لوزان، یکی از شهرهای غربی سوئیس واقع در کرانه شمالی دریاچه لمان است. این شهر چهارمین شهر بزرگ این کشور و مرکز کانتون وو {Vaud} است. لوزان در دل سوئیس روماند{فرانسه زبان} واقع شده و قلمرو آن بر روی شیبی قرار دارد که از تپه های فلات سوئیس سرچشمه گرفته و تا کرانه شمالی دریاچه لمان پیش می رود. اختلاف ارتفاع بالاترین و پایین ترین نقطه در این شهر به بیش از ۵۰۰ متر می رسد. مرکز شهر نیز بر روی سه تپه ساخته شده: سیته، بورگ و سن لوران که سه پل، آنها را به هم پیوند داده است: گران پون {Grand pont}، پل بِسیِر {Bessières} و پل شودرون {Chauderon}. این ریخت شناسی با وجود چندین جریان آب توضیح داده می شود که دره ها و تپه های مرکز شهر را پیکربندی کرده اند. در واقع، شانزده رود در قلمرو لوزان جاری است که مهم ترین آنها عبارتند از: فلون {Flon}، لوو {Louve} و وواشر {Vuachère}.
مساحت بخش لوزان به بیش از ۴۱ کیلومتر مربع می رسد و شهری شده ترین قسمت آن از شرق به غرب -از وواشر تا شامبرون {Chamberonne}- و از ساحل دریاچه لمان به سمت جنوب تا مرز بخش اِپالنژ گسترده شده است. این بخش شهری، به خصوص مرکز شهر، ایستگاه راه آهن لوزان، بیشتر مراکز مربوط به قدرت و فرهنگ و نیز محله های مسکونی پرشماری را شامل شده و بیشتر جمعیت لوزان را در خود جای می دهد. از این ناحیه اصلیِ شهری شده به سمت شمال شرق، نوار باریکی در امتداد بخش های اپالنژ و ساوینی تا کوهپایه ژورا تشکیل می شود و از نزدیکی همان ناحیه، اتوبان لوزان- برن می گذرد. بلندترین نقطه بخش لوزان که بلند ترین نقطه ژورا نیز هست، به ۹۲۹ متر می رسد.
نوشته‌های مرتبط
حومه لوزان از شرق به سمت پولی{Pully} و لوتری{Lutry}، از شمال به سمت اپالنژ و از غرب تا مورژ {Morges} گسترش می یابد. از لحاظ مساحت، سطح بخش لوزان به ترتیب زیر تقسیم می شود: ۶% به ساختمان ها، ۷.۲۵% به بناهای مربوط به حوزه عمومی، ۱۸.۶۱% به میدان ها، پارک ها و غیره، ۱۳.۴۸% به مراتع و مزارع، ۲۹.۲۳% به سطوح درختکاری شده اختصاص یافته است. لوزان در ناحیه ای با اقلیم اقیانوسی معتدل گرم و بدون فصل خشک و نیز تابستان های معتدل قرار دارد. از آنجا که قلمرو این بخش روی شیب قرار دارد، اقلیم آن در کنار دریاچه نسبت به قله تپه ها طبیعتا از ملایمت بیشتری برخوردار است.
لوزان مرکز مجموعه شهری لوزان است. این مجموعه بر روی بخش های پیرامون لوزان گسترده شده و یک سه گوش را تشکیل می دهد که در بخش جنوب، در مجاورت دریاچه لمان قرار دارد. لوزان بزرگترین و پرجمعیت ترین بخش این مجموعه است و بیش از یک سوم جمعیت آن را در خود جای می دهد. این بخش، پنجمین مجموعه شهری سوئیس به شمار می رود و از سوی دیگر، نزدیک به نیمی از جمعیت کانتون وو در آن زندگی می کنند. به علاوه، مجموعه لوزان را نباید با حوزه لوزان {district de Lausanne} اشتباه گرفت، زیرا حوزه لوزان تنها یکی از زیرمجموعه های اداری کانتون وو است.
