سه سوال از “فرانسوا راستیه” و “روسیتزا میلن کوا- کی ینگ” درباره زبان انسان های اولیه

چنین گفت رآن (Rahan) …

– کریستوف گان (Christophe Gans) کارگردان “پیمان گرگ ها” (Pacte des loups) (2001) هم اکنون نسخه سینمایی داستان های مصور رآن را آماده می کند که جریان آن در دوران پیش از تاریخ می گذرد. از شما خواسته شده «چیزی» ابداع کنید که قاعدتا باید زبان های آن دوره را نشان دهد. شما برای تدارک زبان های ماقبل تاریخ چه کردید؟
آغاز قرن بیست و یکم سرشار از مباحث پیرامون زبان شناسی عصر دیرین و زبان پستانداران عالی در دوران پیش از تاریخ، موجوداتی که پیش از ساپینس ها وجود داشته اند، نیز سرشار از فرضیه هایی نوداروینی درباره مزایای تطوری ای است که می توانسته ظهور زبان را همراهی و حتی تعیین کننده آن بوده باشد. با وجود آنکه درحال حاضر این فرضیات که ادامه فرضیات قرن نوزدهمی هستند، مورد بحث قرار دارند، اما هیچ مدرک قانع کننده ای در زمینه زبان شناسی، از آن ها حمایت نکرده است، حتی آنچه مریت رولن (Merritt Ruhlen) به تازگی آن را خاطرنشان ساخت: “ما درباره زبان ها و حتی قابلیت های زبانی این پستانداران عصر گذشته هیچ چیز نمی دانیم.” و احتمالا هرگز بیش از این نیز دراین باره نخواهیم دانست. وانگهی، وضعیت دیرین شناختی بی وقفه در حال تطور است و همان طور که ایو کوپنس (Yves Coppens) می گوید باید آماده “تغییر فسیل حیوانی خود” باشد. {با اینهمه} نقطه اطمینانی در این فیلم تخیلی هست : رآن نزدیک به ۳۵۰۰ سال پیش از عصر فرهنگ اورینیاسین (aurignacienne) عهد دیرینه سنگی فوقانی قرار می گیرد، عهدی که به پیدایش چیزی مربوط می شود که در تطور نمادین به آن هنر تصویری اطلاق می شود. احتمالا زبان های این دوره نیز برای خود پیچیده و گوناگونی یافته بوده اند. در مورد اطمینان علمی، باید گفت نخستین ردپاهای نوشتاری زبان ها تنها به ۳۳۰۰ سال پیش از میلاد بازمی گردد و فقدان کامل داده های مربوط به پیش از این دوران، قائل شدن فرضیاتی در مورد تاریخ نژادی زبان به طور کلی و زبان ها به طور خاص را تضعیف می کند. با اینهمه ما به مطرح ساختن فرضیات خود در عین احترام به قیود زبان شناختی مبادرت کردیم: برای نمونه، فرضیه ریشه های هندواروپایی بر شکل گیری دیرهنگام برخی دسته های آوایی شهادت می دهند: به این ترتیب، صامت هایی مانند “اف” و”ژ” در زبان هایی که ما آن ها را مطرح کردیم، غایب هستند. از سوی دیگر، الزامات مربوط به فیلم سازی، ما را به تلفیق آفرینش نمایشی و داده های زبان شناختی واداشت: نیز برخی دیگر از صامت ها که وجودشان قابل پذیرش است، هم به منظور جلوگیری از ایجاد مشکلات بیهوده ادایی نزد بازیگران، حذف شده اند. سبک این فیلم ایجاب می کند “زبان های ماقبل تاریخی” ما نه نوعی فیلم تصوری تخیلی و نه یک اندیشه صرفا علمی را به نمایش بگذارند.

