بررسی دینکرد ششم

میرفخرایی، مهشید، ۱۳۹۲،بررسی دینکرد ششم، تهران: پژوهشکده علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول، ۴۹۰ صفحه

مطالب دینکرد گرچه اساساً مبتنی بر آثار زبانی و فرهنگی ایران باستان به ویژه منابع بازمانده از دورۀ ساسانی است؛ اما تدوین نهایی آن در سدۀ سوم هجری روی داده است و این زمانی است که به سبب تسلط دین جدید و تضعیق زردشتی و درهم‌شکستن نهادهای دولتی و رسمی مرتبط با آن، خط زبان فارسی میانه که بازتاب‌دهندۀ این فرهنگ بود، در زیر تسلط زبان دری و خطی که ابهام‌ها و دشواری‌های خط فارسی میانه را نداشت، کاربرد و اهمیت خود را از دست داده بود؛ از این رو موبدان دانشمند زردشتی بر آن شدند تا به منظور دفاع از دین و تعلیم آموزه‌های آن و حفظ سنت‌ها و احکام دین، خط و زبان اصلی خود را که نمودار هویت آنان بود، نگهدارند و از همین رو است که همۀ آثار بازمانده به زبان فارسی میانه در این سده نوشته شده که مطالب آن مبتنی بر آثار مکتوب و احتمالاً شفاهی بازمانده از دورۀ ساسانی بوده و دینکرد مهم‌ترین آنها است.

دینکرد بدون تردید مهم‌ترین و بزرگ‌ترین اثر به زبان فارسی میانه، دانشنامه‌ای دربردارندۀ آثاری قدیم‌تر به شکل گزیده با تعبیر و تفسیر است. دینکرد موجود دربردارندۀ هفت کتاب سه تا نه است. دو کتاب نخست گم شده و آغاز کتاب سوم نیز افتاده است.

هدف کتاب‌های ششم تا نهم مجهزکردن دینداران به دانش دینی است و بنابراین دستورالعمل‌هایی برای زندگی این جهانی در اختیار آنان قرار می‌دهد. کتاب ششم اثری ادبی از نوع حِکَمی است و دربردارندۀ مجموعه‌ای از امثال سائر، شعائر اخلاقی، قواعد رفتاری و توصیفی از ویژگی‌های خوب و بد یا فضیلت‌ها و رذیلت‌ها است. سخنان غالباً به نخستین مردان دین و دانایان پیشین منسوب است که مقام مهمی در اینگونه آثار زردشتی دارند.
اندرزهای این کتاب احتمالاً اصل و ترجمۀ یکی از بخش‌های اوستا به نام “برش نسک” که خلاصۀ آن در دینکرد هفتم آمده، برگرفته و شرح و بسط داده شده است. اندرزهای این کتاب نیز تحت همان دو عنوان کلی اندرزهای عملی، یعنی امور دینی و نظری یعنی غیردینی قرار می‌گیرند؛ اما نمی‌توان فاصله و تمایزی میان این دو دسته قائل شد؛ چه از سویی مطالب غیردینی گاه به مسائل زندگی روزانه نیز پرداخته‌اند.
دینکرد ششم مجموعه‌ای یک‌دست نیست و مؤلف واحدی ندارد. بخش‌های بزرگ کتاب هر کدام می‌تواند مجموعه‌ای منفرد به شمار آید. این بخش‌ها با ساختار تکراری آغازین خود از یکدیگر متمایز می‌شوند.
این کتاب بیشتر بر اندیشۀ دینی تأکید دارد. آرایه‌های ادبی مانند کنایه، استعاره و تخیل در آن به چشم می‌خورد؛ مثلاً در بند ۱۸۶: در هر تنی خیم بیش از همۀ ژاژ (= علف) هایی است که به کوه و دشت است.
یا: دین با کلام مقدس آنگونه پیوسته و هماهنگ است که گوشت با پوست و رگ با لایۀ پوست.

فهرست مطالب

پیشگفتار
مقدمه:ادبیات اندرزی و دینکرد ششم
ساختار کتاب
ویژگی‌های دینکرد ششم
درون‌مایۀ دینکرد ششم
دست‌نویس‌ها
پیشینۀ پژوهش و ویرایش حاضر
کوتاه‌نوشت‌ها و نشانه‌ها

بخش اول: آوانویسی متن پهلوی، یادداشت‌های آوانویسی.
بخش دوم: برگردان فارسی، یادداشت‌های برگردان فارسی.
بخش سوم: واژه‌نامه، کتاب‌نامه، نمایه، متن پهلوی دینکرد مدن.

برای خرید کتاب های معرفی شده در انسان شناسی و فرهنگ به این کتابخانه یا سایت مربوط به آن مراجعه کنید

خانه کتاب دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

تهران، پل گیشا، جنب دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

۶۱۱۱۷۹۵۲ – ۰۲۱

۰۹۳۸۴۴۳۹۵۷۷

www.ut-book.com