گفتگو با مدیر پردیس سینمایی مگامال محمد قنبری
در سال های اخیر پلتفرم های نمایش خانگی در ایران نیز همچون سایر نقاط جهان، متعاقب آماده شدن بسترهای تکنولوژیک رواج یافته اند. «سامانه نمایش درخواستی» اصطلاحی معادل Video On Demand (VOD) یا Streaming است که در حال حاضر فیلیمو و نماوا، شناخته شده ترین آنان در ایران هستند. پس از آن، این نگرانی مطرح شد که مخاطب فیلم های سینمایی، تماشای آنلاین را به حضور در سالن های سینما ترجیح دهد هرچند از طرفی این ایده نیز مطرح شده است که (۱) تلویزیون های آنلاین مانند نتفلیکس نه تنها از رونق سینما نخواهد کاست بلکه، به دلیل دسترسی آسان تر و یادآوری لذت تماشای یک فیلم، به طرفداران این حوزه خواهد افزود. چنان که CNBC در سال ۲۰۱۹ خبر از رشد یک درصدی فروش بلیط های سینما در آمریکا داده بود. هنوز تولیدکنندگان و پخش کنندگان صنعت سینما درگیر این بحث بودند که متعاقب پاندمی کوید ۱۹، بسیاری سالن های سینما ناچار به تعطیلی شده یا به دلیل فاصله گذاری پذیرای جمعیتی به مراتب کمتر شدند و تماشای آنلاین میان علاقمندان فیلم و سریال، به طور چشمگیری افزایش یافت. حال این سوال به شکل جدی تری مطرح گردید که پس از فرونشستن موج تعطیلی ها و واهمه بیماری، چه بر سر سالن های سینما خواهد آمد. آیا مخاطبان دوباره پای پرده نقره ای سینما خواهند نشست یا تماشای فیلم در خانه به عادتی ماندگار بدل خواهد شد؟
در بخش دوم و پایانی صحبتمان، آقای قنبری تحلیلی از ظهور VOD ها از یک سو و اثرات همه گیری کرونا از سوی دیگر بر کسب و کار سینما داشتند که در ادامه می خوانیم.
- می خواستم در مورد سیستم های VOD که الان رواج پیدا کرده بپرسم. به نظر شما آیا حضور این جریان، مراجعه به سینما را کم می کند؟ آیا پیش آمده که با توجه به تعطیلی سالن های سینما، خودتان در اکران آنلاین فیلمی را ببینید؟
: به نظر من برحسب روالی که در دنیا دارد اتفاق می افتد [از] وی او دی ها ما نتفلیکس را داریم. این که وی او دی ها توی ایران باشند، من خیلی با این اتفاق موافقم. منتها من فقط یک مثال برایتان بزنم، ما در آن تایمی که یک بازه ای باز بودیم فیلمی مثل conjuring 2 یا احضار ۲ [ را نمایش می دادیم] این فیلم به راحتی در بستر اینترنت در دسترس است و در همین وی او دی ها هم هست. منتها در سینما که یک سانس گذاشته بودم در سالن ۲۵ یا ۴۰ نفره ام، افراد می آمدند و این فیلم را می دیدند. برای این که به نظر من هیچ شبکه وی او دی یا حتی در خانه، این احساسِ دیدنِ فیلم روی پرده و آن کیفیت و آن صدا، برای کسی که بخواهد واقعا در سینما ببیند تعیین نمی کند. بودنِ وی او دی یا اکران آنلاین، به نظر من از این بابت می تواند کمک بکند به اکران یک سری فیلم هایی که پشت خط اکران مانده اند. یعنی ما، خود صاحبان سینماها، تهیه کننده ها، کارگردان ها، دفاتر پخش، خودمان می توانیم تشخیص بدهیم که فرضا یک فیلمی پتانسیل فروش دارد یا ندارد. شما اگر بررسی بکنید مثلا پارسال ۹۹ که کرونا بوده، در سال ۹۸ [اگر] بگوییم صد تا صد و بیست فیلم اکران شد. در سال ۹۸ از آن ۱۲۰ فیلم شاید ۲۰ فیلم با استقبال کلی مواجه شد به عبارتی ۸۰ تا ۱۰۰ تای دیگر، آن استقبال و آن راندمان [لازم] را نداشت. خب من به نظرم، فرضا اگر بگوییم در طول یک سال ۱۵۰ تا فیلم پتانسیل اکران داشته باشند، از این ۱۵۰ تا فیلم، به راحتی می شود ۵۰ تا فیلمی که می دانیم در سینما امکان فروش ندارد را اکران آنلاین بکنیم.
