لیلا ابولقود/ مهسا شیخان
نوشته زیر بخش دیگری از ترجمه کتاب جدید لیلا ابولقود با عنوان “آیا زنان مسلمان نیاز به راهی بخشی دارند؟” است. در این کتاب که به تازگی منتشر شده است، موضوعاتی همچون جنسیت، آزادی، مذهب، اسلام، نابرابری جنسیتی، فقر و حکومت در رابطه با تصویر عمومی که از زنان به عنوان قربانی اسلام وجود دارد دوباره به بحث گذاشته شده اند. تصویر زنان عرب و مسلمان سرکوب شده ای که ابولقود آن ها را طی تحقیقات خود در طول سالیان متمادی در جوامع مسلمان و دنیای اسلام به گونه ای می شناخته است. بخشی از این کتاب پیش تر با همین عنوان در انسان شناسی و فرهنگ منتشر شده و اکنون به بخشی دیگر از مقدمه این کتاب می پردازیم. این کتاب مشتمل بر شش فصل است:
نوشته‌های مرتبط
معرفی: حقوق و زندگی
۱. آیا زنان مسلمان هنوز هم نیازی به رهایی بخشی دارند؟
۲. عقل سلیم جدید
۳. اختیار بخشی به جنگ های صلیبی اخلاقی
۴. جنایات ناموسی
۵. زندگی اجتماعی حقوق زنان مسلمان
۶. انسان شناس در حوزه حقوق
۷. نتیجه گیری: رجیستر انسانیت
قاچاق ادبی
تمایل و گرایشی عمومی برای ارائه تصویری خشن، پست و وحشیانه از رفتار مردان عرب و مسلمان با زنان وجود دارد که مایه اضطراب است. بر خلاف بسیاری از قوم نگاری های خوبی که توسط انسان شناسان در مورد زندگی روزمره زنان در بسیاری از این کشور ها نوشته شده، “خاطرات” رنج و درد بسیاری از این زنان سرکوب شده به طرزی عجیب محبوبیتی تماشایی، جذاب و پایدار پیدا کرده است. کتاب فروخته شده، توسط دختری برمنگامی که با کمک مادرش بعد از ۱۳ سال از یمن فرار کرده است، در سال ۱۹۹۱ چاپ شد. زانا موحسن و اندرو کرافتس، نویسنده ای بی نام که برای دیگران می نویسد، به عنوان همکاران نویسنده این کتاب معرفی شده اند. این کتاب را دو ناشر جدید در سال ۱۹۹۴ انتخاب کردند و تا سال ۲۰۱۰ تقریبا دو بار در سال آن را منتشر کردند. پیوستی هم بر این کتاب با عنوان قولی به نادیا نوشته شد (خواهر زانا که در یمن ماند). و سپس مادر آن ها نیز داستان خود را نوشت (به همراه جانا وین، که موسسه ای را برای نجات دختران ربوده شده ایجاد کرده بود و آن ها را با کمک پدران خارجی شان به اروپا و خارج از کشور می فرستاد)، که از من وی نقل می کنم. این کتاب که در سال ۱۹۹۵ به چاپ رسید تقریبا هر ساله تجدید چاپ شده که در سال ۱۹۹۶ و ۲۰۰۳ بسیار پرفروش بوده است. سه گانه پرنس سیان ساسون و عقبه آن میلیون ها نسخه فروش کرد.
آنچه که بیشتر از هر چیز مایه ناآرامی بود ارجاعات مداوم این کتاب ها به موضوع جنسیت بود. تمرکز بر سوء استفاده جنسی، برخی از نویسنده های خاطرات را تبدیل به فعالانی کرد که جوایز متعددی را دریافت کرده اند. جالب ترین مورد هنا شاه نویسنده کتاب دختر امام است. وی در سال ۲۰۰۹ با داستان حیرت آور سوء استفاده جنسی اش توسط پدرش، روحانیی از خانواده ای پاکستانی و روستایی در شمال انگلستان مشهور شد.
