بخش دوم و نهایی
استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر:
انرژی یکی از دروندادهای اصلی در توسعه اقتصادی و اجتماعی یک کشور است. مصرف انرژی، و متعاقبا ذخیره انرژی در بالاترین مقدار و با کمترین هزینه هدف اصلی است، در درون رویکرد توسعه پایدار که از توسعه اقتصادی و اجتماعی حمایت میکند، تاثیر مخرب برروی محیطزیست را در پایینترین سطح دارند.
اندازه کوچک مزارع یکی از ویژگیهای کشاورزی ترکیه است. متاسفانه این توزیع سبب شده که خروجی مزارع ، در قیاس با پتانسل بالای کشور اندک باشد . اما از طرف دیگر ترکیه به لحاظ جغرافیایی در منطقهای قرار گرفته که میتواند از اشعه خورشید جهت تولید انرژی به خوبی استفاده کند.
ترکیه درصدد است که جهت تامین انرژی خویش، از انرژی حرارتی زمین، انرژی آب، باد، انرژی خورشیدی و نیز زیستتوده بهره بگیرد.
زیستتودهها منبع اصلی انرژی در بسیاری از کشورهای درحال توسعه هستند تا حدی که گاه در برخی کشورها تا ۹۰% ذخیره انرژی را تشکیل میدهند.
باقیماندههای کشاورزی در ترکیه بر سه نوعند:
باقیماندههای بر روی زمین کشاورزی بعد از درو محصولات( که در ترکیه این محصولات عمده کتان و تنباکو، برنج، گل آفتابگردان،و…هستند) و باقیماندههای بعد از هرس درختان، و نیز باقیماندههای حاصل بعد از روغن گیری دانههای روغنی و…
در ترکیه قانون استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر به هدف تولید انرژی الکتریکی، در ۲۰۰۵ پذیرفته شد. هدف اساسی این قانون، «افزایش استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر برای تولید انرژی الکتریسیته، به علاوه متنوع کردن منابع انرژی، کاهش انتشار گازهای گلخانهای، ارزیابی تولیدات زائد، حفاظت از محیط زیست، و توسعه بخش اساسی صنعتی برای تحقق این اهداف » (کاسیرا و دیگران به نقل ازبوداک ۲۰۰۹ : ۱۶).
فیدان و دیگران (۲۰۰۸) نیز معتقدند که ترکیه میتواند به خوبی پتانسیل زیست توده هایش را را از طریق تولید بریکتهای سوختی بکارگیرد. این امر ضایعات کشاورزی را به محصولات بازاری تبدیل خواهد کرد که درامدی مازاد برای کشاورزان و مردمی که در نواحی روستایی میزیند ایجاد خواهدکرد. در این نواحی و شهرها همچنین، اداره، ذخیرهسازی، بستهبندی و فعالیتهای مرتبط با این مسئله انجام خواهد شد که خود سبب ایجاد فرصتهای شغلی برای مردم محلی خواهد شد.
جدول شماره۱- تاثیر انرژیهای تجدیدپذیر بر توسعه روستایی
ملاک رتبه بندی
۰= بی ارتباط ۵= ارتباط بالا
نقش در برنامه های توسعه روستایی ملی ۳
فراهم کردن مشاغل جدید در مزرعه ۴
فراهم کردن مشاغل جدید در نواحی روستایی( غیر از مزارع) ۴
منبع جدید/سنتی درامد مزرعه ۴
منابع درامد جدید/سنتی در نواحی روستایی ۴
منبع: (Budak2009p19)
اهداف و سیاستهای اصلی توسعه روستایی در کشور ترکیه:
کشور ترکیه اهداف زیر را در سیاستهای توسعه روستایی خویش دنبال میکند
– ایجاد اشتغال
– بهبود سطح زندگی روستایی
– کاهش و یا حذف روند مهاجرت روستاییان به شهر
– بهبود خدمات زیربنایی روستا( ساخت راه، طرحهای آبیاری و آب آشامیدنی)
– امنیت غذایی
– افزایش بهرهوری کشاورزی
– بهبود نگهداری و انبار
– بهبود صنایع تبدیلی
– تسهیل دسترسی به بازارها
– افزایش خودکفایی در زمینهی اقلام غذایی اصلی