- یعنی به این شکل دسته بندی کنیم؟
: آره دسته بندی بکنیم. کما اینکه، من فیلم داشتم [که] اینجا گذاشتم [در طول] دو هفته، هر روز هم سه تا سانس بهش دادم. دو تا دانه بلیط بیشتر نفروخت. یعنی شما فرض کن خود ماها متوجه می شیم. خب این وی او دی ها در ادامه می تواند باشد در کنار سینما (بحثم در مورد شرایط عادی است) که یک سری فیلم هایی که واقعا هنرتجربه ای است یا فیلم هایی که استقبال ازشان نمی شود، برود در وی او دی. آن فیلم های دیگر، به روال عادی، چرخه اکرانش را در سینما داشته باشد، بعدِ پایان اکران می آید در وی او دی عرضه می شود و بعدش هم تمام می شود می رود. کما این که من خودم اینجا حالا چون در مگامال، ما ده تا سالنمان ظرفیت های مختلف دارد؛ سالن سیصد نفره دارم، سالن ۱۲۰ نفره، ۴۰ نفره و ۲۵ تایی. من یک تایم هایی برنامه ریزی ام اینجوری بود. فیلم که می آمد استقبال [از آن خوب بود] در چهار- پنج سالن سیصد نفره شروع می کرد، بعد ۱۲۰ نفره و بعد یک ماه یا یک ماه و نیم که از اکرانش می گذشت می آوردم سالن ۴۰ نفره، سه ماه می گذشت می بردم سالن ۲۵ نفره که تمام این پتانسیل استفاده بشود. یا برعکس، فیلمی که در سالن ۱۲۰ نفره بود ازش استقبال می شد می آمد سالن ۳۰۰ نفره و بعد می شد دو تا یا سه تا سالن. به این شکل. الان در این وضعیت، آره، من هم در اکران آنلاین فیلم دیدم. منتها خودمان می دانیم که فیلم که در جا در اکران آنلاین بارگذاری می شود، به کمتر از یک ساعت نسخه قاچاقش هم بیرون هست و در اروپا دارد عرضه می شود. یعنی عملا نمی شود گفت که خیلی تاثیرگذار است، خیلی درآمد دارد ولی به نظر من از هیچ چیز بهتر است یا حتی در همین ایام عید که تلویزیون واقعا هیچ چیزی برای عرضه نداشت ما می دیدیم وی او دی ها سریال هایی داشتند که اکثر مردم داشتند سریال های وی او دی ها را دنبال می کردند تا سریال های صدا و سیما را. البته [سریال] «نون خ» حالا استثنا بود ولی کلا ما همین کار را داشتیم می کردیم. جریان خوبی است ولی به نظرم باید از انحصار این دو تا وی او دی در بیاید و حداقل ۵ تا ۶ تا ۷ تا [بشود]. و حالا این که شرایط عضویتشان، اشتراکشان [چطور است] این ها را یک مقداری باید، کاری بکنند که مردم بتوانند [استفاده کنند].
