نهاد دوداسی در تاریخ هندوها پیشینه‌ای چند هزار ساله دارد، طوری که می توان منشا تصور دوداسی را در متون مقدسی مانند ریگ ودا، آتاروا ودا (ATHARVA VEDA) اوپانیشاد، گیتا و دیگر متون مقدس هندوئیسم سراغ گرفت. در ریگ ودا سخن از گانداروا(آوازخوانان مرد) و آپسارا(رقاصه‌های زن)ها بسیار آورده شده است. آپساراها به عنوان زنان و دختران زیبا که خدایان را اغفال می‌کنند و از نظر جنسی مردها را وسوسه می‌نمایند معرفی شده‌اند. همچنین، خدایان ازآپساراها برای نقشه و توطئه چینی نیز استفاده می‌کرده‌اند. مثلاً در برخی موارد، اگر زاهدی بسیار به عبادت و ریاضت می‌پرداخت و خدایان می‌ترسیدند که این فرد مبادا به مقام الوهیت برسد، یکی از آپساراها را برای اغفال آن زاهد می‌فرستاده‌اند تا شهوات جنسی را در وی برانگیزانند و او را به خطا بیاندازند و در متن ریگ ودا از نرتو (NRTU) نام برده شده است که رقاصه‌ای است در قلمرو ملکوت که خدایان را اغفال می‌کند و از کشش جنسی خود ذات‌های قدسی را به دام می‌اندازد و تحریک می‌کند و در همان حال دختری بسیار زیرک، باهوش، باتربیت، روشنفکر، تحصیل کرده و استاد فن رقص و ساز و سرود است. برخی صاحب نظران معتقدند نرتو نمونه و الگوی (PROTYPE)«دِوْداسی» است. دِوْداسی‌های معبدهای هندو نه تنها برای تن فروشی و اغفال مردان، حتی برهمنان و مرتاضان معبدها معروف بوده بلکه به دانائی، هوش و ذکاوت نیز مشهور بوده‌اند. در جیمینیا برهمانا (JAIMINIYA BRAHMANA) نام وی بجای نرتو، هی‌تایرا (HITAIRA)عنوان شده است.
آپسارا (APSARA)
نوشته‌های مرتبط
از جمله عناصر مهمی که ممکن است در ایجاد نهاد دِوْداسی تاثیر بسیار داشته باشد، صراحت‌هایی است که ریگ ودا، آتاروا ودا (ATHARVA VEDA) و ستات پاتا برهمانا، گیتا و رسایل مانو وغیره درباره آپسارا دارد.
آپساراها دختران زیبا، خوشرو و باهوشی هستند که در ملکوت به رقص و آواز می‌پردازند وخدایان را به وجد می‌آورند و نیز ارواح مومنان را از خوشی و سرور برخوردار می‌سازند. از یک‌سو آپساراها نظیر نرتو اغفال کنندۀ خدایان و از سوی دیگر نظیر حوریان در بهشت هستند که برای مومنان و نیکوکاران شادمانی را به ارمغان می‌آورند. همچنین در ریگ ودا به زیبایی بسیار آپساراها اشاره شده که مانند زیور، پرشکوه و زیباهستند. آنان به آرایش و خوشبویی معروف‌اند. در آتاروا ودا آپساراها به عنوان ارواح زیبای رودخانه و جنگلها نیز معرفی شده که به‌سان «پری» انسان را شیفتۀ خود ساخته و مبهوت می‌کنند. در خود ودا گفته شده که در کنار زیبائی، آپساراها دارای هوش و ذکاوت هستند. چنان‌که بسیاری از عناصر بالا از ویژگی‌های دِوْداسی‌ها است. در سات پاتا برهمانا که از متون مقدس مهم هندوییسم است و در زمانی تدوین شده که روحانیون و برهمنان بر کیش ودا مسلط شده بودند نیز فراوان به آپساراها اشاره شده است. در برخی موارد آپساراها به عنوان معشوقه‌های خدایان معرفی شده و در موارد دیگر آپسارا الهۀ عشق است.