– افزایش درامدهای کشاورزی
معرفی برخی پروژه های توسعه روستایی در کشور ترکیه:
ترکیه راه حل مسائل جامعه مانند نابرابریهای منطقهای و توزیع ناعادلانه درامدها را که منجر به بروز مشکلاتی مانند مهاجرت از روستا به شهر و فقر روستاییان شده است در توسعه کشاورزی پایدار و توسعه روستایی دانستهاست(زیرا قسمت اعظمی از جمعیت فقیر ترکیه در روستاها میزیند. به همین دلیل این کشور پروژههایی را در این زمینه اجرا کرده است(پناهی، ۱۳۷۶) . در برخی از این پروژهها ترکیه از همکاری بانک جهانی(WB) و صندوق بینالمللی پول(IFAD) جهت تامین هزینههای این پروژهها بهره بردهاست، که در اینجا بطور مختصر به معرفی آنها میپردازیم:
· پروژه کروم- کانکری(۱۹۷۶- ۱۹۸۴ با همکاری WB & IFAD):
با هدف ایجاد تسهیلات آبیاری و تامین آب و برق برای کشاورزان اجراشد. گروه هدف در این پروژه ۸۰هزار خانوار کشاورزی بود که به آنها آموزشهایی در زمینهی فنون پیشرفته کشت محصولات( غلات، علوفه) و فنون بهبودیافته ی دامداری( تغذیه احشام، معرفی شیوه های تلقیح مصنوعی) داده شد. که در انتهای اجرای پروژه، افزایش در محصول سالیانه منطقه و نیز تولیدات دامی و نیز تعداد دام روی داد.
· پروژهی ارضروم (۱۹۸۲- ۱۹۸۶ با همکاری WB & IFAD) هدف پروژه بهبود خدمات زیربنایی اقتصادی و اجتماعی در ۱۰۴۳ روستای ارضروم بود که شامل موارد زیر میشد:
– طرحهای آبیاری با کوچک مقیاس
– بهبود وضع آب آشامیدنی
– بهبود تولید مثل دام از طریق تلقیح مصنوعی
– آموزش شیوههای بهبودیافته دامداری
– حفاظت از نباتات
در این پروژه جهت افزایش میزان محصولات کشاورزی، کود رایگان میان کشاورزان توزیع شد. نتایج پروژه حاکی از افزایش تولید محصولات و عدم موفقیت در اهداف مربوط به پرورش احشام است.
· پروژهی بنگال- موسی (۱۹۹۰-۱۹۹۷ با همکاری WB & IFAD):
اهداف پروژه عبارت بودند از:
– افزایش تولید محصولات کشاورزی و احشام
– ایجاد راههای روستایی
– تامین آب آشامیدنی
– تهیه آب سالم برای دام
– تاسیس شبکه آبیاری کوچک مقیاس
– توسعه جنگل
این پروژه دربرگیرنده ی ۳۳۰ روستای استان بنگال و ۵۹۰ استان موسی بود. که مسائل امنیتی، سبب محدود شدن ارائه خدمات به این منطقه شد.
· پروژه ی یوزگات (۱۹۹۱-۱۹۹۸ با همکاری WB & IFAD):
این پروژه ۳۶۳ روستا را تحت پوشش قرار میدهد. اهداف پروژه عبارتند از:
– افزایش تولید محصولات کشاورزی و احشام
– ایجاد راههای روستایی
– تامین آب آشامیدنی
– تهیه آب سالم برای دام
– تاسیس شبکه آبیاری کوچک مقیاس
– توسعه جنگل
· پروژی اردو- گیرسون( ۱۹۹۷-۲۰۰۵ با همکاری WB & IFAD ):
این پروژه یکی از پروژههایی است که IFAD از آنها حمایت میکند. ۲۸۰ روستا از منافع این پروژه بهره مند شدند. پروژه براساس مشارکت کامل ذینفعان بنیان نهاده شده است( مشارکت از مرحله برنامه ریزی تا اجرا). ذینفعان این پروژه کم درامدترین گروههای جنگل شمالی، جنگل جنوبی و منطقه آناتولی بودند.
در ده سال گذشته تعداد گوسفندان، بز و گاو در این منطقه با نرخ ۳۸%کاهش یافته بود. بررسیها دو دلیل عمده را برای این مساله نشان میداد: کاهش علوفه، و عدم آگاهی مزرعه داران دربارهی مراقبت از دام، تعلیف و نگهداری صحیح آنها. که در پروژه سعی شد تا در کنار دادن وامهای کوچک به افراد، این آگاهی ها نیز به آنها داده شود.