- قطعا جریان پویایی است که در آینده، رفته رفته شکل خواهد گرفت. اما می توانم نتیجه بگیرم که شما وی او دی ها را رقیبی برای سینما نمی دانید؟
: اصلا نمی تواند [رقیب] باشد چون لذت تماشای فیلم، در سالن سینما لذتی است که خیلی ها دوست دارند فیلم را روی پرده ببینند. حالا وی او دی را شما می خواهی در خانه ات تلویزیون پنجاه اینچ داشته باش، نهایتش اصلا یک پرده پروژکتور داشته باش اما باز هم آن حسی که در سینما با آن کیفیت دارد، را ندارد. نمونه اش را برایتان مثال زدم، فیلم راهبه یا فیلم احضار، فیلم های خارجی ترسناک و حتی یک سری فیلم هایی که همزمان در وی او دی بود را اینجا گذاشته بودیم، یک سری مردم ترجیح می دادند در سینما ببینند چون سینما واقعا [وضعیتی دارد که] قطعا هیچ موقع وی او دی نمی تواند رقیبی برای سینما باشد و خیلی از تهیه کننده ها هدفشان این است که فیلم که ساخته می شود اول در سینما دیده بشود بعدا در وی او دی. حالا قبل وی او دی ما نمایش خانگی را داشتیم که بعد اکران در سینما، پنج شش ماه بعد DVD اش بیرون می آمد یا رایت هواپیمایی، اتوبوس و خارجی و چند چیز دیگر را اوکی می کرد می رفت. به نظر من نمی تواند اصلا رقیب به حساب بیاید.
- در مورد وضعیت نابسامان کرونا بفرمایید. از چه زمانی سینماها تعطیل شد و پیش بینی تان در آن زمان چه بود؟ از اتفاقات و تاثیراتی که در بیش از یک سال اخیر در سینما داشت برایمان بگویید.
: در مورد کرونا که از ۲ اسفند ۹۸ تمامی سینما تعطیل شد و این تعطیلی تا تیر ۹۹ ادامه داشت.
- وقتی که تعطیل شد فکر می کردید چقدر طول بکشد؟
: خب ببینید ما پیش بینی مان واقعا بر این بود که همین چهار پنج ماهه، واقعا دیگر این بیماری جمع بشود و روال، روال عادی بشود. منتها خب نه تنها ما، کل دنیا این تجربه گلاویز شدن با این ویروس، این که چطور برخورد بکنند، چطور راهکار بدهند به آن، چطور با آن کنار بیایند را نداشتند. برای همین ما پیش بینی مان این بود که از تیر ماه که فرضا یک ذره اوضاع آرام شده بود بعد حالا تعطیلی تهران و کشور و این ها، روال عادی بشود. که حالا آن موقع، فیلم «خوب، بد، جلف» و «شنای پروانه» آمد روی اکران و در یکی دو روز اول هم استقبال خوبی از آن صورت گرفت منتها باز با صحبت این که بیماری دارد شیوع پیدا می کند و بیشتر می شود روز به روز [تعداد] مخاطب پایین آمد.
- یعنی وقتی باز بودید مخاطب ها از ترس نمی آمدند.
: یعنی از اول که باز شدیم چون حالِ کلی جامعه به سمتی رفته بود که تعداد افرادی که مبتلا می شدند کم بود و کشته ها پایین آمده بود، فکر می کنم در خردادماه، این باعث شده بود که خیلی از شغل ها شروع کنند به کار کردن. یکی از شغل ها خب صنف سینما و سالن های سینما بود. ما هم این کار را کردیم. حالا که سینما که تقریبا از اول تیر ماه با این فیلم ها باز شد، در یک هفته اول استقبال خوب بود، مردم داشتند به روال عادی می آمدند به سینما. منتها یکی این که اصلا اطلاع رسانی نمی شد که سینماها باز است، نه صدا و سیما، نه حالا سایت های مختلف و روزنامه ها به آن شکلی که باید حمایت