چه چیزی این کتاب ها را با اقبال عمومی مواجه و نویسندگان شان را آنقدر مشهور می کند در حالیکه داستان های شان تا این اندازه افراطی است؟ برای درک این موضوع، ما باید این گونه کتاب ها را در بافتارهایی که خوانده می شوند بررسی کنیم. این کتاب ها در حوزه ها و قلمروهای سیاسی و بین المللی که در آن عرب ها، مسلمان ها، و دیگر افراد خاص به عنوان خطری برای غرب نشان داده می شوند، بسیار پر فروش هستند. فمینیست ها این کتاب ها را بسیار تحسین می کنند. برای مثال ولدون، کتاب دسر سلطنتی را با عنوان “کتابی برای به گریه انداختن شما” تایید کرده است. بر روی پشت جلد کتاب آمده است: بدون ترحم: کشمکش یک مادر در برابر برده داری مدرن، ما باز هم با تاییدی از ولدون مواجه می شویم: “آنچه در مورد این کتاب حیرت آور است… بیان این است که چگونه مریمِ سرکوب شده، و شکست خورده [مادر دختر ربوده شده] ناگهان به زندگی خوشدلانه رو می آورد.”. این البته نباید موجب حیرتمان شود که دریابیم فی ولدون به حزب راست صهیونیستی دانیال پاپ متصل است که در هیات مدیریت یک گروه دانمارکی ضد مسلمان که بعد از مناقشات کارتون ها و کاریکاتورها و پیامبر اسلام محمد تشکیل شده بودند، فعالیت می کردند.
کتاب “نامه های شخصی” از سلطان که مقدمه کتاب دسر سلطنتی است به روشنی سیاست بین الملل را وارد موضوع می کند. سلطان کتاب خود را به عنوان دعوتی از غرب چارچوب بندی می کند: “امیدوارم که شما از شنیدن داستان های تراژیک ما کسل نشوید، برای این که ما آزادی های کوچکی را اینجا و آنجا کسب کنیم، باز هم به توجه شما و به حمایت های شما در سال های پیش رو نیاز خواهیم داشت. بدون توجه رسانه ها و مداخلات نظامی دیگر کشورها، اکثر مردان ما از بازگشت به دوران تیرگی زنانی که در عربستان سعودی زندگی می کردند، بسیار لذت خواهند برد. این واقعیتی تلخ است که مردان ما تنها زمانی که مجبور شوند، اجازه خواهند داد نور به زندگی ما بتابد”.
کتاب هایی که در مورد اعراب شروری که با دختران خود به مثابه برده رفتار می کنند جای خاصی در حوزه سیاست مهاجرت اروپایی دارد به خصوص در فرانسه مورد توجه است. سه مورد از نگاه کلاسیکی که من در این کتاب شرح می دهم در ابتدا در این کتاب چاپ شده اند: زنده سوزی، خاطرات “سوآد” و ژاکلین تیبالت از نجات یافتگان قتل های ناموسی (که در فصل ۴ ارائه شده اند)؛ کتاب فروخته شد، که توسط زانا محسن و اندرو کرافت در مورد دختران در یمن نوشته شده است، که قبل از انگلستان در فرانسه پرفروش ترین کتاب شد، و با حضور دراماتیک زانا در شوی پرایم- تایم با نام “سکره سوآره” و انتشار کتاب توسط انتشاراتی متعلق به پسرخوانده رییس جمهور سابق فرانسه ژیسکار دستن مشهور شد؛ و ازدواج به اجبار، نیز نوشته لیلا و ماری ترز کونی به همین صورت. اضطراب فرانسوی ها در مورد مهاجران آفریقای به خصوص شدید بود، و این مسلمان های عرب از طبقات پایین اجتماع مستعمرات در حومه های پر آشوب می آمدند..