دامپروری موتور قطار توسعه روستایی ترکیه خواهد بود، زیرا هیچ کشوری به توسعه اقتصادی روستایی بدون توسعه بخش دامپروری دستنیافته است(Aral,1996).
دامداری یکی از بخشهای بسیار مهم اقتصاد روستایی در ترکیه است.این بخش با فراهم نمودن مواد غذایی با ارزش، درامد، اشتغال و مبادله خارجی، در اقتصاد ملی نیز نقش ایفا مینماید.
اهداف پروژه عبارتند از:
– تهیه برنامه های توسعه روستایی جداگانه برای هر روستا
– افزایش درامد کشاورزان( از طریق تهیه غذای بهتر و بیشتر برای احشام و تشویق منابع درامد جایگزین)
– بهبود و بهسازی راههای روستایی
– ایجاد امکانات و تسهیلات آب آشامیدنی
– تاسیس شبکه آبیاری کوچک مقیاس
حدود ۶۰ میلیون دلار بودجه به این پروژه تخصیص داده شد( از طریق IFAD، اتحادیه توسعه سوئیسی، دولت ترکیه، بانک توسعه اسلامی) (پناهی، ۱۳۷۶).
در واقع هدف اصلی این پروژه آن بود که فقرای روستایی خصوصا زنان را قادر سازد تا درامد و شرایط زندگیشان را از طریق استفاده پایدار از منابع طبیعی بهتر سازند. مثلا به آنها کمک نماید تا از طریق منابع دارمدی جایگزین مانند زنبورداری، و نیز بهتر کردن زیرساختارها مانند بهسازی جاده ها، به افزایش درامد این افراد کمک نمایند.
درنهایت پروژه موفق شد که ظرفیتها و سطح دانش مزرعه داران را افزایش دهد.
یلماز و آکباس(۲۰۱۰)، برای توسعه دامداری در این ناحیه، موارد زیر را پیشنهاد میکنند:
– سیاستهای توسعه روستایی به گونهای باشد که نیاز به دامپروری را مد نظر قرار دهد
– مشارکت مستمر مزرعه داران در فعالیتهای اموزشی و توسعه روستایی تضمین شود
– به فعالیتهایی که به مشکلات مزرعه داران و خواستهای آنها میپردازد اولویت داده شود
– دامپروری باید حمایت گردد تا آنها را قادر سازد که آنرا مدرن سازند.
– دولت مزرعه داران را اموزش دهد تا راه های ژنگیری و نیز راه های بهتر تعلیف را بیاموزند
– این فعالیت ها باید با سیاستهای دامپروری که با نیازهای منطقه همخوانی داشته باشند، حمایت گردند.
· پروژه آناتولی جنوب شرقی:(GAP)
ترکیه کشوری است که دارای منابع قابل ملاحظه آب است و آن هم در منطقهای که پیشبینی میشود در آینده در آن، آب به عاملی استراتژیک تبدیل شود. به همین دلیل ترکیه برنامهریزیها و تلاشهایی در راستای توسعه منابع آبی کشور و استفاده بهینه از آنها نموده است. اما رشد جمعیت ترکیه و استفاده از آب برای آبیاری در کشاورزی، بهعلاوه استفاده از آب در صنایع، سبب افزایش تقاضا برای استفاده از اب گشتهاست که کمیت و کیفیت آب ترکیه با مسائلی مواجه شود. در این راستا یکی از پروژههای بسیار مهم که در این کشور اجرا شد پروژه GAP میباشد( بایازیت و آوچی،۱۹۹۷).
