شهر نوعی سازمان یافتگی اجتماعی در فضاست که باید آن را تولید کننده دائم فرهنگ به شمار آورد.اگر فرهنگ را به عنوان مجموعه رفتارها وذهنیت های اکتسابی در نظر بگیریم که به یک جامعه هویت بخشیده بنابراین جامعه از طریق ساز وکارهایی تلاش می کند تا آن را از نسلی به نسل دیگر انتقال دهد وآن را بازتولید کند.در این شرایط شهر بهترین فضا و محیط برای فرهنگ سازی است.(فکوهی،۱۳۸۳: ۲۸۶)
از آنجایی که انسان موجودی اجتماعی است برای تعامل با دیگری نیاز به یک فضا ومکان دارد. هر فضا دارای دوبعد عینی(فیزیکی) و ذهنی است.منظور از فضای فیزیکی یا عینی همان مکان است که به صورت عینی قابل مشاهده و اندازه گیری است. اما فضای ذهنی حاصل مجموعه تعاملاتی است که افراد در آن فضا صورت می دهند.این فضای ذهنی دارای بار ارزشی و قواعد و اصولی است که باعث هویت بخشی به فضای عینی می شود(منادی،مرتضی۱۳۸۶). انسان ها در فضا زندگی می کنند یعنی رابطه ای پیوسته از کنش های متقابل با آن دارند.از آن تغذیه می شوند و آن را تغذیه می کنند،از آن تغییر پذیرفته و آن را تغییر می دهند،در آن فضا حرکت می کنند و با این حرکت خود در آن فضا معنا تولید می کنند،اجزای فضا را به نشانه های معنا داری برای خود تبدیل می کنند ویا نشانه هایی از بیرون بر فضا می افزایند. (فکوهی،۱۳۸۳: ۲۳۶) فضاهای فرهنگی در شهر ها از جمله فضاهایی اند که افراد به عنوان موجودیت های اجتماعی در آن با یکدیگر به تعامل وارتباط می پردازند.این نوع از فضاها به تناسب اهداف و برنامه های خود می توانند تسهیل گر روابط اجتماعی و در نهایت باعث روند توسعه ی فرهنگی و اجتماعی جامعه شوند. ارتباط مکرر افراد جامعه با این نوع از فضاها تاثیراتی بر ذهنیت و جهان بینی آنها می گذارد که متناسب با اهداف این فضاها در شهر، هرچه بهتر نقش شهروندی و حس در کنار یکدیگر بودن را تمرین و در خود درونی می کنند. بنابراین اگر اهداف و برنامه های این فضاها به شکل مثبت و در راستای بهبود وضعیت جامعه باشند این فضاها تاثیرات مثبت بر روی افراد می گذارند و انرژی افراد را در جهت بهبود وضعیت جامعه بکار می گیرند. با توجه به موقعیت ویژه شهر گرگان به عنوان یک شهر متکثر قومی و چند فرهنگی توجه به فضاهای فرهنگی برای توسعه هرچه بیشتر این شهر باید مورد توجه قرار گیرد. از آنجایی که افراد در این شهر از هویت های قومی،مذهبی و فرهنگی متفاوتی برخوردارند فضاهای فرهنگی می توانند نقش تسهیل گری در روابط اجتماعی شهروندان ایفا و آنها را با حقوق و هویت شهروندی بهتر آشنا کند. حتی می توان این نوع فضاها را به عنوان مکانی برای از بین بردن فاصله میان اقوام با فرهنگ های مختلف دانست.با توجه به این موضوع در این نوشتار سعی خواهیم کرد تا با ارائه یک گونه شناسی از فضاهای فرهنگی این شهر به بررسی آنها بپردازیم و سپس در پی پاسخ به این پرسش هستیم که فضاهای فرهنگی شهر گرگان چه نقشی در ارتباطات اجتماعی موثرمیان افراد جامعه در جهت توسعه و پیشرفت شهر گرگان دارند؟
نوشته‌های مرتبط
معرفی شهر گرگان
گرگان یکی از شهر های شمالی کشور و مرکز استان گلستان می باشد که از سمت شرق به شهرستان علی آباد کتول،از سمت غرب به شهرستان کردکوی، از شمال به شهرستان های آق قلا و بندر ترکمن و از جنوب به رشته کوه های البرز و استان سمنان مشرف است.ارتفاع متوسط این شهر ۱۵۵ متر از سطح دریا است.شهر گرگان به دلیل قرار گیری در جنوب شرقی دریای خزر ودارا بودن دشت های وسیع و پوشش های جنگلی انبوه موقعیت ویژه ای را به خود اختصاص داده است. قسمت های جنوبی شهر محصور در پوشش های جنگلی وکوهستانی و قسمت های شمالی آن را هم دشت های وسیع در بر می گیرد. مسیرهای جاده ای هراز،فیروزکوه و توسکستان از جمله مسیرهای دسترسی به تهران هستند. همچنین گرگان در مسیر شهر مشهد وزائرین حرم امام رضا (ع) می باشد که سالانه در مسیر تردد مسافران زیادی قرار دارد.یکی از نقاط قوت شهر گرگان مسیر ریلی بین المللی است که کشور ما را به کشورهای ترکمنستان و قزاقستان متصل می کند. این مسیر از گرگان به بندر ترکمن ، مرز اینچه برون وسپس به کشور های ترکمنستان و بعد از آن به قزاقستان منتهی می شود که یک مسیر مهم بین المللی محسوب می شود.یکی دیگر از مسیر های ریلی گرگان به سمت تهران می باشد که این مسیر یکی از خطوط قدیمی کشور است که از استان های مازندران وسمنان می گذرد و در نهایت به تهران می رسد. مقصد های هوایی بین المللی فرودگاه گرگان با کشور عراق و شهر بغداد و کشور عربستان و شهر مدینه است و از جمله مقاصد هوایی داخلی آن هم شهر های مشهد ،زاهدان، اهواز و شیراز می باشد.
