خودکامگی و عدم وفاداری به قانون اساسی

خودکامگی و عدم وفاداری به قانون اساسی

ایجاد محدودیت برای خواننده های راپ در تونس

تیمور مکی برگردان سعید جوادزاده امینی

انقلاب توده ای ژانویه ۲۰۱۱ در تونس تغییرات عمده ای در کاربرد های فرهنگی، بخصوص در زمینه ی موسیقی را بدنبال داشت. هنرمندان محصور در سانسوری که با محو شدن فاصله زیادی دارد، از ناتوانی مالی و خطر بهره برداری های سیاسی نیز رنج می برند. برخی از آنها به دشواری از عهده انتظارات جامعه در رابطه با قابل پخش بودن و تعامل با بینش و سلایق عمومی بر می آیند.

تابستان گذشته KLAY BBJ با نام اصلی Ahmed Ben Ahmed، نتوانست ترانه No Passaran یک متن انتقادی به تمام عیار (به زبان عربی) از وضعیت سیاسی تونس پس از انقلاب ژانویه ۲۰۱۱ و هیچ کدام از راپ های معترضانه دیگرش را اجرا کند. تورهای تابستانی وی شامل ۱۸ کنسرت که اکثرآ برای فستیوال های عمومی برنامه ریزی شده بود لغو شد. اطلاعیه های سندیکاهای پلیس که اعضای خود را از حفظ امنیت این برنامه ها منع می کردند باعث شد تشکیلات برگزار کننده کنسرت ها تصمیم به لغو برنامه های این هنرمند بگیرند.

همه چیز در ۱۶ ژوییه، موقعی که KLAY BBJ در مهدیه (Mahdia) واقع در شرق تونس در حال اجرای کنسرت بود شروع شد، زمانی که نیروهای پلیس به بهانه توهین آمیز و غیر اخلاقی بودن ترانه ها فضای باز محل اجرای برنامه را ترک کردند. او می گوید: « پس از آن من ودو نفر از افراد گروهم را مورد ضرب و جرح قرار دادند و لاستیک های اتومبیلمان را پنچر کردند ». این هنرمند بدنبال شکایت سندیکای کارمندان واحدهای عملیاتی تحت تعقیب قضایی قرار دارد. آقای محمد سیود Mohamed Sioud دبیر کل سندیکای مرکزی واحد تأمین امنیت استانها تأکید می کند « این خواننده با بکار بردن کلمات زننده نسبت به نیروهای پلیس از خطوط قرمز فراتر رفته است » (۱)

آقای محمد بو غالب (Boughalleb Mohamed) ، متصدی روابط عمومی فستیوال بین المللی کارتاژ، که همزمان مفسر معروف رادیو و تلویزیون هم هست، از اقدام کمیته بر گزار کننده فستیوال در ارتباط با لغو کنسرت Kllay BBJ در ۲۷ ژوییه گذشته، تنها ۱۰ روز قبل از برگزاری آن با این استدلال که « نباید نفت بر روی آتش ریخت » (۲) دفاع می کند. بقایای دیکتاتوری ضد ضربه بنظر میرسد!. خود کامگی نیروهای پلیس در برابر قانون اساسی مصوب ژانویه ۲۰۱۴ که بر مبنای اصل ۳۱ آن « آزادی عقیده، بیان، اطلاع رسانی و انتشارات محترم شناخته می شوند » و این که «‌هیچ گونه کنترل از پیش تعیین شده ای نمی تواند مانع این آزادی ها شود»، در عمل حرف آخر را می زند.

فرا خوان نیروهای پلیس برای بایکوت کردن کنسرت ها

دستگاه پلیسی که از زمان سقوط دیکتاتوری از حقوق سندیکایی بر خوردار است به سوء استفاده از قدرت خود ادامه می دهد. این هنرمند می گوید: « از سال ۲۰۱۶ در ده ها کنسرت همیشه همان ترانه ها را اجراکرده ام، و حالا ناگهان با مشکل مواجه می شوم. فکر می کنم دلیل آن در ارتباط با وضعیت سیاسی امروز است. تمایل سندیکاهای پلیسی این است که طرح قانونی را برای محکوم کردن خشونت بر علیه نیروهای نظامی به تصویب برسانند».