این پروژه که در واقع پکیجی از پروژهها است، جامعترین پروژه توسعه منطقهای در کشور ترکیه است که هم در برنامههای توسعه شهری و هم در در برنامههای توسعه روستایی جایگاه ویژهای دارد و نیز یکی از پروژههای جامع در سطح دنیا است.« این پروژه در واقع حکم یک برنامهی پیشنوشته شده برای دیگر پروژهها را دارد»(پناهی،۱۳۷۶ص۴۷) یک پروژهی منطقهای است که داعیه آن را دارد که برپایه توسعه پایدار بنیان نهاده شده است( که از این نظر بشدت زیر سوال است) و نه استان در جنوب شرق ترکیه که جزو استانهای کمتر توسعه یافتهی ترکیه هستند را دربرمیگیرد( شامل استانهای غازیان تِپ، ادیامان، سانلی اورفا، دیاربکر، ماردین، باتمان، سیرت، کیلیس، شیرناخ). سه شهر غازیان تپ، سانلیاورفا و دیاربکر بهعنوان محورهای اصلی توسعه تعیین شدند. بدین شکل که سرمایهگذاریها درمیان این کریدور، برای ارتقای زیرساختار برای جذب کشت و صنعت و دیگر فرصتهای گسترش شغل تمرکز یابد. در این ناحیه، نرخ زاد و لد بالاتر و نرخ باسوادی کمتر از دیگر نقاط ترکیه است. از طرف دیگر، تحقیقات نشان دادهاست که تولید ناخالص داخلی و سرانه فرد، در ناحیه بسیار پایین است( اُلکی،۲۰۰۱).
به دلیل وجود رودخانههای دجله و فرات در این منطقه، به لحاظ منابع آبی دارای ذخایر بالایی است( ۲۸% کل آب ترکیه را تشکیل میدهد) و از طرف دیگر ۴۰% تولید ناخالص داخلی این منطقه حاصل از کشاورزی است (تولید ناخالص کشاورزی کل کشور کمتر از ۱۶% است) و ۱۹% زمینهای قابل آبیاری مقرون به صرفه اقتصادی کشور در این منطقه قرار دارد. لذا آب و خاک دو منبع موثر و توانهای بالقوه برای توسعه در این منطقه هستند.
این پروژه، اساسا پکیجی از پروژه های توسعه منابع آبی بود که امروز مربوط به منابع آب و خاک (مهمترین بخشهای پروژه)، صنعت، خدمات زیربنایی، بهداشت، آموزش و توریسم است( اُلکی اونور،۲۰۰۱).
احداث ۲۲سد، ۱۹ نیروگاه آبی، ۱۳پروژه آبیاری(۱.۷ میلیون هکتار) بر روی رودخانه های دجله و فرات از برخی از این پروژههای آبی در برنامهی جامع GAP هستند. این پروژه بخشهای دیگری نیز شامل نقل و انتقال، صنعت، ارتباطات، بهداشت و آموزش نیز دارد. منطقه GAP بزرگتر از هلند، دانمارک، بلژیک، ایرلند و لوکزامبورگ است. پیش از سال ۱۹۹۷، جمعیت منطقه ۶۱۵۲۰۰۰نفر بود، که ۳۵% آن شهری بودند( بایسان۱۹۹۹).
پیشبینی بر آن بود که در نتیجهی اجرای این پروژه،تا سال ۲۰۱۰ ، حدود ۲۲% الکتریسیته ترکیه تولید شود. به دلیل برخورداری از این منابع بزرگ آبی انتظار میرود که در آینده ترکیه صادرکننده مواد غذایی به نواحی کم آبی همچون عربستان و کشورهای خلیج و اسرائیل باشد.
استراتژی اتخاذشده در این پروژه برای توسعه دارای این ۴ عنصر اصلی است:«
– توسعه و مدیریت منابع آب و خاک برای آبیاری، استفاده صنعتی و شهری به شیوه موثر
– بهترکردن استفاده از زمین از طریق الگوهای بهینه چیدنو تکنیکهای کشاورزی
– ارتقای کشت و صنعت و دیگر انواع صنعت براساس منابع بومی
– فراهم کردن خدمات اجتماعی بهتر، فرصتهای آموزشی و شغلی برای کنترل مهاجرت و جذب افراد شایسته به منطقه»(همان: ۲۴).
« نتیجه مستقیم احداث آبیاری، تولید کشاورزی و تنوع کشت افزایش پایداری است. افزایش در تولید کشاورزی به توسعه زیرساختار و افزایش تولید اقتصادی منجر میشود که توسعه کشت و صنعت و دیگر خدمات کشاورزی را تسریع میبخشد. منطقه بهسرعت پروژههای سرمایهگذاری دامی و خارجی را جذب مینماید»( همان). این پروژه همچنین سبب ارتقای استاندارهای زندگی در این ناحیه گشتهاست.
