دربارۀ گسترۀ فرهنگی بلوچستان در طول تاریخ
سال‌هاست عادت کرده‌ایم هر بار سخن از بلوچ‌ها و بلوچستان به میان می‌آید، جز تصاویری از فقر و محرومیت، از سرزمینی خالی و بیابانی و بی‌آب‌وعلف، مردمانی دردمند و زندگی سخت آن‌ها به ذهن‌مان نرسد. هرچند بسیاری از این تصاویر هنوز واقعیت دارند، اما بلوچستان چیزی بسیار فراتر از آن‌هاست. بلوچستان و بلوچ‌ها قرن‌هاست حامل یکی از غنی‌ترین فرهنگ‌های ایران‌زمین هستند: از دوران پیشاتاریخ تا دوران باستان و کلاسیک تا امروز و این نکته‌ای‌ست که نه فقط در ایران بل‌که شاید حتی بیشتر از ایران در جهان مورد تأیید و تأکید است: سرزمینی با هنر‌ها و مهارت‌های بی‌پایان در حرفه و پیشه‌وری، هنرهای دستی و ساخت آثار زندگی روزمره در زیباترین اشکال هنری و البته افزون بر همۀ این‌ها سرزمینی با زیبایی‌هایی طبیعی و آماده برای رشدی عظیم در آینده.
نوشته‌های مرتبط
گسترۀ فرهنگی بلوچستان در طول تاریخی- که خود روایتی طولانی دارد- در میان دو کشور پاکستان و ایران یکی از شگفتی‌های جهان مدرن است که در آن بسیاری از آثار تمدن‌های کهن از میان رفته‌اند، یا در حال ازمیان‌رفتن هستند، جایی که هنوز می‌توان در زمینه‌های مختلف فرهنگ، از زبان تا لباس و غذا و انواع مسکن و هنر و موسیقی پژوهش‌های بی‌نهایت پربار انجام داد. و این‌جاست که پروژه‌ای بزرگ در زمینۀ انتشارات که بی‌شک نمی‌توانست کاری سودجویانه تلقی شود، زیرا در فاصله‌ای نجومی با یک راهنمای گردش‌گری قرار دارد، لازم بود تا بتواند به یک گردهم‌آوردن اولیه و منظم‌سازی و عقلانیت بخشیدن به کارهایی که در طول قرن بیستم و حتی در قرن نوزدهم در این منطقه انجام شده، از سفرنامه‌ها تا پژوهش‌های مدرن، اختصاص داده شود.
این منطقه شاید به دلیل همان محرومیت‌اش از گذشته‌های دور در کانون توجه بسیاری از جهانگردان، سیاست‌مداران، پژوهش‌گران و متخصصان حوزه‌های یادشده بوده است. و امروز انتشارات آبی پارسی به همت پژوهشگر ارزشمند محسن شهرنازدار، که خود هم در این پژوهش‌ها به‌ویژه در بخش موسیقی شرکت مستقیم داشته و کار میدانی وسیعی انجام داده و هم با مهارت و دقت لازم، دست به گردآوری پژوهش‌های دیگران زده، موفق شده مجموعه‌ای بی‌نظیر دربارۀ این پهنۀ ارزشمند گرد آورد: از مطالعات باستان‌شناسی تا پژوهش‌های تاریخی، از سفرنامه‌های قدیمی تا آخرین سفرنامه‌های قرن بیستم، از مقالات دائره‌المعارفی معتبر تا پژوهش‌های زبان‌شناسی پرارزش اما پراکنده در این‌سو و آن‌سوی عالم. افزون بر این، شهرنازدار توانسته با همت یک کتاب‌شناس ماهر دست به گردآوردن بخش بزرگ اسناد بزند و به کمک ابزارهای دانشگاهی پژوهشی هم‌چون نمایه‌های تخصصی آن را تکمیل کند.
در یک کلام این مجموعه را می‌توان یک «ایرانیکا»ی کوچک و تخصصی برای بلوچستان تلقی کرد و آرزو داشت تا شاید کسان دیگری نیز پیدا شوند که چنین همت بزرگی از خود به خرج دهند و دربارۀ سایر نقاط این کشور چنین نظم و رده‌بندی و اعتباری را در گردهم‌آوردن مدارک و اسناد و پژوهش‌ها و برگردان بسیاری از این اسناد و پژوهش‌ها از زبان‌های دیگر به فارسی و به انتشار رساندن‌شان به انجام رسانند.
به هر رو، نتیجۀ کار و تلاش‌ها و زحمات بسیار بزرگی که در طول چندین سال محسن شهرنازدار بر خود هموار کرد، اکنون در اختیار همۀ دوستداران این پهنه قرار دارد. فهرست عناوین کتاب‌های متعدد این مجموعه گویایی بسیار بالایی دربارۀ محتوای آن دارد که نیاز به توضیحات کلی را کاهش می‌دهد و در عوض به باور ما ایجاب می‌کند که دربارۀ هر یک از مجلدات این کتاب جلسات تخصصی برگزار شود و گزارش‌های کاملی در مورد روند کار از لحاظ روش‌شناسی و نقد کارها داده شود و به بحث دربارۀ محتوای این مجموعۀ پرارزش میان متخصصان همان حوزه بینجامد. هرچند پژوهش‌های بین‌رشته‌ای زیادی نیز در این مجموعه آمده، اما منطق عمومی حاکم بر مجموعۀ منطقی دائره‌المعارفی یعنی گردآوردن هر بخش از موضوع‌ها در یک مجلد جداگانۀ تخصصی‌ست. افزون بر این، سطح مطالب عرضه‌شده، سطحی تخصصی و حرفه‌ای‌ست که چه نزد نویسندگان و چه نزد ناقدان و پژوهش‌گران آن در آینده باید در نظر گرفته شود تا بتوانند آن را تکمیل و کاستی‌های احتمالی‌اش را برطرف کنند
لازم است انتشار این مجموعه را در شرایط سختی که بر بازار نشر کشور حاکم است، به موسسه آبی پارسی و مدیر آن آقای جمالی و دیگر همکاران موسسه تبریک بگویم. همچنین به دوست و همکار گرامی، محسن شهرنازدار دبیر علمی این مجموعه باید تبریک گفت و امیدوار بود در آینده شاهد کارهای مشابه‌ای دربارۀ سایر پهنه‌های ایران ارزشمند فرهنگی باشیم؛ سرزمینی که بسیاری از ما از ثروت‌های باستانی، تاریخی و روایت‌هایی که حافظۀ تاریخی جهان را آکنده است، و نیز از ثروت امروزین آن بی‌خبریم.