طرح پیشنهادی که در مجلس نمایندگان مردم تحت بررسی قرار گرفته ناظر بر این است که زندگی مأمورین امنیت را تضمین کند، ولی برخی از مواد این طرح گنگ و مبهم بنظر می رسد مانند بخشی که اهانت کردن به یک مأمور را منع می کند، چیزی که می تواند راه را برای سوء استفاده هموار کند.

برای یازده سازمان جامعه مدنی، از جمله لیگ تونسی دفاع از حقوق بشر(LTD)، این طرح « دست آوردهای انقلاب را تهدید کرده و خطر پدید آمدن دیکتاتوری نظامی را در پی دارد». (۳) این هراس وجود دارد که بسیاری از هنرمندان تونسی که قدرت سیاسی و همچنین نظم اجتماعی موجود و سنت های رایج را در آثار خویش مورد انتقاد قرار می دهند با مشکل مواجه شوند.

Kllay BBJ بر آمده از محله سنتی باب جدید(Bab Jedid) در محدوده مرکز شهر تونس، تکرار آنچه را که در سال ۲۰۱۳ تجربه کرده است به چشم می بیند. در آن سال هنگامی که در حال اجرای کنسرت در فستیوال بین المللی حمامه(Hammamet) بود مورد ضرب و جرح قرار گرفته و دست بند زده دستگیر می شود ، پس از آن به اتهام اقدام بر علیه عفت عمومی ، افترا و توهین به پلیس تحت تعقیب قرار می گیرد. محکومیت ۴ ماه زندان وی در دادرسی اول پس از اعتراضات گسترده عمومی، از محلات فقیر نشین گرفته تا گروههای پیشرو و مدافعین حقوق بشر دردادرسی مجدد لغو می شود. پس از این ماجرا بمدت بیش از دو سال از سوی برگزارکنندگان کنسرت ها مورد بی توجهی قرار می گیرد و سر انجام در سال ۲۰۱۶ با قرارداری برای اجرای حدود ۲۰ برنامه به صحنه باز می گردد.

وضعیت Klay BBJ یک مورد استثنایی نیست. در طول تابستان ۲۰۱۳ بدنبال موجی از همبستگی بین خوانندگان راپ، پس از محکومیت Weld Elis با نام اصلی علاء الدین یعقوبی(Alla Eddine Yacoubi)، به ۲ سال زندان قطعی در ماه ژوین همان سال ، که سر انجام به ۶ ماه زندان قابل تعویق تخفیف یافت، (۴) سندیکاهای پلیس خواستار بایکوت کردن کنسرت های راپ شدند. نقطه شروع این ماجرا کلیپی تحت عنوان Boulicia Klib ( پلیس ها سگ اند ) بود، و از آنجایی که بسیاری از مخالفین دولت اتحاد ملی با اکثریت اسلام گرایان « اناحداح » (Ennahdah) در مقام دفاع از خواننده راپ بر آمدند، به یک مجادله سرتاسری با درونمایه سیاسی تبدیل شد.(۵) دهها بخش از این راپ با زبانی صریح و در انتقاد بی پرده نسبت به پلیس در فضای مجازی منتشر شد. بسیاری از هنرمندان با استفاده از این وضعیت خواستار رفع محدودیت قانونی در اختیار داشتن و مصرف کانابیس شدند، چیزی که نشان دهنده تمایل شدید خوانندگان راپ به بازگو کردن خواست بخشی از جوانان می باشد که از سخت گیری های پلیسی و قضایی در این مورد به تنگ آمده اند. (۶) بحث و جدالی که بدنبال محکومیت یعقوبی بوجود آمد در حدی بود که حتی کنسرت های بیندر مان(Binder Man) ، ترانه سرا هم که ازدید نیروهای پلیس یک خواننده راپ بشمار می رفت نیز ممنوع شد.