استراتژیهای بنیادین این پروژه عبارتند از:
۱. توسعه و مدیریت منابع آبی و منابع مربوط به زمین برای آبیاری
۲. ارتقای استفاده از زمین با مدیریت الگوهای کشت و احداث رویههای بهتر مزرعهداری و مدیریت مزرعه
۳. ارتقای صنعت کارخانه با تاکید کارخانههای مربوط به کشت و بنیان گذاشته شده بر منابع بومی.
که البته بخشهای آبیاری، احشام، پرورش ماهی و جنگداری، هرکدام نیز استراتژیهای خاص خود را داشتند.
نکته قابل ذکر درباره این پروژه این است که این پروژه سبب پدید آمدن درگیریهایی میان کشورهای همسایه که رودهای دجله و فرات در آنها نیز جریان دارد یعنی دو کشور همسایه عراق و سوریه با ترکیه گشت. « به دلیل درگیریهای اقتصادی، قومی و مذهبی موجود در این ناحیه، بهنظر نمیرسد که بزودی راهحلی منطقی برای این مسئله یافت شود.
پروژه مخالف قانون بین المللی آب است، اما سلیمان دمیرل در پاسخ به این مسئله گفت« اینها آبهای ترک هستند نه آبهای بین المللی».
ترکیه و آمریکا چنین میاندیشیدند که با اجرای این پروژه، جذابیت گروه سیاسی فعال در منطقه را برای مردم این منطقه کاهش خواهد داد، اما به دلیل سیاستهای نظامی از جمله کوچ اجباری ۲ میلیون نفر از مردم پیش ازاین، سبب شد که این پروژه به این هدف خود دستنیابد(ابراهیم و گوبرِی۲۰۰۰).
به غیر از اعتراض های سوریه و عراق که می گویند که ترکیه با ایجاد این همه سد ، آب را به ابزار قدرت تبدیل کرده است، طرفداران محیط زیست از بهم خوردن محیط زیست در این ناحیه به شدت هشدار دادهاند.
طرفداران حقوق بشر نیز می گویند که این پروژه، یکی از برنامه های وسیع تر دولت برای پاکسازی نژادی در آن ناحیه علیه جمعیت کرد است.
باستانشناسان نیز اعتراض کردهاند زیرا این پروژه حداقل ۸۲ اثار را زیر آب می برد.
جابجا کردن مردم از روستاها از جمله در ساخت سد ایلیسو بر روی آب دجله یکی دیگر از خطرها است. که سبب جابجایی ۷۸۰۰۰نفر خواهد شد که این به مرگ تعداد بسیار زیادی سایتهای میراث فرهنگی خواهد انجامید. معترضان این سدسازیها میگویند این درست است که ترکیه به انرژی نیاز دارد، اما نباید به قیمت از دست رفتن، تعداد زیادی آثار باستانی و نیز میراث فرهنگی، این نیاز را برطرف کرد و ترکیه باید به دنبال جایگزین مثلا استفاده از انرژی خورشیدی بگردد( کِر،۲۰۰۰).
اجرای پروژهی GAP( که هدفش توسعه، و مدرنسازی نه فقط اقتصادی بلکه ساختارهای اجتماعی منطقه بود) در توسعه تحقیقات اجتماعی در منطقه نیز، قدم مهمی بود. آکادمیسنهای زیادی برای تحقیق در این زمینه بکارگرفته شدند. مانند پایاننامه دکترای آقای احمد اُزار (۱۹۹۴) ، که در انتها به این نتیجه میرسد که ساختار اجتماعی سنتی منطقه، در معنای قبیلهای و پدرسالارانه، باید مدرن گردد. و به قبایل به عنوان یک مشکل اشاره میشود که باید حل شود. و تعداد بسیار زیاد دیگری تحقیق و پایاننامه از این دست را میتوان مشاهده نمود. در این میان در اواخر ۱۹۹۰ شاهد تحقیق یکی از محققان با نام Nese Ozcan هستیم که بعد از مراجعه به میدان، همکاریش را با GAP قطع میکند، زیرا پرسشهای جدیدی به ذهنش میرسد و آن اینکه ” یک شهروند مرزی بودن چه معنایی دارد؟” که بعدها پروژهای مطالعاتی به نام “جامعهشناسی مرز ” را توسعه میبخشد( اسکالبرت و لِ رِی،۲۰۰۶)..