در قطعۀ دیگر آپسارا همسران «کاما» هستند. کاما به معنای لذت جنسی است. آنان با همسران گانداروا (Gandharva) یا غلمان بهشتی نیز معرفی شده‌اند. آپساراها خدایان را در دام خود می‌اندازند و پیوسته رفیق عوض می‌کنند. در برخی قطعه‌ها، معشوقۀ خدای «سوریا» (خورشید) معرفی شده، اما سپس با خدای دیگر آگنی رابطه برقرار می‌کنند.
در دورۀ اوپانیشاد، هندوییسم به مرحلۀ اندیشۀ فلسفی-عرفانی رسید و گرایش به ریاضت‌های عرفانی بسیار شد و این در حالی است که در این متن مقدس آپساراها عاشق خداوند معرفی شده و کسانی به شمار می‌روند که به مرحلۀ عرفان و ولاء رسیده و معرفت برهمنان را به دست آورده‌اند. بنابراین و با توجه به این سابقۀ حضور در دورۀ اوپانیشاد، در جامعۀ هندو، «دِوْداسی» تنها فاحشه نبوده بلکه «عاشق خداوند» و از آن جهت دارای تقدس بوده است.
در سات پاتا برهمانا چنان‌که گفتیم نام «آپسارا» در کنار گانداروا (GANDHARVA) نقل می‌شود. گانداروا شوهران و رفیقان و هم‌دستان آپسارا هستند. در برخی قطعه‌ها آنان چون حور وغلمان هستند که در بهشت برای خدمت به نیکوکاران آفریده شده‌اند، اما در بیشتر قطعه‌ها گانداروا و آپسارا هر دو از عاشقان خدایان هستند و به رقص و سرود می‌پردازند. در عمل نیز در کنار دِوْداسی یا دختران رقاصه، مردانی بودند که آلت‌های موسیقی را به دست داشتند. این مردان انعکاس گانداروا در جهان انسان‌ها بودند. در متون مقدس هندوها آپساراها به عنوان کنیزان زیبا و دختران عاشق‌اند که پیرامون محبوب خود به رقص و آواز می‌پردازند. در یکی ازقطعه‌ها سات پاتا برهمانا آپساراها به مثابه ستاره‌هایی معرفی شده که دورتا دور ماه حلقه زده‌اند. در دورۀ قرون وسطی’ همچنان «دِوْداسی»ها بودند که دور بت معبد حلقه می‌زدند. در قطعۀ دیگر، اجسام فلکی که دورتا دور خورشید حلقه زده‌اند و نیزامواج آب راهمانند آپسارا تصور کرده‌اند.
در دورۀ مناسکی شدن دین و اوج‌گیری طبقۀ روحانیون (برهمنان)، تصوری از«آپسارا» وجود دارد. اما بینش کاهنان و برهمنان در مرحلۀ مناسکی بینشی خشک و زاهد مآبانه است. اینک آپساراها دختران زیبا و جذابی نیستند که خدایان را به لغزش درمی‌آورند، بلکه دربرخی قطعه‌ها به عنوان وسایل نذر و قربانی معرفی شده‌اند و در برخی دیگر، امواج صوتی سروده‌های دینی «آپسارا» نامیده شده‌اند. گاه به عنوان دود عنبر و عودی که در هنگام مناسک در معبد گذاشته می‌شود تمثیل می‌شوند.
باگوت گیتا نیز به «آپسارا» اشاره دارد. بر حسب گیتا از جمله نقش‌های مهم آپسارا فراهم آوردن لذت برای خدایان است. گیتا می‌گوید از جمله زنانی که شادی و شادمانی راایجاد می‌کنند، آپساراها هستند.
سوتراها نظیر مانو سوترا (رساله مانو) و گِره سوترا از جمله رسایل مربوط به فقه و آداب واخلاق هندوها است. در این رسایل نیز به آپسارا اشاره شده و در حاشیۀ تفسیری ودا گفته شده است که خدای خدایان ایندرا، شکوه و زیبائی آپساراها را به وجود آورد و آپسارا ناشی ازفیض مقدس ایندرا است. در بسیاری از فرهنگ‌های راهبانه، زیبائی و کشش جنسی، منشاء شیطانی دارد و نه منشاء رحمانی. اما ریشی‌ها یا فرزانگان سنتی هند زیبائی زنان را شاهکار خداوند می‌دانند و بر آن باورند که زن، زیبائی و عرضه لذت جنسی او از کید و مکر شیطان نیست یا ریشه‌ای از اهریمن ندارد، بلکه خواست خداوند است چنان باشد.
