علوم اجتماعی جام جهانی ۲۰۱۴ مهمترین رخداد ورزشی جهان در ۱۳۹۳ را دریابد
از سال ۱۹۳۰ که تب بین المللی فوتبال بالا گرفت، هر چهار سال یک بار رنگ‌ها و نمادهای خود را در مستطیلی سبز عرضه می‌کنند، هیچ چیز جز جنگ جهانی دوم نتوانست اراده ملت‌ها ی فوتبال دوست را برای مشارکت در جام جهانی فوتبال تحت تاثیر قرار دهد (جام جهانی ۱۹۴۲ و ۱۹۴۶ برگزار نشد).
نوشته‌های مرتبط
جام جهانی فوتبال، در سال برگزاریش، همیشه از بزرگ‌‌ترین رخدادهاست، ابعاد این اتفاق بزرگ از رسانه‌ها گرفته تا عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی تمام جوامع را درمی‌نوردد. علوم اجتماعی نیز می‌تواند از این جشنواره کم نظیر سهمی ببرد.
خرداد ماه ۱۳۹۳رقابت‌های جام جهانی ۲۰۱۴ برزیل کلید خواهد خورد، ایران از جمله ۳۲ تیمی است که شانس حضور در این رقابت‌ها را یافته است، البته این رخداد ورزشی کماکان دارای اهمیت بود حتی اگر ایران در آن مشارکت نداشت! اما این حضور که همیشه توفیق آن نصیب کشور ما نمی‌شود (این اتفاق برای چهارمین بار در تاریخ رخ می‌دهد[۱]) جذابیت جام جهانی ۲۰۱۴ را برای ما چندین برابر خواهد کرد.
علوم اجتماعی ایران تا کنون چندان به ورزش به طور ملی و ورزش فوتبال مخصوصا توجه زیادی نداشته، رویکرد تحقیقات ناچیز اجتماعی ایرانی در این زمینه اغلب آسیب‌شناختی و بر مساله وندالیسم متمرکز بوده است اما اخیرا تحقیقات و پایان‌نامه‌هایی کوشیده‌اند دنیای ورزش را به مثابه حوزه مطالعه خود برای پرسش‌های اجتماعی از قبیل هویت، تغییر فرهنگی، مشارکت، سرمایه اجتماعی، مناسک و… کرده‌اند (احمدی ۱۳۸۶، هاشمی و جوادی یگانه ۱۳۸۶، باقری ۱۳۸۹، کاظمی ۱۳۹۱، خدایی ۱۳۹۱).
پژوهش‌های اجتماعی که به طور خاص به جام جهانی فوتبال پرداخته باشد در زبان فارسی انگشت‌شمار است، آخرین جامی که ایران هم در آن مشارکت داشت (جام جهانی ۲۰۰۶ آلمان) تا حدودی کنجکاوی‌های علوم اجتماعی را به ابعاد مختلف این رقابت‌ها جلب کرد. مقاله «فوتبال و هویت ملی (هاشمی و جوادی یگانه ۱۳۸۶) که حاصل مشاهدات میدانی در دیدارهایی ایران در جام جهانی ۲۰۰۶ آلمان است و مقاله «بررسی آثار و نتایج تیم ملی فوتبال ایران در جام جهانی ۲۰۰۶ بر هویت ملی شهروندان» (احمدی ۱۳۸۶) که حاصل تحقیق پیمایشی در شهر یاسوج است، از جمله این نوشته‌های نادر است.
جام جهانی ۲۰۱۰ آفریقای جنوبی هم رخداد مهمی بود، عدم حضور ایران در آن رقابت‌ها، به معنی بی‌اهمیتی آن برای علوم اجتماعی ما نباید می‌بود، زیرا دامنه تاثیرگذاری آن بر رسانه‌ها، مردم و به ویژه جوانان، جامعه ورزش و… قابل توجه بود. اینک یک جام جهانی دیگر در راه است، آن هم با مشارکت تیم ملی ایران، توقع می‌رود علوم اجتماعی این رخداد بزرگ را بازهم دست کم نگیرد و ابعاد متعدد آن را مورد پرسش و کنکاش قرار دهد.
منابع
احمدی، سیروس، ۱۳۸۶، بررسی آثار و نتایج تیم ملی فوتبال ایران در جام جهانی ۲۰۰۶ بر هویت ملی شهروندان (مطالعه موردی شهر یاسوج). فصلنامه المپیک، شماره ۳۷.
باقری، مجتبی، ۱۳۸۹، کارکردهای احتماعی- فرهنگی ورزش فوتبال، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی.
حسن‌زاده، علیرضا، ۱۳۸۳، فوتبال، بازتعریفی پویا در هویت ایرانی، در: نامه پژوهشگاه، شماره ۸.
خدایی، ابراهیم، ۱۳۹۱، هویت فرهنگی محلی، ملی و جهانی و ورزش فوتبال در ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی.
کاظمی، ایرج، ۱۳۹۱، فوتبال و هویت جمعی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
هاشمی، سید ضیاء و محمد رضا جوادی یگانه، ۱۳۸۶، فوتبال و هویت ملی، در: فصلنامه مطالعات ملی، ش ۳۰.
ابراهیم خدایی، دانشجوی دکترای جامعه شناسی، دانشگاه تهران، ebrahimkhodaee@gmail.com
ویژه نامه ی «هشتمین سالگرد انسان شناسی و فرهنگ»
http://www.anthropology.ir/node/21139
ویژه نامه ی نوروز ۱۳۹۳
http://www.anthropology.ir/node/22280
[۱] – ایران قبلا در جام‌های جهانی ۱۹۷۸آرژانتین, ۱۹۹۸ فرانسه و ۲۰۰۶ آلمان حضور داشته است.