نتیجهگیری:
برنامههای توسعه ای تهیه شده تحت هماهنگی سازمان برنامه ریزی دولت، تا به اکنون پایه اصلی برای ابتکار عملیات توسعه روستایی بوده است. .. فعالیتهای اصلی به سوی توسعه روستایی بکارگیری پروژههای جامع توسعه روستایی، برنامه های توسعه منطقه ای همراه با بکارگیری بخشی که هدف اساسیش بهتر کردن زیرساخت های روستایی و کشاورزی، افزایش تولید کشاورزی، افزایش سطح خدمات بهداشتی و آموزشی، و در نتیجه افزایش درامد و رفاه جامعه ی روستایی است»(Screening 2006 p11-12)
نمیتوان گفت که پروژهها تا به امروز به اهداف توسعهای خویش خصوصا در زمینهی پیشگیری از مهاجرت دستیافتهاند. پروژه ها باید خدمات موثر بیشتری به روستاها ارائه بدهند تا بتوانند به اهداف خویش دستیابند. برقراری ارتباط به خوبی سازمان یافته میان موسسات دولتی و سازمانهای جامعه مدنی نیز امری ضروری در این راستا است(آلن و اُزکان،۲۰۰۶).
برخی عوامل اصلی که تولید در نواحی روستایی در ترکیه را کاهش میدهند این موارد هستند:
· تخصیص زمین کشاورزی به فعالیتهایی غیرکشاورزی بدون توجه به ویژگیهای خاک و دستهبندی آن
· استفاده ناقص از روشهای کشت و باروری
· زیرساختهای فیزیکی ناکافی در برخی نواحی در ارتباط با تولید کشاورزی
· مراقبت ناکافی از حیوانات و کمبود تغذیه در پرورش
· کمبود اطلاعات و مراکز مستند سازی و سختی دسترسی به این مراکز
از موانع مهم برسر راه توسعه روستایی در ترکیه ساختار سازماننیافته کشاورزی است. برای ایجاد یک بخش بیشتر مولد کشاورزی، نیاز است اصلاح کشاورزی، شامل یکپارچگی اراضی و بازتفکیک اراضی اجرا گردد.
بعد اقتصادی و بعد اجتماعی، دو بعد اساسی توسعه روستایی هستند. متاسفانه، سیاستمداران تاکنون مانعی بر سر اجرای یک سیاست موثر برای حل یکپارچگی اراضی و وضعیت ارثبری بودهاند که این مانع از رسیدن تلاشهای توسعه روستایی به اهدافش بوده است.
درصد روستاییان ساکن جنگل که بدون زمین هستند، ۱۰% است. زمانیکه نواحی سکونتگاهی جدید تعریف میگردد، شرایط افراد بدون زمین که در مجاورت نواحی جنگلی میزیند، باید بهحساب بیاید. این مشکلات اجتماعی نامطلوب به توجه فوری نیازدارد، از آنجایی که کمبود فرصتهای شغلی، ساکنان نواحی جنگلی را به مهاجرت به شهرها مجبور میکند.
به جهت نگهداشتن جوامع روستایی در محیط طبیعیشان، سیاستهای توسعه روستایی مربوط به آینده، باید کشاورزی، جنگل و صنعت را باهم توامان کنند»( آلن و اُزکان۲۰۰۶،:۲۴).
برخی گامها جهت حل مسائل جامعه روستایی، موارد زیر هستند:
· موسسات اقتصادی روستایی پایدار ایجاد گردند که به نواحی فقیر روستایی دسترسی داشته باشند
· مالکان مزارع باید جهت مدرن شدن حمایت گردند
· زارعان باید آموزش ببینند و جوامع روستایی باید بهتر آموزش ببینند
· شبکههای فاضلاب باید در نواحی روستایی جهت پیشگیری از آلودگی آب و خاک طراحی گردند.
· توریسم روستایی با تضمین مشارکت تمامی ذینفعان و ذیمدخلان روستایی تشویق گردد
یکی دیگر از نکات مهم در برنامههای توسعه روستایی ترکیه این است که مفاهیم جدید توسعه روستایی و ابزارهای مربوط( مانند بازنشستگی زودهنگام و ترقی موقعیت کشاورزان جوان) معرفی شده و بکارگرفته شوند»( آلن و اُزکان۲۰۰۶).
