کتاب، پژوهشی جامع برای معرفی فعالیت زنان در حوزه ی عرفان اسلامی-ایرانی در چارچوب فرهنگی-تاریخی سرزمین ایران است و ایده ی اصلی نگارش آن یافتن و پرده برداری از هویت، تفکر و زندگی زنانی است که به نوعی با تعالیم صوفیه در ارتباط بوده اند. زنانی که در سراسر قلمرو فرهنگی ایران از مشربی به نام عرفان خراسان همپای بزرگانی مانند مولانا سیراب گشته اند. همان طور که می دانیم این عرفان به سرعت از محدوده ی جغرافیایی سرزمین ایران خارج شده و در سرزمین هایی مانند عراق، مصر، آسیای صغیر، ترکستان و غیره بازتولید شده و برگ و بار داده است. به همین جهت پژوهش به لحاظ استناد به مدارک به عرصه ی جغرافیایی – فرهنگی سرزمین ایران و زبان پارسی محدود شده، اگرچه در بررسی ها به متون عربی صوفیان پارسی زبان ایرانی نیز استناد شده است. زیرا همان طور که مولف نیز می گوید گردآوری آن چه از مشرب ایرانی عرفان اسلامی در محدوده ی سرزمین های اسلامی بازتولید شده آن قدر بزرگ و موثر است که پژوهش درباره ی زنان آن کاری بزرگ تر و سترگ تر است و اصولن هدف کتاب نیست.
نویسنده مطالب را بر اساس منطق زمانی از چهار سده ی اول هجری می آغازد و پس از نام بردن و بررسی زنان صوفی در قرن های ۵ و ۶ ، به طور اختصاصی به پژوهش درباره ی زنانی می پردازد که در مکتب مولانا جلال الدین محمد، به خاطر شرایط اجتماعی – فرهنگی به وجود آمده تحت تعالیم وی به عرفان مشغول بوده اند. در این بخش عمده ی تلاش مولف بر این است تا نشان دهد تفکر مولوی نسبت به زنان از سطح معمول جامعه فراتر رفته بوده و در بخش پنجم نیز به کرامات زنان صوفی می پردازد و در آخرین بخش کتاب ردپای حضور زنان را در سده های ۱۰ تا ۱۳ کاویده است. در مجموع این شش بخش به دنبال ساختارشکنی از این نگاه متداول است که عرفای بزرگ و تاثیرگذار ایرانی همگی مرد بوده اند و اگر حضور زنان در آن وجود داشته به قدری کم است که جنبه ی استثنا دارد. در سراسر کتاب نام های زیادی از زنان عارفی برده شده که کمتر و یا اصلن شنیده نشده و در بسیاری موارد فعالیت های فکری، فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی و تالیفی این زنان به کرات شرح داده شده است. بخش های زیادی نیز به تعریف و تمجید بزرگان عرفان مانند بایزید بسطامی، ابوسعید ابوالخیر ، مولانا و غیره از زنان با کرامت اطراف شان می پردازد.
نوشته‌های مرتبط
کتاب از منابعی استفاده کرده است که عمده ی آن ها به این شرح است:
ذکر النسوه النتعبدات الصوفیات ابوعبدالرحمان سلمی
عقلاء مجانین ابوالقاسم نیشابوری
السیاق لتاریخ تیشابور عبدالغافر فارسی
اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی السعید
معارف بهاء ولد
فیه ما فیه مولانا
مناقب العارفین افلاکی
بخش های کتاب به شکل زیر است:
بخش یکم : از زاهد-صوفیان بین النهرین تا صوفیان خراسان
بخش دوم: زنان در حلقه ی عقلای مجانین
بخش سوم: زنان صوفی در دوران میانه ی اسلامی
بخش چهارم: زنان و تعالیم صوفیه در طریقت مولانا
بخش پنجم: کرامات زنان صوفی در افسانه های مریدان
بخش ششم: در گذار یک دگرگونی
حضور پیدا و پنهان زن در متون صوفیه
مولف : زهرا طاهری پژوهشگر دانشگاه مطالعات خارجی توکیو ی ژاپن
نشر ثالث، ۱۳۹۰ ، چاپ اول، ۳۲۸ صفحه
ایمیل نویسنده: fsayyarpour@yahoo.com