معادله خوشبختی

آرنو دو مونژوی برگردان بابک دهقان

درسال ۱۹۲۰، هنگامی که اوگنی زامیاتین،« ما»، اولین اثر قرن بیستم درباره ویران شهر* تخیلی، را نوشت هیچگاه تصور نمی کرد که عرصه پهناوری را می گشاید که نویسندگان دیگری همچون آلدوس هوکسلی(Aldous Huxley)، ژورژ اورول(George Orwell)، آرتور کوستلر(Arthur Koestler)، ایرا لوین(Ira Levin) …. دست به اکتشاف آن خواهند زد. مهندس صنایع کشتی سازی، بلشویک از همان لحظات آغازین ۱۹۰۵ وآشنای زود هنگام با دادگاه های تزاری، او در سن سی سالگی حتی نویسنده ای مشهور بشمار میرود. در کتاب خویش«زمستان شاد ومهیب ۱۷-۱۸، وقتی همه چیزمی لرزد، دیوانه وار بسوی آینده ای ناشناس»، او تمامی استعداد خود را درخدمت انقلاب میگذارد و یکی از گردانندگان اصلی زندگی پر شورادبیات آن زمان میشود. دیرزمانی لازم نیست که او درک کند که روح «آزاده گی» ۱۹۱۷ توسط «کارمندان دوست داشتنی» مصادره شده است. ازاینرو، تو گویی برای اجتناب از ورشکستگی وخیانت به آرمان ها، اواین جهان بی نقص ضد تخیلی را ابداع میکند، دنیائی ایجاد شده شش قرن پس اززمان ما توسط «حکومتی موحد» که درآن «خوشبختی شکست ناپذیر از نقطه نظر ریاضی» حاکم است.

انسانها، یا بهتراست بگوئیم «شماره ها»، چرا که دیگرنامی وجود ندارد، تحت رهبری نیکوکاران، سرانجام به «منطق» رسیده اند. هیچ چیزی کم نیست، همه چیزسامان داده شده است : کار، عشق بازی، غذا، استراحت، وحتی«ساعات خصوصی» روزانه فراموش نشده است. حاکمین پیشین، یعنی عشق وگرسنگی، شکست خورده اند. نخستین آنها بواسطه قانون هم آغوشی («هرشماره ای، همچون دارائی جنسی، میتواند به هر شماره دیگری دسترسی داشته باشد»)، ودیگری بوسیله تولید مواد غذائی با استفاده ازنفت. وهر کسی با تمامی دیگران، درآپارتمان هائی با دیوارهای شیشه ای، زندگی میکند. شفافیتی دائم ومطلق، ضامن درست اندیشی ونماد وحدت.

د – ۵۰۳، سازنده انتگرال، سفینه فضائی که ماموریتش به زیرحاکمیت «منطق» درآوردن موجودات فرازمینی است، با اشیاق تدوین نکاتی در«تجلیل زیبائی وعظمت حکومت» را آغازمیکند. تا روزی که، بهنگام قدم زدن با و – ۹۰، شریک زندگی مهربانش که قد کوتاه اودر مقایسه [با معیارهای بچه داری]، حامله شدن را برایش ممنوع کرده بود، با ی – ۳۳۰ آشنا میشود، « زنی ظریف، سخت، نرمش پذیرواستوار همچون ترکه اسب دوانی». زنی جوان که چهره اش به شکل «X» همانند معادله ای ناشناخته است که عقلانیت ریاضی را واژگون خواهد ساخت وبدینگونه تمامیت ساختاررا بتدریج نابود خواهد کرد.

این اوست که واسطه آشکارگری میشود : چرا که درمنشور تمنا، همه ساخته های منطقی فرو میریزند وبدین ترتیب، رویا، التهاب واحساسات اجازه عبورمی یابند. همگی، نشانه های بیماری وبنابراین حاملین بالقوه محکومیت به مرگ هستند. د – ۵۰۳ کشف میکند که پابرجائی حکومت فقط براین پایه استواراست که تاریخ خاتمه یافته است، که انقلابی که خود حکومت محصول آن است «آخرین انقلاب بود»، و اینکه اگر دگراندیشی غالب نشود همگی آنها ناچارا به «جراحی بزرگ»، آخرین یافته «دانش حکومت» یعنی قطع توانائی تخیل، تن خواهند داد… نقطه پایان برای د – ۵۰۳، که تحت عمل جراحی قرارگرفته، وبی هیچ عکس العملی وحتی بی آنکه ی – ۳۳۰را بجا آورد، شاهد اعدام او خواهد بود، ظالمانه است. با این حال، درمقایسه با ۱۹۸۴ اورول،« ما»، بدبینی کمتری نشان میدهد وبا یک قیام خاتمه میابد.

این رمان برای اولین باردرخارجه ، بویژه در فرانسه توسط انتشارات گالیمار(Gallimard) تحت عنوان ما دیگران، درسال ۱۹۲۹ منتشر شد ودر شوروی استالینی به «جزوه گند زده ضد سوسیالیسم» ملقب شد. زامیاتین، با میانجی گری ماکسیم گورکی، اجازه یافت که از کشور خارج شود. در سال ۱۹۳۲ اودر پاریس سکونت می گزیند وچند سال بعد، پس از نوشتن فیلم نامه دراعماق (Les Bas-fonds) برای ژان رونوار(Jean Renoir)، میمیرد.

* پاد آرمانشهر، ویران شهر، مدینه فاسده در مقابل آرمانشهر(ناکجاآباد)

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%A2%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%87%D8%B1

مشخصات کتاب:

« ما »

نوشته اوگنی زامیاتین(Evgueni Zamiatine)

ترجمه شده از روسی توسط هلن آنری(Hélène Henry)

انتشارات Actes Sud، آرل(Arles)، ۲۰۱۷، ۳۳۴ صفحه، ۲۱ یورو

لوموند دیپلماتیک آوریل ۲۰۱۷

انسان شناسی و فرهنگ ناشر نسخه فارسی مجله لوموند دیپلماتیک در ایران است