ازدواج اجباری خود را مخاطب کسانی قرار می دهد که با مهاجران مشکل دارند. این بومی که می خواهد از اجتماع خود فرار کند دیدگاه های آن ها را در مورد عقب گرد آفریقای شمالی که مورد نفرت فرانسوی ها بودند را تایید می کند. برای مثال، لیلا، توضیح می دهد که: “من نمی توانستم آن زندگی را تحمل کنم، اما دختران دیگر که مثل من به اجبار ازدواج کرده بودند، آن را تحمل می کردند. تمامی افرادی که از انسجام و یکپارچگی سخن می گفتند نمی توانستند ما را نجات دهند: آن ها تمامی اطلاعات مورد نیاز را در اختیار نداشتند. حتی ما دخترها از مدرسه و کالج انتخاب می شدیم، و ادعا می کردیم که والدین ما هیچگاه این کار را در مورد ما انجام نخواهند داد. آنها هیچگاه ما را به اجبار موافقت ما را در ازدواج با برخی مهاجران از آفریقای شمالی کسب نخواهند کرد. اما ما در اکثر اوقات به اجبار موافقت می کردیم. ما گرفتار یک سیستم بودیم….” برای تحول و تطبیق خانواده ها چه کار می توان کرد؟ در یک بررسی بر روی سیاست های انسان دوستانه در فرانسه، مریم تیکتین مطالعه ای موازی با دنیای واقعی را انجام داد. وی موفقیت استثنایی زینا ،یک زن فرانسوی با پیشینه ای الجزیره ای که مجبور به ازدواج شده، را مرهون موقعیت خاص او در محدوده پناهگاه می داند: و این موفقیت را به “شگفتی های جنسی فرهنگی” که داستان شخصی اش آن را حمل می کرد نسبت می دهد. در کشوری که رییس جمهورش، نیکلای سارکوزی، به صورتی دراماتیک برای حفاظت از این زنان آن ها را زنان شهید نامیده است، این نوع خشونت فرمی خوب به خود گرفت.
حتی خاطراتی رنج آور تر دیگری توسط موختار می از گاکستان، که با همکاری همان ماری-ترز کونی نوشته شد که وی کتاب ازدواج اجباری را به انگلیسی با عنوان با نام شرافت ترجمه کرد، با پیش گفتاری درخشان از نیکلاس کریستوف، این کتاب نیز برای اولین بار در فرانسه چاپ شده بود. بر طبق توضیحات ناشر وی، فیلیپ روبینه، زمانی که روزنامه نگاران گزارش دادند که وی مورد سرزنش… شورای قبیله ای روستای خود قرار گرفته است، اخبار وحشتناک سرخط خبرهای دنیا را به خود اختصاص دادند….
من و همکارانم این مسافرت رنج آور را به دهکده دورافتاده میروالا انجام دادیم،که همگی مورد استقبال موختار می و دوستش نسیم اختر واقع شدیم. آن ها بسیار خوشحال بودند که ما این همه راه را از فرانسه آمدیم تا به آن ها پیشنهاد کنیم که با هم کتابی را به نگارش درآوریم، کتابی که به وی در کشمکش هایش کمک کنیم.
این توصیف روشن می کند که ژانر جدیدی بر روی تمرکز های اقدامات انسان دوستانه کنونی با تمرکز بر یک دختر به عنوان یک قربانی نمادین سرمایه گذاری می کند، و ترس از آزار جنسی کودکان که امروزه بخش وسیعی از دنیای ماست را به صورتی جایگزین کانون اقدامات انسان دوستانه قرار می دهد.
مهسا شیخان
ایمیل: Sheykhan.m@gmail.com
مطالب مرتبط در انسان شناسی و فرهنگ:
آیا زنان مسلمان نیازی به رهایی بخشی دارند؟
http://anthropology.ir/node/20556
پرونده ی «پرویز صداقت» در انسان شناسی و فرهنگ
http://www.anthropology.ir/node/9137
ویژه نامه ی «هشتمین سالگرد انسان شناسی و فرهنگ»
http://www.anthropology.ir/node/21139