این روزها، پیش گفتارِ سردبیران فصل نامه ها و دیگر مجرای ارتباطیِ مسئولان تئاتر، همه تحت تاثیر سیاست هستند. کمدی فرانسه ( La Comédie française ) خوش دارد بگوید که «در زمانی که ترس و زیاده روی ها انگار هر روز یکدیگر را بیشتر خوراک می دهند، خوبیِ تئاتر این است که با بازخوانی حافظۀ تاریخی، ما را دوباره در مقابل تناقض هایمان قرار می دهد، بی آن که بخواهد در جایگاهی از بالا، به ما درس دهد». تئاتر دِزاَماندیه ( Theatre des Amandiers )، در شهر نانتر اما بی پرواتر است: «ما در بحران به سر می بریم (…) این بحران، مالی ست و از ما در مورد تقسیم ثروت پرسش دارد…» رئیس تئاتر ژانویلیه ( Gennevilliers ) اما از تأسیس یک «آزمایشگاه تولید و بازنگری مکانیزم های حذف و در خود فرورفتن» خبر می دهد. خلاصه که تئاتر، یا دستِ کم تئاتر دولتی، خود را بازیگر اصلی داوهایِ عمومی ای می داند که به زودی برنامه ی کاندیداهای انتخاباتِ پیش رو را تأمین خواهند کرد.
به نظر می رسد که این میل سیاسی در موفقیتِ چشم گیری که ژوئل پامِرا، هم نزد منتقدین و هم نزد مخاطب عام، در اجراهای «این هم می گذرد»(١) و «پایانِ لویی»(٢) داشته، وجود دارد. سه جایزه در جشنواره ی مولیر و توری که از نانتر تا سائوپائولو با گذر از کلرمون فران ( Clermont-Ferrant )، از سال ٢٠١۵ تا دستِ کم تابستان ٢٠١٧ ادامه خواهد داشت، هم مثالِ شورِ چشمگیر برای این «داستان سیاسی معاصر بر اساس انقلاب فرانسه» است. بازنگری انقلابی که هیچ جداسازی ای را برنانگیخته، شگرف است. واقعیت این است که این جا برای نویسنده بیشتر بحثِ «زمان و مکان خیالیِ رویاروییِ رویدادها و پیش داوری ها» در میان است تا خودِ انقلاب به مفهوم واقعی کلمه. آه از این «پیش داوری ها»…
نوشته‌های مرتبط
در مورد رویدادها باید گفت که همگی از «بدهی های دولتی» گرفته، تا «فروپاشیِ نهادهای اجتماعی» و «تروریست ها» بی هیچ دستکاری ای به روز شده اند. اما هیچ یک از شخصیت های تاریخی، جز لویی ِ شانزدهم، با نام واقعی خود ظاهر نمی شوند. ایده ی جالبی که آرامش دهنده است از آن جهت که روبسپیر حضور ندارد و بعضی از مواضعش بصورتی کم رنگ و کدر از زبان دیگر شخصیت ها مطرح می شوند. به بیان دیگر، نمایشی در باره ی انقلاب فرانسه است؛ چرا که لویی به قوت حضور دارد، اما این نمایش پیش از هر چیز نماینده ی همه ی انقلاب هاست و تکیه ی آن روی داو «بی پایان»ی است که در انقلاب ها وجود دارد و آن دوراهیِ تاریخی: انقلاب یا تحول؟ سازش یا خشونت؟ آیا برای جاری کردن عدالت اجتماعی، راهی جز اعدام های ناعادلانه وجود دارد؟
هرچند روبر حسین ( Robert Hossein ) در نمایش اش مردم را به رای دادن دعوت نمی کند اما این امر باعث نمی شود که تماشاچیان در آن « غوطه ور» نشوند؛ چرا که هنرپیشه ها اغلب در میان مردم در سالن هستند و آنها را فریاد کشیدن و هو کردن به شرکت در نمایش برمی انگیزد. انقلاب یک حس هیجان انگیز و ایده ال است وتاسف بار است اگر در تماس با واقعیت سرسخت و متضاد، پاکیزگی اش را از دست بدهد. در برابر کلیشه های احیا شده است که مفهوم توافق همگانی را در می یابیم.
وقتی میدان سیاست حوزه ی واقعی سیاست و نه صحنه ی یک اخلاق غیر سیاسی باشد، دسترسی به توافق همگانی دشوارتر می نماید. نیکلاس لامبرت، نویسنده و مفسّر، پیشنهاد دهنده ی یک مستند نمایشی در سه پرده است. کاربرد اشک (٣)، آخرین قسمت سه گانه ی «نادموکراسی»(۴) ارائه دهنده ی پرونده ای زنده و پر هیاهو است که به ارتباط بین فروش سلاح (هسته ای) و تامین مالی رقابت انتخاباتی بین ادوارد بالادور و نیکلا سارکوزی می پردازد.
می توان نگران مشکلات نابود کننده ای بود که اغلب کنار هدف های خوب هستند. لامبرت تنها روی صحنه است و دور تا دور او را دیگرانی هستند که میان شان خانم آن لاورژون، مدیر آروا و نیکلا سارکوزی و زیاد تکیه الدین (سرمایه دار لبنانی)، یکی از «قهرمانان» تاریخ، حضور دارند. کنفرانس های مطبوعاتی رسمی، گوشه هایی از محاوره های تلفنی در مصاحبه های رادیویی و صحنه های کوتاهی که قطعه های موسیقی آهنگین شان کرده، کمدی سیاهی از پنجمین جمهوری ارائه می دهند که در آن همه حقیقی و باورنکردنی هستند و ما به آنها می خندیم. در حالی که جای خنده نیست. اما این لبخند زیبای آزادی بخشی است که دارد درک یک سیستم از پا درآمده را از آن ِ خود می کند. برای این تئاتر که به زیبایی می درخشد، تهیه کنندگان و برنامه گذارانی که معمولا علاقمند به مسائل سیاسی اند، به طرز متناقضی غایب هستند. جسارت باور این را نداریم که آنها فقط دوست دارند از آنهایی حمایت کنند که نه «کسی» را آشفته می کنند، نه حامیِ مالیِ خصوصی ای را…
١ . Ça ira
٢ . Fin de Louis
٣ . Le Maniement des larmes
۴ . l’a-démocratie
نویسنده EVELYNE PIEILLER است.
لوموند دیپلماتیک نوامبر ۲۰۱۶
انسان شناسی و فرهنگ ناشر رسمی مجله «لوموند دیپلماتیک» در ایران است.