بی تردید لوزان به عنوان مرکز مجموعه شهری لوزان، یک قطب فرهنگی و اقتصادی در تمام این ناحیه را تشکیل می دهد. اما مجموعه فوق آن طور که در اداره آمار فدرال سوئیس آمده، تنها یک حوزه آماری بوده و هیچ نهادی، تجسم بخش آن نیست. مقامات مسئول بخش لوزان و پیرامون آن، در برابر لزوم تفکر درباره یک سیاست شهری منطقه ای، و در نبود همجوشی بین بخش های جانبی و مرکز، در قالب ارگان های مختلف دور هم جمع می شوند که هریک از این ارگان ها هدفی کاملا مشخص دارد، برای نمونه آموزش یا حمل و نقل. در مقیاسی بالاتر می توان از پالم {پروژه مجموعه لوزان- مورژ، PALM} نام برد که احتمالا بیشترین انعکاس را در رسانه ها داشته است. این نهاد که تحت حمایت مالی کنفدراسیون سوئیس قرار دارد، ۳۵ بخش را دربر می گیرد و چهار هدف عمده آن عبارتند از: بهبود کیفی سیستم حمل ونقل، شهری سازی روشن بینانه، حفظ محیط زیست و بهبود امنیت ترافیکی.
این تنها بخش ها نیستند که می توانند در قالب تمامیت های منطقه ای گردهم بیایند. در واقع در سال ۲۰۱۱، کانتون های وو و ژنو یک تفاهم همکاری در زمینه توسعه و ارتقای کلانشهر حوزه لمان امضا کردند که مجموعه های شهری ژنو و لوزان را دربر می گیرد. کلانشهر حوزه لمان بازنماینده یکی از مهم ترین قطب های اقتصادی و آموزش اروپاست. اهداف این کلانشهر چهار محور را در اولویت خود قرار داده: حمل و نقل، استقبال از فدراسیون های ورزشی و سازمان های بین المللی، ارتقای قطب سلامت و نیز آموزش و پژوهش.
لوزان دارای ۱۷ محله شهری است که به صورت حلزونی پیرامون مرکز شهر چیده شده اند و نواحی نمایشگاهی و بازارها را نیز باید به آنها افزود. قدیمی ترین خیابان ها و ساختمان های لوزان در تپه سیته یافت می شوند که تا قرون وسطا، شهر لوزان را تشکیل می داد. پس از آن، ساکنان و فعالیت آنها به سمت پایین شهر به خصوص قصبه های سن لوران و سن فرانسوا گسترش یافت. تا آغاز قرن نوزدهم، شهر لوزان هنوز در محله کنونی مرکزی واقع بود و بقیه این بخش از ییلاقات و تاکستان ها تشکیل می شد.
انقلاب صنعتی، ریخت شناسی این شهر را تغییر داد. لوزان نیز مثل سایر شهرهای اروپای غربی، شاهد گسترش شدید جمعیت شناختی بود که با یک جریان عمده شهرسازی همراه شد و در مجموع، نواحی روستایی آن در اطراف شهر قدیم تحت مدیریت مناسبی قرار نگرفت. در قرن بیستم، محله مرکزی شهر، جمعیت خود را به سود مکان های تجاری که در آن افزایش می یافت، از دست داد. سپس نمایشگاه ملی سال ۱۹۶۴، جهش جدیدی در شهر ایجاد کرد. باتلاق های ویدی {Vidy} برای ساخت محل نمایشگاه پرشد. محله های اطراف نیز به دنبال آن رو به پیشرفت گذاشت. از آنجا که توسعه شهر به سمت جنوب با وجود دریاچه لمان محدود می شد، شهر از سمت شمالی شروع به شهری شدن کرد و به بخش های پیرامون نیز رسید.
اوایل سال های ۱۹۸۰ گرایش شهرسازی جدیدی در لوزان ظاهر شد. این شهر در برابر محدودیت های فضای قابل ساخت موجود، به محدودسازی توسعه حومه شهر و نیز ساخت و ساز در ییلاق روی آورد و در نتیجه، تراکم شهری را تقویت کرد. این گرایش که خواست مقامات شهری و منطقه بود، امروز هنوز هدایتگر طرح های بزرگ محلی و حمل و نقل است. با آنکه لوزان بین سالهای ۱۸۳۸ و ۱۹۱۴ شاهد نوعی شهری سازی مشابه اغلب شهر های اروپای غربی بود، اکنون چند ویژگی بیشتر از آن بر جای نمانده که روشن ترین آنها احتمالا ساخته شدن شهر بر روی سطح شیبدار و در میان دره ها و تپه هاست. این ریخت شناسی اغلب اوقات شهر را به نوعی تنگی انداخته و توضیح دهنده میزان اندک راه های وسیع ارتباطی از قبیل بلوار و خیابان های عریض در آنست. ردپای خیابان های باریک در شیبِ تشکیل دهنده زمینه شهر، قابل مشاهده است. از سوی دیگر، همین ویژگی، چشم انداز لوزان را که به سمت دریاچه لمان پیش می رود، به چشم اندازی فراگیر تبدیل می کند.