وسرانجام آنکه افزایش درامد و ازبین بردن نابرابری کار خطیر و مهمی است که هر دولتی می تواند انجام دهد، اما با توجه به مسائل ذکر شده و وضعیت ترکیه، بنظر می رسد در کنار تمام فواید این پروژه، بسیاری از اعمال انجام شده در این پروژه سبب افزایش حس تبعیض و تلاش دولت برای از بین بردن میراث عده ای از شهروندانش است که این خود بزرگترین ضربه را به ترکیه می زند زیرا همبستگی ملی را دچار مشکل می نماید.
منابع:
۱. پناهی، رجب (۱۳۷۶) توسعه روستایی در ترکیه ، مجله جهاد( ترویج کشاورزی و توسعه روستایی)، سال هفدهم، شماره ۱۹۵، صص ۴۷- ۴۹. قابل دسترسی در
http://www.noormags.com/View/Magazine/ViewArticles
۲. تلاگ، کمال( ) ترجمه کیومرث زرافشانی، تجارب کشاورزی ترکیه، مجله جهاد، سال هجدهم، شماره ۲۰۷- ۲۰۶، صص ۱۰۷- ۱۰۰
۳. نساج، حمید(۱۳۸۸) مقایسه غربی سازی آتاتورک و رضاشاه ، قابل دسترسی در:
http://www.tebyan.net/index.aspx
۴. ستمهای آتاتورک بر مولانا. قابل دسترسی در: http://www.iptra.ir/vdca49monni.html
۵. آتاتورک، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، کتابخانه دیجیتال، جلد ۱. مقاله شماره: ۴۷ http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=130&avaid=47
۶. Allen. Frank & Ozcan Nurollah (2006),” Rural development in EU- Turkey”, 21th meeting of the EU-Turkey Joint Consultative Committee, Kayseri,Turkey
۷. Bayazit.M & Avci,I (1997), “water Resourcesurkey:Potential,Planning, Development and Management”, Water Resources Development,Vol. 13, No.$, 443-452
۸. Baysan.N (2?), “Agricultural Development Strategies and Southeeastern Anatolia” Project regional Development Activities in the GAP Region, available at :
۹. Budak, Dilek Bostan (2009), Analysis of Renewable Energi and Its Impact on Rural Development, available on: http://www.euroqualityfiles.net/AgriPolicy/Report%202.2/AgriPolicy%20WP2D2%20Montenegro%20Final.pdf
۱۰. De Chatel.Franscesca (2003) , Turkish water Project: Curse or blessing? , Available at: http://www.islamonline.net//english/
۱۱. Ibrahim.Farhad , Gurbey.Gulistan (2000), “The Kurdish Conflict in Turkey” Obstacels and Chances for Peace and democracy, ST.Martin’s Press,New York
۱۲. Kerr,Simeon (2000), criticism grows Over Ilisu Dam, Available at: http://www.edf.org/documents/2401_ecountries_Ilisu.pdf
۱۳. Gumus, Guler & Isikli, Emin (2004) An Analysis of Rural Development Programs in TURKEY with Special Reference to EU Membership, Assessing Rural Development Policies of the CAP, Vienna, Austria, 21-23 April 2004, accessed (18/10/2010) : at:www.ecsocman.edu.ru/data/884/675/1219/87EAAE_Guler_Isikli.pdf
۱۴. Hauer.Ulrike & Bauer.Kai (2007), Eu Accession of Turkey,Chalenges and opportunities for Agriculture and Rural Development, available on: www.
۱۵. Scalbert,Clemence . Le Ray, Yucel & Marie (2006), Knowledge, Idiology and Power”, Ueropian Journal of Turkish Studies [on line],5 . On line Since 11 December 2009. URL: http://ejts.revues.org/index777.html
۱۶. Screening report Turkey (2006) Agriculture and Rural Development, Chapter11, available on: www.bumko.gov.tr/TR/Genel/dg
۱۷. http://fa.wikipedia.org/wiki/
۱۸. Yilmaz,H. & S,Akbas (2010) Evaluation of Rural development activities to livestock sector in Turkey: the case of Ordu-Giresun provinces, available at: http://scialert.net/abstract/
۱۹. Turkey-Development Planning.mht (1995)
http://en.wikipedia.org/wiki/ottaman_empire
۲۰. Olcay Unver. I. H (2001) Southeastern Turkey: Sustainable Development and Foreign Investment, available at:
۲۱. Baysan, N (1999) “Agricultural development strategies and southeastern Anatolia project regional development activities in the GAP region” , available at: http://agris.fao.org/agris-search/search/display.do