ویژگی های جمعیتی شهر گرگان
طبق سرشماری سال ۱۳۹۰ جمعیت شهر گرگان ۳۴۳۹۷۷ نفر می باشدکه در مقایسه با مراکز استان های همجوار خود همچون بجنورد، ساری و سمنان دارای بیشترین جمعیت است. نرخ رشد جمعیت شهر گرگان از میانگین نرخ رشد جمعیت کشوری بالاتر است. طبق سرشماری سال ۱۳۹۰ نرخ رشد جمعیت شهر گرگان ۳/۲ درصد بوده در صورتی که میانگین کشوری این نرخ ۳/۱ درصد می باشد. یکی از مهم ترین دلایل افزایش جمعیت شهر گرگان مهاجرت های متعددی است که از روستا ها و شهر های استان و همچنین سایر نقاط کشور صورت می گرفت که بخصوص پس از تبدیل شدن این شهر به مرکز استان گلستان درسال ۷۶ سرعت این روند افزایش پیدا کرد.
با این وجود بیشترین مهاجرت به گرگان در سرشماری سال ۱۳۹۰ به ترتیب مربوط به سایر شهرهای استان (۲۱۶۰۳ نفر)، تهران (۴۹۵۴ نفر) ،خراسان رضوی (۳۲۱۹ نفر) ،مازندران (۲۸۶۹ نفر) ،سیستان و بلوچستان( ۱۸۸۷ نفر) وسمنان(۱۶۷۸ نفر) می باشند.( مرکزآمار). این مهاجرت ها به دلایل مختلفی از جمله تمرکز منابع وامکانات در شهر و عدم توسعه متوازن در سایرشهرهای استان ،دست یابی به مسکن بهتر، آب و هوا و اقلیم مناسب، امکان دستیابی به شغل بهتر,و غیره صورت می گیرد.با توجه به این مهاجرت ها علاوه بر بومیان محلی یا همان گرگانی ها گروهی از مهاجرین مازندرانی،آذری،سیستانی،بلوچ،خراسانی ،سمنانی،ترکمن،وگروه کوچکی از قزاق ها در این شهر زندگی می کنند.
پیشینه تاریخی شهر گرگان
نام گرگان از شهر قدیمی و باستانی جرجان اخذ شده است.جرجان نام شهری در نزدیکی شهر گنبد کاووس است که در زمان حمله مغول این شهر تبدیل به ویرانه شد. از آن پس شهر استرآباد که در مکان کنونی گرگان است رونق فراوان گرفت و در سال ۱۳۱۶ به پاسداشت از ایالت جرجان نام استرآباد را به گرگان تغییر دادند.شهر گرگان در زمان قاجار دارای محله های بزرگی همچون سبز مشهد،نعلبندان،میدان بودکه هر کدام داری مساجد،تکایا،آب انبار،حمام و مدرسه بود. هسته ی مرکزی و اولیه ی شهر گرگان در نزدیکی میدان ولایت یا همان شهرداری و نخستین خیابان این شهر هم خیابان امام خمینی فعلی می باشد. (معطوفی،۱۳۸۷) در حال حاضر بافت تاریخی این محله ها وجود دارد وبسیاری از آن خانه ها به ثبت آثار ملی رسیده اند. هسته ی مرکزی شهر گرگان تقریبا در حال حاضر در مرکز شهر گرگان قرار دارد وبه مرور زمان شهر به شکل پراکنده و دورتادور آن گسترش یافته است. اما آنچه که امروز شاهد آن هستیم گسترش پراکنده و افقی شهر گرگان است که شهر هرچه بیشتر به شکل پراکنده،کم تراکم،تنک گسترش یافته و همچنین توسعه ی شهر به سمت حاشیه شهر و روستا ها بوده است(پور احمد و دیگران،۱۳۸۹: ۵)این موضوع باعث شده تا اراضی کشاورزی و جنگلی هر چه بیشتر مورد بهره برداری های مسکونی قرار گیرند در حالی که فضاهای درون شهری بایری در این شهر وجود دارند که باید هر چه بیشتر به خدمت توسعه وگسترش شهر در آیند.به عنوان مثال پس از تبدیل شدن گرگان به عنوان مرکز استان بسیاری از ادارات دولتی به قسمت های غربی و خارج از شهر منتقل شدند.این در حالی است که بسیاری از زمین های مستعد کشاورزی در این مناطق یا در نزدیکی آن قرار دارند.
برای مطالعه ادامه مطلب به لینک زیر مراجعه نمایید:
مطلب فوق مربوط به درس انسان شناسی شهری سال ۱۳۹۵ می باشد.