مشخصه چشمگیر دیگر لوزان، گرایش بهداشتی رایج آنست که در شهرسازی قرن نوزدهمی اش بسیار آشکار است. در واقع، اکثریت ساخت و سازهای این دوره و دوره های آتی، به سمت جنوب صورت گرفت تا برخورداری از نور به بیشترین میزان ممکن برسد. از بخت خوش، شرایط قرارگیری شهر لوزان به سمت جنوب با وجود شیب مذکور و نیز چشم انداز آن به سمت دریاچه لمان این شانس را تقویت کرد. هنگامی که از سمت دریاچه به شهر نگاه می کنیم، همه ساختمان های آن گویی رو به یکسو قرار دارند. باید خاطرنشان کرد دورنمای روستایی که پیش از شهرسازی، بخش اعظم این بخش را تشکیل می داد، هنوز به طور کلی از میان نرفته. در واقع، تاکنون در لوزان بخش های ساخت و سازنشده بسیاری باقی مانده که امروز به پارک و باغ عمومی تبدیل شده است. این فضای سبز در سال ۲۰۱۳ تا ۱۹% سطح بخش لوزان را تشکیل می داد.
امروز دو منطق کلی برای خوانش بافت شهری لوزان وجود دارد: نخست منطق هم مرکزی است که بر اساس آن، مرکز شهر، متراکم تر و دارای ساختمان های بلندتر و قدیمی تر بوده و بخش قابل توجهی از مشاغل را در خود جای می دهد. به تدریج که از مرکز دورتر می شویم، از بلندای ساختمان ها و تراکم شهری کاسته شده و محله ها مدرن تر و مسکونی تر می شوند. خانواده ها در این محله ها و در خانه هایی بزرگ تر زندگی می کنند، حال آنکه در مرکز شهر، بیشتر ساختمان ها کوچک و بنابراین مناسب افراد مجرد و زوج های بدون فرزند است.
منطق دوم خطی بوده و از شرق به غرب امتداد می یابد. این منطق امکان درک توزیع اجتماعی- اقتصادی جمعیت شهر را فراهم می کند. در واقع، محله های شرقی لوزان بیشتر، جمعیتی سوئیسی، مرفه و پروتستان را در خود جای می دهد که دارای تحصیلات عالیه نیز هستند. حال آنکه به تدریج و با جابجایی بیشتر به سمت غرب این شهر، با جمعیتی فقیرتر روبرو می شویم که بر شمار مهاجران و کاتولیک های آن افزوده می شود. این منطق، غربالِ روشنِ خوانشی سریع برای درک بافت شهری لوزان را تشکیل می دهد و باید با درک تفاوت های ریز، آن را به کار گرفت.
جمعیت بخش لوزان تا پیش از سال ۱۹۷۰ به بیش از ۱۳۰هزار نفر می رسید. اما پس از آن رو به کاهش گذاشت و در سال ۱۹۹۷ کمی از ۱۲۳هزار نفر بیشتر بود. این روند در سال های ۲۰۰۰ نیز حالت افزایشی به خود گرفت و در پایان سال ۲۰۱۴ به بیش از ۱۴۰هزار نفر رسید. درحال حاضر، پالم به انجام مطالعاتی به منظور کاهش توسعه مجموعه شهری لوزان به سمت حومه و افزایش جمعیت آن به سمت غرب است که کار ساخت و ساز آن به پایان رسیده. همین طور کاهش ترافیک جاده ای. در صورت موفقیت این طرح، ۴۰هزار نفر سکنه و ۳۰هزار شغل پیش بینی شده در این مجموعه شهری باید در مناطقی با آلودگی کمتر و دارای سیستم حمل و نقل عمومی ایجاد شود.
پایان بخش نخست