البته لازم به ذکر است که در رسالۀ مانو و در خود گره‌یا سوترا، بی بند و باری زنان و فاحشگی و جسم فروشی، اغفال مردان و هم‌بستری با مردان متعدد که غیر از شوهر خودباشند، به شدت محکوم شده است. از این روی می‌توان گفت متون فقهی هندوها و اخبار آنان دراین مورد متضادند و این مسئله ممکن است به خاطر آن باشد که رسایل فقهی باستانی هندوها مشتمل بر مطالبی است که علما و راویان اخبار هند در ادوار گوناگون نقل نموده و در پایان منعکس کنندۀ روال‌های گوناگون فکری بوده‌اند.
نام و تصور آپساراها حتی در متون و فرهنگ بودائی راه یافته است. در اخبار تولد بودا آمده است که ۵۰۰ تن از آپساراها در خدمت مادر بودا بودند و چون بودا شاهزاده بود، ممکن است اشاره به کنیزان خوشروی دربار یا «دِوْداسی» و «راج داسی» باشد که اگر چنین برداشتی درست و منطقی باشد بر خلاف آنچه گمان می‌رود که نهاد دِوْداسی در دورۀ بعدی پورانا آغاز شد، این نهاد حتی در دورۀ بودا نیز حضور داشته است. در برخی دیگر از قطعه‌های متون بودائی گفته شده است که آپساراها از فیض بودا به وجود آمدند. در متون بودائی حتی در ضمن بررسی عمیق‌ترین مسایل فلسفی-عرفانی به آپساراها اشاره شده است. مثلاً در ضمن بررسی مسئله وحدت وجود در یکی از قطعه‌ها می‌خوانیم :«هیچ چیزی واقعیت ندارد، حتی زیبائی آپساراها». برای یک عاشق آنچه از هر واقعیت حقیقی‌تر است زیبائی محبوب وی است اما فرزانۀ بودائی می‌گوید؛ حتی این نیز واقعیت ندارد.
«گانداروا» و «آپسارا» که برای خداوندان در نظر گرفته شده، ظاهراً انعکاسی از وضع راجه‌ها و شاهان بوده است. راجه‌های آریائی دسته‌ای از آوازخوانان مرد و گروهی از رقاصه‌های زن را همواره در خدمت داشته اند. زنان و کنیزان حرم از نظر جنسی سست اخلاق بوده و برای شاه و شاهزادگان لذت جنسی را فراهم می‌آورده‌اند. وقتی راجه‌ها و حتی اشراف از همدیگر دیدار می‌کرده‌اند دسته‌ای از این دختران زیبا را به همراه داشته و گاهی تقدیم یکدیگرمی کرده‌اند.همچنین در جامعۀ هندو از دیرباز گروه ویژه‌ای از رقاصه‌ها بوده‌اند که در مراسم ازدواج و جشن‌های بزرگ دیگر، مورد دعوت اشراف و ثروتمندان قرار می‌گرفته و شب هنگام به عنوان فاحشه نیز به بذل لذت جنسی برای مردان می‌پرداخته‌اند.
همان طور که پیش از این نیز بیان شد، منشاء ایدئولوژیک نهاد دِوْداسی در همین صراحت‌های متون مقدس ریگ ودا و برهمنا است که سابقۀ حضور دوداسی‌ها را در فرهنگ هندو به آپساراها بر می گردانند که در متون مقدس هندوییسم به آنها بسیاراشاره شده است. با این صراحت گویی ها و عدم پنهان کاری دین هندوییسم و منشایی که در متون مقدس دینی آئین هندو داشته می توان گفت که دین هندو شاید در جهان یگانه دینی باشد که نهاد روسپیگری را رنگ و روی دین بخشیده و در معابد به طور رسمی فاحشه‌ها را پرورش می‌دهند.
فهرست منابع:
نقوی، علی محمد(۱۳۸۵): خرافات دینی در هند، راه اسلام، خانۀ فرهنگ ایران در دهلی نو
Dalal, Roshan(2006): The Penguin Dictionary Of Religion In India, Tomas Press, Noida
zahrasharbaf@yahoo.com
