پیروز سیار، مترجم و پژوهشگر ایرانیست که نام او با ترجمه آثار هنری و نیز آثار مربوط به ادبیات عرفانی با نویسندگانی چون کریستیان بوبن عجین شده است. اما بیش از همه با ترجمه کتاب مقدس است که او را می شناسیم.
پیروز سیار در سال ۱۳۳۹ متولد شد و پس از پایان تحصیلات متوسطه، به فرانسه رفت. در آنجا در رشته کارگردانی سینما فارغ التحصیل شد و پس از بازگشت به ایران، به ترجمه آثار هنری در زمینه های عکاسی، سینما و هنرهای نمایشی پرداخت. اما از آنجا که به ادبیات نیز علاقه داشت، پس از مدتی به سمت ترجمه ادبیات عرفانی و کتاب مقدس سوق یافت. کریستیان بوبن که دارای جوایز ادبی دینی از قبیل دوماگو، ادبیات کاتولیک و چشم انداز معنویت است، با قلم سیار به ایران شناسانده شد. او در همین مسیر به پیش رفت و در طول یک دهه فعالیت ترجمه، چندین اثر بوبن را منتشر کرد. سپس دامنه فعالیت های او فراتر رفت و به سمت کتاب مقدس سوق یافت.
نوشته‌های مرتبط
او در میان صحبت های خود به ترجمه های فارسی پیشین کتاب مقدس توسط مترجمان غیرایرانی – ویلیام گلن و هنری مارتین، رابرت بروس و همکاران او- اشاره کرده و عدم تسلط آنان بر زبان فارسی را از دلایل مشکل ساز بودن و نیز ناکامل بودن این ترجمه ها می داند. از این رو پیروز سیار نه تنها به ترجمه کامل کتاب مقدس، بلکه به ترجمه ملحقات و حواشی، عهد عتیق و جدید و نیز رسالات پولس، به همراه یک فعالیت پیچیده و دقیق پژوهشی به منظور ارائه ترجمه ای تفسیری – نه ترجمه آزاد، بلکه ترجمه بسیار دقیق و به دور از گرایش تحت اللفظی- همت گماشت، چرا که بر این باور است که متون مقدس، مرجع اعتقادی میلیون ها انسان هستند و نمی توان به آسانی از کنار مسائل ترجمه آن ها گذشت. بنابراین در این مسیر به مطالعه ده ها ترجمه انجام شده به فارسی و زبان های دیگر مراجعه کرد تا هریک زاویه ای را برای او روشن سازند. او سالها از زندگی خود را بر سر ترجمه کاملی از کتاب مقدس گذاشت – برای نمونه شش سال برای ترجمه و انتشار عهد جدید-، زیرا جای چنین کتابی را در زبان فارسی خالی می دید و نیز اعتقاد داشت شناخت ادبیات غرب بدون شناخت کتاب مقدس ممکن نیست. سیار اصولا انتخاب های خود را با توجه به “نیاز جامعه فرهنگی” انجام می دهد تا به این ترتیب هم به برآورده کردن بخشی از این نیاز در حد توان خود پرداخته باشد و هم به ترجمه های تکراری روی نیاورد.
همان طور که از مطالب فوق پیداست عمده فعالیت آقای سیار بر پژوهش های دینی به خصوص در مورد کتاب های مقدس متمرکز می شود. او خشنودی خود را از حجم بالای این فعالیت ها در ایران ابراز کرده و البته مترجمان و پژوهشگران ما را نیز به ارائه ترجمه ای از قرآن فرامی خواند که حداقل مورد پذیرش شیعه و سنی باشد، چرا که بزرگان شاخه های سه شاخه عمده مسیحیت، یعنی کاتولیک، پروتستان و ارتدوکس به ارائه ترجمه جامعی از کتاب مقدس خود دست یازیده و البته در آن موفق نیز بوده اند.
باید توجه داشت مساله رعایت امانت در ترجمه آثار دینی به خصوص کتاب های مقدس، اهمیتی صدچندان به خود می گیرد، زیرا به شدت در برابر تفسیر قرار می گیرد. علت عمده مخالفت اهالی کلیسا با ترجمه کتاب مقدس در طول چندین قرن نیز همین بود، چرا که از نظر بزرگان دینی، کتاب های مقدس قابل ترجمه نیستند و در جریان روند ترجمه، بخشی از معنا و حال و هوای معنوی آن ها از دست می رود. در این امر شکی نیست، اما این مساله همیشگیِ ترجمه در این جا به گونه ای پررنگ تر رخ می نماید که آیا باید به بخش منتقل شده دلخوش بود و از طریق آن نسبت به اشاعه و درک پیام های الهی همت گماشت، یا آنکه ترجمه از حرمت این دست کتاب ها می کاهد و بنابراین برای حفظ قداست آن ها باید همواره و در هرجا تنها به قرائت آن ها به همان زبان اصلیشان اکتفا کرد؟
در طول تاریخ، بزرگان ادیان گوناگون نسبت به این موضوع، واکنش های مختلفی داشته اند. به این ترتیب، ترجمه کتاب مقدس در اروپا به قرون اخیر بازمی گردد. البته مترجمان بسیار زیادی بر روی آن ها کار کرده اند که بسیاری از آنان متخصص دین بوده اند. اما با توجه به سابقه کتابت متون مقدس که به “یازده قرن پیش از میلاد” بازمی گردد، نسخه های دست نویس و ترجمه های گوناگونی به زبان های مختلف از یونانی و عبری گرفته تا فرانسه و انگلیسی و فارسی از آن ها موجود است که با لحاظ کردن بزرگی مترجمان و کاتبان این متون، به راحتی می توان دریافت، هریک از این نسخه ها آنقدر اهمیت دارند که شروع یک ترجمه جدید، مستلزم مطالعه دست کم ده ها نسخه از آن ها پیش از ترجمه باشد.