می کردند، از سینما حمایت نکردند و خیلی ها نمی دانستند در آن بازه سینما باز شده است. با این حال، باز که شده بود در یک هفته اول بد نبود، بعد که آمار [مرگ و میر] رفت بالا، سینما افت کرد. به جایی رسید که بعد از مرداد و شهریور، مهر دوباره تعطیل شد. یعنی ۱۲ مهر دوباره سینماها تعطیل شد و در این مدت چون آمار کرونا رفته بود بالا هیچ تهیه کننده ای حاضر نمی شد فیلم خوبی برای اکران بدهد. همه اش فیلم های درجه دو و سه روی اکران می آمد. اصلا صرفه اقتصادی نداشت. حقوق پرسنل، هزینه شارژ سینما، پول آب و برق، اصلا در نمی آمد. و ما تعدیل نیرو داشتیم. یعنی از اسفند ۹۸ که سینماها تعطیل شد [وقتی] دوباره سینماها را باز کردیم با یک سوم نیرو [بود]. مجبور شدیم مابقی را به اداره بیمه، برای بیمه بیکاری معرفی کنیم و با یک سوم، آن یکی دو ماه را اعلام استارت کردیم. بعد که دوباره چهار ماه تعطیل شدیم. از جشنواره مجدد سینماها بازگشایی شد. حالا جشنواره با رعایت پروتکل ها و ظرفیت سی درصد اوکی بود، برگزار شد. بعد دوباره رسیدیم به این که، اکران عید چه فیلم هایی باشد که متاسفانه باز سر این که وضعیت مشخص نبود که اوضاع کلی به چه شکلی [پیش] می رود، خیلی ها حاضر نبودند فیلم هایشان را برای اکران بدهند و برای همین، پنج تا فیلمی که برای اکران اضافه شدند، اول این که [به دلیل] عدم اطلاع رسانی درست صدا و سیما، روزنامه ها، سایت ها و این که خیلی ها هم نمی دانستند سینماها باز است، در ایام عید خیلی استقبال خاصی صورت نگرفت. حتی این که اگر یادتان باشد در یک بازه، هفته دوم عید، برای چهار پنج روز سینماها تعطیل شد. بعد یک بحث خیلی مهم این بود که سینماها در گروه شغلی سه قرار گرفته بود که امکان فعالیت در رنگ بندی نارنجی را نداشت. حالا آنجا دوباره تعطیل شد و بعد درخواستی که دوستان ارشاد داده بودند، دوباره توانستند سینماها را وارد گروه شغلی دو بکنند که دوباره فعالیتش را بعد از یک هفته شروع کرد و بعد که الان تهران قرمز شد و کامل تعطیل شد. یعنی عملا از اسفند ۹۸ تا الان، عملا هیچ اتفاق خاصی در سینماها نیفتاده و هیچ حمایتی که واقعا باید بشود، به نظرم نشده از سینماها. و این روال هم تا زمانی که واکسیناسیون صورت نگیرد و آمار مبتلاها و هموطنان عزیزی که فوت می کنند کم نشود، [پایان نخواهد یافت]. تا داستان به این شکل حل بشود، و در نقطه مقابلش دو، سه، چهار یا پنج فیلم اجتماعی یا کمدی آمادگی این را داشته باشند که در سینما اکران بشوند، می توانیم انتظار داشته باشیم که سینما دوباره رونق بگیرد. حالا این رونق [کی اتفاق بیفتد] و واکسیناسیون کی موثر بشود، ما امیدواریم زود زودش، این اتفاق تا تابستان بیفتد. [اگر] نشد که شرایط عادی سینما را باید اوایل بسنجیم یعنی این یک سال ۱۴۰۰ هم قطعا و متاسفانه، [اگر] با این وضعیت بخواهیم جلو برویم از دست می دهیم و خوش بینانه ترین حالتش همان جشنواره بهمن ماه و عید و تا موقعی است که واکسیناسیون صورت بگیرد، اوضاع بهتر بشود، فیلم های خوبی برای اکران بیاید دوباره برگردیم به آن اتفاقات قبل کرونا.