متن ترانه های Klay BBJ که مملو از جملات خشن و افشاگرانه در باره بدرفتاری و سوء استفاده های نیروهای پلیس و حملاتی بر علیه سیاست مداران و انتقاد از بی عدالتی اجتماعی است، برای موسیقی راپ خصوصیتی ضد فرهنگ (غالب) بوجود می آورد. اما اگر این خواننده خطر قرار داشتن در صف اول انتقاد از نیروهای پلیس را انتخاب کرده، بسیاری از هنرمندان تازه کار با چالش های دیگری روبرو هستند : خلق سبک ها و استیل های هنری و نو آوری در امتزاج مدل های گوناگون و انتخاب متن ها.

قبل از جنبش مردمی ژانویه ۲۰۱۱، خودکا مگی و استبداد رژیم آقای زین العابدین بن علی که بسیاری از سایت های اینترنتی را سانسور کرده و صداهای مخالف را سرکوب می کرد، مانع دسترسی به این گونه روشهای ارتباطی می شد.هنرمندان جوان که به ندرت امکان عرضه آثار خود را پیدا می کردند با سقوط دیکتاتوری به آلترناتیو قابل لمس و رؤیت ترانه های واریته عرب و مجموعه موسیقی سنتی تونس، دو نوع موسیقی غیر سیاسی که تمام وسایل ارتباط جمعی و رویدادهای تحت کنترل حکومت در اختیارشان بود، تبدیل شدند. جامعه خواستار تغییرات وروشهای ارتباطی فاش گویانه و بی پروا بود. رشد سامانه ها و اصل رقابت بین کانال های تلویزیونی و رادیو های خصوصی آنرا عملی ساخت. موسیقی توانست دیوارهای تحریم دولتی را بشکند.

حذف سانسور اینترنت در توازن قدرت جدید نقش اساسی ایفا کرد. اجرای کنسرت توسط هنرمندان تازه کارنا دیده گرفته نشده و کارهای آنها که به صورت کلیپ با هزینه ناچیزو با همبستگی بین هنرمندان و تکنیسین های تصویر برداری که غالبأ از طبقه کم درآمد و یا متوسط جامعه هستند تهیه می شد، صدها هزار بار و گاهی میلیون ها بار از طریق سایت یو توب مشاهده می شد. موسیقی راپ بخاطر سهل الوصول بودن امکانات تهیه آن از قابلیت پخش بیشتری برخوردار است. در عمل دانلود مجانی یک قطعه از طریق نرم افزارهای تکثیر غیر قانونی موسیقی یا خرید آن به بهایی معادل یک یورو کاری سهل و آسان است. بر خلاف انواع دیکر موسیقی مثل راک، راگه یا جاز، برای ضبط موزیک راپ، در اختیار داشتن تنها یک میکرو کفایت می کند و میکساژ آن نیز خیلی ساده تر است. دسترسی به این گونه تولید، به هنرمندان تازه کار این امکان را می دهد تا در نوشتن ترانه ها و در انتخاب استیل هنری آزادی بیشتری داشته باشند. کار پخش آثارشان را یو توب به عهده می گیرد و ویدئوهای پخش شده از این طریق در فضای مجازی بخصوص فیس بوک انتشار می یابد.

رشد فوق العاده دسترسی به اینترنت به قابل رؤیت بودن این آثار از طریق فضای مجازی کمک کرده است. از زمان شورشهای مردمی، تعداد مشترکین اینترنت در تونس با گذشتن از ۸۵۰‌ هزار نفر به ۱میلیون وهفتصد هزار نفردر سال ۲۰۱۵ دو برابر شده است، چیزی که تقریبأ یک پنجم جمعیت تونس را در بر می گیرد.(۷) به عبارت دیگر، جمعیت هوادار هنرمندان تازه کار، ذخیره انتخاباتی قابل ملاحظه ای را تشکیل می دهد که نمی تواند مورد توجه سیاستمداران قرار نگیرد. در طول مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری ۲۰۱۴ یکی از کاندیداها، Beji Caid Essebsi ( که انتخاب هم شد) از ترانه Houmani با اجرای مشترک Hamzaoui Mohamed Amin و nKafo که یک اثر راپ با تأثیراتی ازDubstep (نوعی موسیقی الکترونیک که دراوایل سالهای ۲۰۰۰ در لندن رواج یافت) بود، استفاده کرد. در همان زمان رقیب وی رئیس جمهور قبلی، منصف مرزوکی(Moncef Marzouki)از حمایت El General، خواننده راپ که طبق بر آورد مجله تایم یکی از صد شخصیت تأثیر گذار سال ۲۰۱۱بشمار می رفت برخوردار بود. آقای حما حمامی(Hamma Hammami)، کاندیدای جناح چپ، بنوبه خود حمایت بندیر مان(Bendir Man) و خواننده معترض بعدیا بوحریزی(Badiaa Bouhrizi) را در اختیار داشت.کاندیدای پست ریاست قوه قضائیه، سلیم ریاحی(Slim Riahi)یکی از تجار محافظه کار از کافون(Kafon)، کمک گرفت تا در جریان مبارزات انتخاباتی به اجرای کنسرت بپردازد، بدون آن که این خواننده رسمأ ‌حمایتش را از وی اعلام کند.

تمایل به بهره برداری سیاسی غالبأ بطور همزمان یا حتی پیش از آن با نوعی هویت بخشی رسانه ای همراه است. مسؤلین این گونه وسایل ارتباط جمعی، خصوصی یا عمومی، که معمولأ با این سبک از موسیقی و نو آوری در کنسرت ها آشنایی ندارند، آثار همه این هنرمندان را با وجودی که اغلب به شرکت در برنامه های پر مخاطب دعوت شده و کنسرت بر گزار می کنند، تحت عنوان « موسیقی زیر زمینی » معرفی می کنند. بین راپ و دیگر گونه های موسیقی ابهام و سر در گمی وجود دارد، این چنین است که Kafon پیرو نوعی موسیقی راگه(Raggae) سهل و آسان که به کمک کامپیوتر ساخته می شود، غالبأ به عنوان یک خواننده راپ معرفی می شود. معمولأ کوچک ترین اشاره اعتراض آمیزدر متن یک ترانه کافیست تا مهر راپ به آن زده شود.

عوامل مادی

با همه این ها گرایش اعتراضی دامن گیر همه هنرمندان تازه کار نشده است. برخی از آنها رام و آرام تنها با کپی کردن مدلهای تجربه شده در صحنه های کنسرت های غربی و با پذیرش قواعد و محدودیت های اجتماعی و اخلاقی خود را راضی می کنند. انگیزه آنها همان گونه که Kafon اظهار می کند، غالبأ جنبه مادی دارد. وی در جواب انتقادهایی که در مورد شرکتش در کنسرت های انتخاباتی از وی شده بود گفت : « من برای بهتر شدن کارم به پول احتیاج دارم ، این که پول از کجا می آید مهم نیست ». (۸) در وضعیتی که سرمایه داران و دولت ، اعتراضات اجتماعی مکرر از سال ۲۰۱۱ تا به امروز را مورد نکوهش قرار می دهند، وی سندیکای آموزگاران را بخاطر اعتصابات تکراری و توصیه برای حذف کردن حروف رکیک و ناسزاها از متن های وی، « که مورد استفاده خانوادگی پیدا می کند » (۹) مورد انتقاد قرار داد. رادیو و تلویزیون، فستیوال های عمومی ، منافع تجاری و فشارهای دولتی موجب پیدایش طبقه ای با امتیازات ویژه در بین هنرمندان صحنه ای تازه کار می شود.

علاوه بر این وزارت هنر با بی توجهی به اقدامات مستقل، کنترل این بخش را دراختیار می گیرد. وزیر فعلی آقای محمد زین العابدین، از نزدیکان دیکتاتور خلع شده ، ۶۵ در صد از بودجه فستیوال حمامه را کاهش داده است. فستیوالی که در ۲ برنامه قبلی خود مشوق موزیسین های تازه کار بود.

هنرمندان جوان معمولأ با مشکلات مالی دست به گریبان هستند. با توجه به عدم امکان دانلود قانونی سی دی و فقدان قانون حمایت از مؤلفین، در آمد حاصل از فروش سی دی در تونس بسیار ناچیز است. بنا بر این اجرای کنسرت منبع اصلی در آمد هنرمندان تازه کاربشمار می رود. برای این هنرمندان، بخصوص خوانند گان راپ در آمد سالیانه حاصل از پلاتفورم یوتوب در بهترین حالت از ۱۰۰۰ یورو تجاوز نمی کند. بازده مالی ویدیو های پخش شده از تونس در مقایسه با کارهای منتشر شده از هنرمندان غربی یا آسیایی بسیار ناچیز است، حتی هنرمندان کاملأ تثبیت شده هم مجبورند با آن بسازند. در سال ۲۰۱۶،Klay BBJ قطعه شاد خود Ghodwa Khir « فردا بهتر خواهد بود» را همچون « یک تیتر بازار پسند » قبل از بازگشت مجددش به موسیقی زیر زمینی اجرا کرد. یک سال پس از آن بدنبال وحشت ناشی از در گیری تابستانی اش با سندیکاهای پلیسی، در قطعه Fawdha « بحران، آنارشی» چنین می خواند : « فحش ها و نا سزاها را در ترانه هایم بخاطر کار کردن و رسیدگی به خانواده ام کم کردم، آنها تصور کردند هدفم را فروخته ام و پول مرا از پا در آورده است ».

به این ترتیب به دلیل تحولات سیاسی، برخی از هنرمندان جوان تونسی از وضعیت « زیر زمینی » به جریان « مد روز» تحول پیدا کرده اند. اگر ۷ سال پیش از این سقوط دیکتاتوری باعث بوجود آمدن فضای تازه ای شد که تنوع و گوناگونی را به همراه داشت، در حال حاضر محدودیت های اعمال شده از سوی جریان حاکم در صدد جانشین کردن امور مرتبط با خلاقیت (هنری) و اعتراضی به ضرورت های روایت شدنی و هم نوایی و تقلید از گرایش های حاکم در اروپا و آمریکا می باشد.

منابع :

۱ ـ Huffington post Tunisie ۲۰ ژوییه ۲۰۱۷

۲ ـ Mosaique FM ۱۹ ژوییه ۲۰۱۷

۳ ـ بیانیه ۱۴ ژوییه ۲۰۱۷ نقل شده توسط سندیکای ملی روزنامه نگاران تونس ( به زبان عربی )
WWW.snjt.org

۴ ـ در ماه مارس ۲۰۱۷ دادگاه جزایی Saint Maloخواننده راپ مقیم فرانسه را بخاطر خشونت نسبت به همسرش تهدید به مرگ، استعمال مواد مخدر و توهین به مأمور دولت به زندان قطعی محکوم کرد.

۵ ـ بخوانید :مقاله « اسلامگرایان دیگر گریزگاهی ندارند »، لوموند دیپلماتیک آوریل ۲۰۱۳
http://ir.mondediplo.com/article1977.html

۶ ـ مراجعه کنید : « کانابیس : ‌ما، جوانان تونسی، محکومین قانون۵۲ »، Jeune Afrique ۳ فوریه ۲۰۱۷

۷ ـ انستیتوی ملی آمار « تونس » WWW.ins.tn/fr

۸ ـ Mosaique FM ، ۲۰ فوریه ۲۰۱۶

۹ ـ Mosaique FM ، ۷ نوامبر ۲۰۱۵

THAMEUR MEKKI روزنامه نگار

انسان‌شناسی و فرهنگ ناشر نسخه فارسی لوموند دیپلماتیک در ایران است

لوموند دیپلماتیک ژانویه ۲۰۱۸