پیروز سیار نیز به گفته خود بیست سال پیش از آغاز ترجمه، مطالعه دراین باره را شروع کرده است. چرا که به مدد مطالعه آثار مختلف، زوایای مختلفی از متون روشن می شود و به دنبال آن، حیطه مفهومی روشن تر می گردد. اما نباید فراموش کرد با افزایش زوایای مفهومی، دامنه انتخاب واژگان نیز گسترده تر شده و طبیعتا انتخاب از میان آن ها دشوارتر می شود، به قول آقای سیار، مترجم باید “هر لغت را وزن کند” تا بتواند مناسب ترین معادل از نظر دینی و ادبی را در متن بنشاند. چرا که به خصوص در ترجمه متون مقدس، هم “جنبه درونی” – که همان پیچیدگی متون است- و هم “جنبه بیرونی” – که قضاوت ها و نقدهاست- تاکید بیشتری به خود می گیرد. وجود ترجمه های مختلف بر پیچیدگی کار می افزاید و نقدها نیز منگنه مسئولیت پذیری مترجم را تنگ تر می سازد. در این میان برخی مترجمان تاکنون ترجیح داده اند به ترجمه های تفسیری – معناگرایی و گاه آداپتاسیون با فرهنگ خود- روی آورند تا متن برای طیف بیشتری از خوانندگان روشن گردد که البته این امر، قطعا این متون را “زمینی” تر می سازد، اما برخی دیگر – و از آن میان، پیروز سیار- انجام ترجمه های وفادارتر به متن اصلی را ترجیح می دهند و برای دریافت بیشتر معنا، مطالعه ترجمه های تفسیری را توصیه می کنند، تفسیرهایی که نه “ظرایف و نکات باریک”، بلکه “فضا”ی متون را به دست می دهند.
پیروز سیار همچنین با ترجمه شادی در آسمان اثر شارل فردینان رامو، نویسنده بزرگ سوییسی، راهی برای معرفی ادبیات این کشور در ایران گشود.
آثار پیروز سیار
به سوی آموزشی شنیداری- دیداری، به سرپرستی لویی پورشه
پیافه و پاساژ، آمادگی برای مسابقات درساژ، آلبر دکارپانتری، (با همکاری مسعود شکی)
ترکیب بندی در عکاسی، هارالد مانته
رنگ در عکاسی، هارالد مانته
سرگذشت پیدایش عکاسی، آندره ژام
صافیها (به انضمام فرهنگ اصطلاحات عکاسی)، ژان لامور
فرهنگ دوربین، هالا بلاف، (ویرایش)
دوربین عکاسی، آنسل آدامز، رابرت بیکر
کلاس مقدماتی من در باوهاوس: طرح و شکل، یوهانس ایتن
نقاشی متحرک غیرحرفه ای و متحرکسازی، سرژدومارشی و روژه آمیو
نقاشی ها و طرح های سهراب سپهری، (گردآوری و تنظیم)
اطاق آبی به همراه دو نوشته دیگر، سهراب سپهری، (ویرایش)
سینما و فنون آن، میشل وین
ستایش هیچ: تاملی در عشق و زندگی، کریستیان بوبن
رفیق اعلی: روزنه ای به زندگی فرانچسکوی قدیس. چهره دیگر. ستایش هیچ
فرسودگی، کریستیان بوبن
کتاب بیهوده، کریستیان بوبن
نور جهان: کلامهای بیدار و چیده شده به دست لیدی داتاس، کریستیان بوبن
چهره دیگر، کریستیان بوبن
چهره آسیا، رنه گروسه، (با همکاری غلامعلی سیار)
بحران آذربایجان، سال های ۱۳۲۵-۱۳۲۴
شادی در آسمان، شارل فردینان رامو
کتاب مقدس عهد عتیق، حکمت بن سیرا، بر اساس کتاب مقدس اورشلیم
عهد جدید بر اساس کتاب مقدس اورشلیم
کتاب هایی از عهد عتیق (کتاب های قانون ثانی) بر اساس کتاب مقدس اورشلیم
حکمت سلیمان بر اساس کتاب مقدس اورشلیم
گوهر عمر، گفتگوی پیروز سیار با استاد احمد آرام
منابع
روزنامه اعتماد، گفتگو با پیروز سیار: همه چیز از نگاه هرمنوتیک، سجاد صاحبان زند
مجله بخارا، گزارشی از جلسه حضور پیروز سیار در مجله بخارا، ساناز چیت ساز
کتابخانه ملی ایران
فارس نیوز، گزارش نشست نقد ترجمه عهد جدید: ترجمه کتاب مقدس جای آزمون و خطا نیست
سایت صدای آشنا
همشهری آنلاین، زندگینامه پیروز سیار
ویکی پدیا