- یعنی خودتان فکر می کنید علیرغم برنامه هایی که اعلام می شود و ترس احتمالی افراد، اگر پروتکل های بهداشتی رعایت بشود سینما جای خطرناکی است؟
: خب من مصاحبه های مختلفی با سایت ها و شبکه ها هم [در این مورد] داشتم، بحث اولم این بود که آیا سینما محیطش از مترو، اتوبوس، سینما و هواپیما ناراحت کننده تر و نگران کننده تر است یا نه. که قطعا نیست و ما این بازه ای که سینما یکی دو ماه باز بوده، هیچ موردی که در سینما کسی مبتلا به کرونا شده باشد، نداشتیم و این به خاطر این بود که خب همه سینماها مجهز به سیستم تهویه اند، با فاصله گذاری صندلی ها، یکی درمیان، دو تا درمیان، و ضدعفونی کردن، همه این ها در سینما دارد به درستی رعایت می شود و قطعا [در سالن] سینما هیچ نگرانی بابت این که کسی اینجا کرونا بگیرد نیست. یعنی حداقل، خطرش از رستوران و اتوبوس و مترو خیلی کمتر است. یعنی واقعا هم اگر الان فیلم خوبی اکران بشود با رعایت پروتکل ها، یک سری حاضرند بیایند در سینما بنشینند فیلم ببینند.
- نگرانی تهیه کننده ها را که گفته بودید، آیا از این بابت بود این که فیلمشان دیده نشود و فرصتشان بسوزد؟
: بله دقیقا از همین بابت! یعنی این که بازگشت سرمایه ای در کار نباشد. شما فرض کنید یک فیلم به روال معمولش در این سینما، یک فیلم خوب سینمایی، حداقل ده میلیارد هزینه اش می شود. حداقل! سوپراستار داشته باشد، واقعا یک فیلمی باشد که تمام قواعد سینمایی را رعایت کرده باشد، خب شما فرض کن یک فیلمی که بخواهد تازه هزینه اولیه خودش را دربیاورد در این بحث هم شما می دانید که قرارداد دفتر پخش با سینماها این است که پنجاه درصد فروش برای صاحبان فیلم است، پنجاه درصد فروش برای تهیه کننده، حالا شما فرض بفرمایید این فیلمی که ده میلیارد هزینه ساختش شده، حداقل باید ۲۴ تا ۲۵ میلیارد بفروشد تا آن ۱۰میلیارد اولیه دربیاید. خب در این اوضاع خیلی از تهیه کننده ها می دانند، در بخش خصوصی این امکان [الان] میسر نیست. یعنی چنین فروشی امکانپذیر نیست. ولی روال، روال عادی بشود می تواند تا ۴۰ میلیارد ۵۰ میلیارد فروش داشته باشد، اگر فیلم خوبی باشد و زمان مناسبی باشد هم هزینه ساختش را دربیاورد و هم این که تهیه کننده سودی از این اتفاق ببرد. این نگرانی دوستان، از این است. ولی خب به نظر من در همین اوضاع کرونایی هم فیلم هایی که حمایت دولتی شدند و فیلم های خوبی هستند یا از جاهای مختلف [حمایت] شدند باید اکران بشوند چون برای آن ها فرقی ندارد فیلم چقدر می فروشد. ولی در بخش خصوصی، به نظر من نگرانی شان قابل قبول است. حالا در کنار این هم، اگر وزارت ارشاد می توانست به قول معروف حمایت ویژه ای بکند که هزینه ساخت اولیه را بهشان بدهد یا جور دیگری، باز هم این امکان بود که یک سری فیلم ها اکران بشود.
- در طول این بحران، محدودیت زمانی برای اکران همچنان به روال قبل است یا تغییر کرده است؟
: یک مقداری تغییر کرده، چون خیلی فیلم ها متقاضی اکران نیستند. حالا ما تازه از همه این ها هم که بگذریم، موضوعی که الان یادم افتاد بحث عدم تردد از ۹ شب به بعد است که الان شده ۱۰ شب. شما فرض کن، روال عادی قبل از کرونا هم، ساعت ۵ تا۶ غروب تا ۹ یا ۱۰ شب، پیک ورود مردم به سینما بود. چون همه از شغل های خودشان تعطیل می شوند می آیند به خاانه یک استراحتی می کنند، بعد تایمی است که بخواهند بیایند به سینما. یعنی عملا سینما از تایمِ صبح، تا ساعت سه چهار بعدازظهر، خیلی به آن شکل مخاطبی ندارد. حالا شما فرض کن شما باید ۹ شب سینما را ببندی. یعنی سانس آخرت را باید بگذاری هفت شب یا هفت و نیم شب. همه این ها هم تاثیر داشت روی این که دوستان راضی نشوند فیلم هایشان را [برای اکران] بدهند و کلا فضا، فضای خوبی نبود و حالا برحسب همین اتفاقات، دوستان هیئت مدیره ما اصلا تصمیم گرفتند از ۲۵ اسفند ۹۹ پردیس مگامال، تعطیل باشد تا اطلاع ثانوی که روال، روال عادی بشود.