– در فیلم، کرومانیون ها و نئاندرتالین ها سخن می گویند. با اینهمه مدت ها این طور تصور می شد که انسان نئاندرتال نمی توانسته سخن بگوید. آیا این کار تصمیم خود شما بود؟

فیلیپ لیبرمن، که کارهای او این فرضیه تبعیض آمیز را بنیان نهاد به تازگی نوشته های پیشین خود را رد کرده است. امروز اغلب انسان شناسان {پذیرش} وجود برخی زبان ها که در میان نئاندرتال ها پیشرفت یافته بود را ترجیح می دهند. اگر {وجود} برخی صداهای خشن را به زبان آنان نسبت داده ایم، به این خاطر بوده که با سناریوی فیلم هم نوا بمانیم. اما ایو کوپنس در سال ۱۹۹۹ می نویسد که انسان نئاندرتال به همان میزان از نظر اجتماعی و فرهنگی تطور یافته بوده که انسان کرومانیون، انسانی که ۳۵۰۰۰ سال پیش به همراه او در قلمرو اروپا با او زندگی می کرد. در هر حال، آفرینش زبان هایی ماقبل تاریخ، یک تجربه در زمینه زبان شناسی کاربردی بود که به شدت برانگیزنده بود و نیز محدودیت های دانسته های کنونی را نشان می دهد!

– فیلم زیرنویس نشده، این امر گویای آن است که تماشاگران تمام دنیا باید زبان های ابداعی ماقبل تاریخ {موجود در فیلم} را متوجه شوند. آنچه برانگیزنده مساله عوالم زبان فردی است …

عوالم زبانی، ترتیبات عمومی ساختاری هستند که می توان آن ها را به برخی قیود ادایی و/یا قیود شناختی ارتباط داد. واحد آواسازی پایه – سیلاب، به خصوص سیلاب باز، امری جهانی است. پیتر مک نیلج (Peter MacNeilage) و باربارا دیویس (Barbara Davis) این امر را به کنترل چرخه ای دستگاه آوایی انسان که تناوبات آهنگین بستگی و بازبودن آن، سیلاب های ساده ای از نوع صامت- مصوت می آفریند، نسبت می دهند. درمورد عوالم معنایی، ما از پیش کشیدن چنین چیزی خودداری می کنیم زیرا کلی گرایی سنتی در فلسفه زبان بسیار قوم مدارانه باقی مانده: آنچه به طور متداول مطرح شده، به شدت به دسته های ارسطویی شباهت دارد!
اگر فیلم با موفقیتی بین المللی روبرو شود، ما بیش از آنکه در امر جهانی قرار داشته باشیم در امر بین فرهنگی قرار خواهیم گرفت. آفرینش های سینمایی، با خلق “تقسیمات” پیچیده، چندین کد را به کار می گیرند که بر یکدیگر منطبق هستند. در این فیلم، دیالوگ ها به تناسب بار معنایی خاص خود با ترکیب و تکمیل دیگر کدهای معنایی (حالت ها، لباس، موسیقی، وضعیت روایی) فهمیده می شود.
گرداوری شده توسط کارین فیلیپ
روسیتزا میلن کوا- کی ینگ (Rossitza Milenkova-Kyheng)
زبان شناس و نشانه شناس بلغار، نویسنده نخستین درسنامه دانشگاهی بلغاری درباره نشانه شناسی و خالق سایت بین المللی نشانه شناسی به آدرس: www.text-semiotics.org
فرانسوا راستیه (François Rastier )
پژوهشگر معناشناسی در مرکز ملی مطالعات علمی فرانسه. پژوهش های او به مساله تفسیر معنایی و بعد شناختی آن می پردازد. او به خصوص صاحب آثاری چون معناشناسی و پژوهش های شناختی (PUF،۲۰۰۱) و درآمدی بر علوم فرهنگی (PUF، ۲۰۰۲) با همکاری سیمون بوکه است. سمینار مجازی او : www.revue-texto.net

منبع: سایت مجله علوم انسانی magazine sciences humaines

http://www.scienceshumaines.com/trois-questions-a-francois-rastier-et-rossitza-milenkova-kyheng-ainsi-parlait-rahan_fr_4708.html