و انسان شناسی کشور را به منظور انعکاس در سایت مؤسسه برعهده دارد.

از سال ۱۳۸۶ بخش انگلیسی سایت نیز راه اندازی شد و مطالب علمی و گزارشات مهم، گاه به صورت کامل و گاه خلاصه، توسط همکاران سایت ترجمه و در بخش انگلیسی منتشر می شد. فعالیت بخش انگلیسی به مدت دو سال ادامه داشت و به دلیل بالا بودن هزینه ها فعلا مطالبی در این بخش منتشر نمی شود.

تاکنون سایت میراث فردا علاوه بر همکاران افتخاری، شاهد فعالیت خانم فاطمه رکوعی، سعیده رضوانی، نسرین قوامی، محمد فتحی، ثریا لشگری و چند تن دیگر، اغلب از دانشجویان علوم اجتماعی، بوده است. از مهر ماه سال ۹۳ به علت جابجایی مکان مؤسسه، مطلبی در این سایت منتشر نشده است اما به زودی انتشار مطالب مجدداً آغاز خواهد شد. این سایت در فیس بوک نیز دارای صفحه و گروه می باشد.

سایت «اطلاع رسانی و پژوهش فولکلور ایران» (www.persianfolklore.ir)

هدف از ایجاد این سایت تخصصی ایجاد مکانی برای تدوین پژوهش ها و تجمیع اطلاعات تخصصی در حوزه فرهنگ عامه مردم ایران است. سازندگان سایت امیدوارند با راه اندازی این سایت محلی برای تجمیع و تبادل اطلاعات علاقه مندان به فرهنگ عامه به وجود آید. دکتر مصطفی خلعتبری که کار وبلاگ نویسی را از دی ماه ۱۳۷۸با وبلاگ «فولکلور ایران» آغاز کرد در ادامه با ایجاد این پایگاه فعالیت جدیدی را در این حوزه آغاز کرده است.

در بخشی از معرفی این سایت آمده است: «پایگاه اطلاع رسانی و پژوهش فولکلور ایران نخستین سایت تحلیلی – پژوهشی در زمینه فرهنگ مردم ایران است که به عنوان یک رسانه فرهنگی بی طرف و با احترام به همه سلایق فکری، به هیچ جریان فکری، اجتماعی و سیاسی وابستگی ندارد و مهم ترین شعار آن بی طرفی و اصالت همراه با خردورزی است. مهم ترین شاخص این پایگاه اطلاع رسانی، تحلیل و بررسی مسائل مربوط به حوزه فولکلور ایران و کشورهای حوزه فرهنگی ایران است و اطلاع رسانی اخبار مربوط به این دو حوزه در اولویت دوم قرار دارد. بدیهی است که انتقادات و پیشنهادات شما خوبان چراغ راه ما خواهد بود و ما از هرگونه انتقاد و پیشنهاد به نحو احسن استقبال خواهیم کرد. تعداد نویسندگان این پایگاه نامحدود است چرا که ما معتقدیم هر کسی که کمی خلاقیت داشته باشد می تواند یک نویسنده خوب باشد»

سایت تخصصی فولکلور ایران دارای زیربخش های، خبر و گزارش، گفتگو، مقالات، تازه های نشر، چند رسانه ای، درباره ما، تماس با ما می باشد.

وبلاگ ادبیات شفاهی(http://adabiateshefahi.blogfa.com)

این وبلاگ که با موضوع خاص ادبیات شفاهی از اسفند ۱۳۹۱ ایجاد شده است حاوی نوشته ها، سخنرانی ها و مصاحبه های نویسنده وبلاگ است. محمد جعفری(قنوانی) که مدیریت این وبلاگ را به عهده دارد دارای تألیفاتی در زمینه ادبیات شفاهی و فرهنگ و فولکلور است. دکتر جعفری در دایره المعارف بزرگ اسلامی به عنوان ویراستارعلمی بخش دانشنامه فرهنگ مردم ایران فعالیت می کند.

وبلاگ «مردم شناسی» (http://www.anthropology-iran.blogfa.com)

این وبلاگ با مدیریت نعمت الله کاظمی فرامرزی، کارشناس ارشد مردم شناسی از جمله وبلاگ هایی است که با توجه به علاقه مندی و تحصیلات نویسنده از ۱۳۸۶ به موضوعات مختلف مردم شناسی می پردازد. نویسنده وبلاگ علاوه بر مطالب خود، اخبار و اطلاعاتی که به نوعی با دانش انسان شناسی مربوط می شود، همراه با برخی تصاویر در وبلاگ به اشتراک می گذارد.

وبلاگ «شناخت مردم ایران(شما)» (http://a-r-ayatollahi.mihanblog.com)

این وبلاگ از مردادماه ۱۳۸۹به مدیریت دکتر علیرضا آیت اللهی اداره می شود. محتوای وبلاگ علاوه بر نوشته های نویسنده تحلیل اخبار و موضوعات مناسبتی حوزه مردم شناسی را نیز در بر می گیرد. به طوری که در بخش طبقه بندی موضوعی، مطالب مختلفی همچون: پزشکی سنتی، زبان و ادبیات، تاریخی، مراسم مذهبی، جشن ها، شعائر زندگی، یادداشتهای آموزشی دیده می شود.

وبلاگ «مردم نگار»( http://www.mardomnegar.blogfa.com)

سید محمد الحسینی پژوهشگر مدرس و علاقه مند به مطالعات فرهنگی و اجتماعی است. او این وبلاگ را از اردیبهشت ۱۳۸۵ پایه گذاری کرده است. نویسنده وبلاگ هدف از ایجاد وبلاگ را نشر مقالات و یادداشت هایی در حوزه فرهنگ و بعضی وقت ها هم دلنوشته خود دانسته است.

معرفی چند وبلاگ غیر فعال

وبلاگ «انسان شناسی در دنیای امروز» (http://www.tim3745.blogfa.com)

این وبلاگ یکی از وبلاگ هایی بود که در حوزه انسان شناسی در مهر ماه ۱۳۸۵ شروع به کار کرد و در آن اخبار انسان شناسی را از چهارگوشه جهان گردآوری و پس از ترجمه آنها در فضای وب در اختیار علاقه مندان و کاربران فارسی قرار می داد. برخی از موضوعات این وبلاگ شامل آخرین اخبار انسان شناسی دنیا، آخرین مقالات علمی ارائه شده در مجلات و سمینارهای انسان شناسی، برخی پایان نامه های انسان شناسی و مقالات شیدا حافظی به عنوان نویسنده وبلاگ بود. این وبلاگ در حال حاضر فعال نیست و آخرین پست نوشته شده تاریخ هشتم آبان ماه ۱۳۹۲را نشان می دهد.

وبلاگ «انسان شناسان»(http://www.ensanshenasan.blogfa.com)

این وبلاگ متعلق به دانشجویان انجمن علمی انسان شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران است که در سال ۱۳۸۴ راه اندازی شد ولی با آخرین مطلبی که در دی ماه ۱۳۹۰ در آن نوشته شده متوقف مانده است. در این وبلاگ دانشجویان این انجمن علمی مقالات و نوشته های خود را بازنشر می دادند.

انجمن مردم شناسی دانشگاه آزاد(http://anthropologyazad.mihanblog.com)

این وب گاه از آبان ماه ۱۳۸۸ فعالیت خود را آغاز کرده است و تا آذر ماه ۱۳۹۲ که آخرین مطلب در آن بارگذاری شده تداوم داشته است. گزارش سمینارها و همایش ها، احبار، برخی مقالات و به خصوص عناوین
پایان نامه های کارشناسی ارشد چند دوره رشته مردم شناسی در این وب گاه قابل مشاهده است.

با جستجو در فضای مجازی، سایت ها و وبلاگ های دیگری در زمینه مردم شناسی و فرهنگ مردم می توان یافت که مجالی برای توضیح و شرح آن نیست و تنها به ذکر آدرس آنها اشاره می شود از جمله:

وبلاگ کلاس مجازی مردم شناسی (http://mardom-1388.blogfa.com)
وبلاگ دوسیران(http://www.dosiran.blogfa.com)
وبلاگ انسان شناسان جوان(http://ensanshenasanejavan.blogfa.com)
وبلاگ انسان شناسی آزاد(http://anthropology85.blogfa.com)
وبلاگ انسان شناسی۸۴(http://ensanshenasi.blogfa.com)
وبلاگ فولکلور(http://folklore.blogfa.com)
علاوه بر این برخی از فارغ التحصیلان در خصوص روستا ی اجدادی خود وبلاگی را ایجاد کرد ه اند که در آن به توصیف عناصر فرهنگ مردم خود پرداخته اند. سازمان میراث فرهنگی نیز برای برخی از موزه های مردم شناسی برخی استانها وبلاگ هایی را ایجاد کرده است به علاوه برخی سایت های خبری و اطلاع رسانی مانند تبیان نیز در بخشی از سایت خود مطالبی در حوزه فرهنگ و اداب و رسوم اختصاص داده اند که با جستجو می توان به این مطالب دست یافت.

خلاصه و پیشنهاد

اینترنت، یکی از ابزار های مهم، و تا این لحظه از زمان، آخرین وسیله مورد استفاده برای رشد و توسعه ارتباطات انسانی است که توانسته محدوده زمان و مکان را درنوردد و فراتر از ارتباطات شخصی – شخصی یا شخصی – اشخاص پا در عرصه ارتباطات شخصی – عمومی و یا حتی فراتر از آن عمومی – عمومی بگذارد.

در این خصوص وبلاگ ها و وب سایت ها محصول رشد درونی ارتباطات در عالم اینترنت است. این محصول، بازتاب تعامل انسان با فضای مجازی اینترنت است و به فضایی برای به نمایش گذاشتن ابعاد فردی یا گروهی با تمامیت ظرفیت خود در یک عرصه عمومی، تبدیل شده است.

حوزه فرهنگ با تمام ابعاد آن یکی از حوزه هایی است که فرد و یا گروه های تخصصی با ایجاد پایگاه های اینترنتی به انعکاس مطالب و اخبار و اطلاعات حوزه خود می پردازند. وبلاگ ها و وب سایت های معرفی شده در این مقاله همگی در حوزه دانش انسان شناسی و مردم شناسی و بعضاً حوزه فرهنگ مردم (رویکرد موضوعی فصلنامه) بودند و از آنجا که بخشی از مخاطبان مجله تهیه کنندگان و دست اندرکاران برنامه های رادیویی و تلویزیونی است، محتوای و مطالب پایگاهای معرفی شده می تواند برای آنها سوژه آفرین و کاربردی باشد.

پی نوشت:

[i]- این افراد عبارتند از: مهرداد اسکویی (فیلمساز)، محمدرضا اصلانی (فیلمساز و پژوهشگر)، دکتر فرانسیس بارت (استاد دانشگاه فرانسه)، دکتر کریستیان برومبرژه (استاد دانشگاه اکس، فرانسه)، دکتر موریس بلان (استاد ممتاز دانشگاه استراسبورگ، فرانسه)، دکتر علی بلوکباشی (رئیس گروه مردم شناسی دائره المعارف بزرگ اسلامی)، دکتر جردن پترسون (استاد دانشگاه تورنتو کانادا)، دکتر آندره ا پی یه رونی (استاد دانشگاه)، لاله تقیان (پژوهشگر و نویسنده)، دکتر شهلا حائری (استاد دانشگاه بوستون، آمریکا)، دکتر نیلوفر حائری (استاد دانشگاه جانز هاپکینز، آمریکا)، بهروز دارش (مجسمه ساز)، محمدرضا درویشی (موسیقی دان و استاد دانشگاه)، دکتر داراب دیبا (استاد دانشگاه تهران)، دکتر پیر روب (استاد ممتاز دانشگاه موزه انسان فرانسه)، دکتر آن رولن (استاد دانشگاه نانتر، فرانسه)، دکتر هایانگ زانگ (استاد دانشگاه پکن)، دکتر مونیک ژودی بالینی(استاد و پژوهشگر کلژ دو فرانس، فرانسه)، دکتر جلال ستاری (پژوهشگر، نویسنده و مترجم)، دکتر فرزان سجودی (استاد دانشگاه هنر)، دکتر حسین سلطانزاده (استاد دانشگاه آزاد اسلامی)، دکتر داور شیخاوندی (استاد دانشگاه آزاد اسلامی)، روبرت صافاریان (فیلمساز و نویسنده)، دکتر اصغر عسگری خانقاه (استاد دانشگاه تهران)، بهروز غریب پور (نویسنده، مترجم، مدیر هنری و کارگردان اپرا های عروسکی)، دکتر مرتضی فرهادی (استاد دانشگاه علامه طباطبایی)، سودابه فضائلی (پژوهشگر)، دکتر ریچارد کنت وولف (استاد دانشگاه هاروارد)، دکتر میشل کوکه (استاد دانشگاه و پژوهشگر موزه که دو برانلی)، دکتر داوید لوبروتون (استاد دانشگاه استراسبورگ فرانسه)، دکتر لورانس دنیا کتبی(استاد دانشگاه بوردو، فرانسه)، دکتر سعید نفیسی (استاد دانشگاه نورث وسترن، آمریکا)، دکتر اورلی نوو (استاد و پژوهشگر مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه).دکتر عبدالحسین نیک گهر (استاد پیشین دانشگاه تهران)، فرهاد ورهرام (فیلمساز)، دکتر کلاریس هرن اشمیت (استاد و پژوهشگر کلژ دو فرانس، فرانسه).

منابع:

قادی، مجتبی و خلیلی کاشانی، مرتضی(۱۳۸۹). اینترنت و هویت ملی کاربران، تهران: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
قادی، مجتبی و میر علی سیدخوندی، زینب(۱۳۹۱). «سواد رسانه ای مخاطبان رسانه های نوشتاری در شهر تهران»، فصلنامه مطالعات فرهنگ- ارتباطات، سال ۱۳، شماره ۲۰، صص:۱۱۷-۱۴۱
کرمی، طاهره، علومی، طاهره و رحیمی، صالح(۱۳۸۹). «بررسی وبلاگهای کتابداری انگلیسی زبان»، فصلنامه علوم و فناوری اطلاعات، دوره ۲۵، شماره ۴، صص: ۶۵۷-۶۳۵
هاشمی، سید علیرضا(۱۳۹۱). طرح ایجاد پورتال پژوهش های صدا و سیما، مدیریت آموزش و پژوهش معاونت برنامه ریزی و نظارت(گزارش)
این مقاله درفصلنامه فرهنگ مردم ایران شماره ۳۸ و ۳۹، پاییز و زمستان۱۳۹۳ صص۱۷۷ تا ۱۹۹ به چاپ رسیده و در راستای همکاری انسان شناسی و فرهنگ و این فصلنامه بازنشر می شود.