- یعنی یک هفته ای هم که مجوز داشتید که سینما باز باشد، شما تعطیل بودید.
: بله! چون واقعا درآمد، جوابگوی هزینه ها نیست، نه هزینه شارژ ساختمان سینما، نه هزینه برق نه هزینه پرسنل و n تا اتفاق دیگر. به همین علت هم دوستان محترم هیئت مدیره سینمای ما به این نتیجه رسیدند که تا این که تهران وضعیتش سفید بشود و روال، روال عادی بشود [که] شاید این [وضعیت] شش ماه، یک سال هم طول بکشد. یعنی حتی اگر هم ارشاد، مجوز بازگشایی را بدهد سینما را باز نکنند کما این که در ایام عید ما بسته بودیم. خیلی از سینماها باز بودند ولی ما سینما را بستیم.
- مرسی از اطلاعات خوبتان! اگر نکته ای دیگر هست که می خواهید در این موارد اضافه کنید بفرمایید.
: الان چیزی که ما داریم می بینیم، [این است که] بحث تولید متوقف نشده، همچنان دارند فیلم می سازند. در بحث اکران، الان خیلی فیلم ها پشت اکران مانده اند. اگر ارشاد حمایت ویژه ای از صاحبان سینماها بکند، پرسنل سینماها، صاحبان فیلم ها، دفاتر پخش، جوری که این ها متضرر نشوند و بتوانند هزینه هایشان را اوکی بکنند، در آن وضعیت اگر روال نارنجی و زرد بشود، سینماها [بتوانند] با حمایت درست، فعالیت داشته باشند. در غیر این صورت باید آرزو بکنیم که هرچه سریع تر واکسیناسیون صورت بگیرد و همگی، از شر این ویروس خلاص بشویم وگرنه تا آن موقع واقعا هیچ کار خاصی نمی شود کرد و هر کاری هم بکنیم فایده ای ندارد باید ببینیم که سریع تر واکسیناسیون صورت بگیرد و حال عمومی جامعه خوب بشود و مردم بتوانند از این تفریح [بهره ببرند]. حالا ما اینجا راجع به سینما صحبت کردیم اما ما در اینجا تئاتر هم داریم، تئاتر شبانه که تئاتر کمدی بود و مردم خیلی هم دوست داشتند. می آمدند و می دیدند تئاترها را و در همین اوضاع، اوضاع تئاترها هم خب بالطبع متاثر از کرونا بوده و حتی موسیقی و خیلی از شغل های دیگر[آسیب دیدند]. حالا من امیدوارم که زودتر واکسیناسیون صورت گیرد و روال، عادی بشود، فیلم های خوب روی اکران بیاید، حال عمومی جامعه و حال کلی سینماها خوب بشود.
- با تشکر از وقت و دقت نظر شما برای این گفتگو.
لازم به ذکر است که مگامال، یک مجتمع تجاری تفریحی مدرن است که چندین سال از افتتاحش در شهرک اکباتان تهران می گذرد. ساخت و ساز در ضلع شمالی اش هنوز ادامه داشت که، همچون بسیاری مراکز تفریحی تجاری دیگر، دچار تعطیلی های گاه و بیگاه دوران پاندمی کرونا شد. کما این که یک هفته بعد از گفتگویم با مدیر سینما مگامال، کل مجتمع تعطیل شد و برای دو هفته در تاریکی فرو رفت. حال باید دید که چشم انداز آتی سالن های سینما در ایران با توجه به تمامی موارد یاد شده چگونه رقم خواهد خورد.
منابع: