بازتاب تحول گفتمان جنسیتی دورۀ قاجار بر نظام‌های فعالیتی و فضایی خانه‌های اعیانی

بازتاب تحول گفتمان جنسیتی دورۀ قاجار بر نظام‌های فعالیتی و فضایی خانه‌های اعیانی (مطالعۀ موردی: خانه‌های اعیانی قزوین)

مهدخت کیائی، حسین سلطانزاده، مریم ارمغان، علی اکبر حیدری

چکیده
دگرگونی فرهنگی روابط زنان و مردان با یکدیگر در دورۀ قاجار که بیشتر مرهون روابط فرهنگی ایران با اروپا است، نظام­‌های فعالیتی و فضایی خانه‌ها را متحول کرد. هدف بررسی تحولات گفتمان جنسیتی دورۀ قاجار بر نظام‌های فعالیتی و فضایی خانه‌­های اعیانی است. سؤال اصلی این است که تحول گفتمان جنسیتی در میانه­ دوران قاجار چه تأثیری بر تحول نظام‌های فعالیتی و فضایی خانه­‌ها گذاشته است؟ روش­ پژوهش توصیفی-تحلیلی، تفسیری-تاریخی و پدیدارشناسانه و بر این مبنا بود که داده‌های مورد نیاز از میان کتب و مقالات معتبر شناسایی شد. سپس بر اساس این داده‌­ها نظام‌های فعالیتی و فضایی خانه­‌ها مورد کنکاش قرار گرفت و مشخص شد چه بخش­‌هایی از نظام‌های یادشده بر اساس گفتمان جنسیتی ساماندهی شده‌­اند؛ در ادامه اثر تحول گفتمان جنسیتی بر نظام­‌های فعالیتی و فضایی خانه­‌ها بررسی شد. چهار خانۀ اعیانی متعلق به دوران اوایل و اواخر قاجار در شهر قزوین انتخاب شد تا با مصاحبه‌­ها و مشاهدات میدانی و بررسی­‌های کتابخانه­‌ای سؤال بالا پاسخی مصداقی پیدا کند. نتایج تحقیق نشان داد پس از تحول گفتمانِ جنسیتی، نظام فعالیتی بیشتر در درون خانه متحول شده و مردان در فعالیت­‌های جمعی اندرونی با زنان مشارکت داشته‌­اند؛ درحالی‌که تا پایان دورۀ قاجار زنان، امکان فعالیت گسترده‌­ای در بیرون از خانه نیافتند. همچنین اندرونی پس از تحول گفتمان جنسیتی رونق بیشتر یافته و علاوه ­بر امکان ملاقات زنان و مردان در اندرونی، مردان نیز فعالیت اقتصادی خود را به آنجا آورده و بیرونی خانه عملاً کارکرد تعریف­‌شدۀ پیشین را از دست داد.

کلیدواژه‌ها
خانه‌های اعیانی؛ خانه‌های قاجاری؛ معماری و جنسیت؛ نظام فعالیتی؛ نظام فضایی

پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، دوره ۸ شماره ۱ (شمارۀ پیاپی ۱۵)، بهار و تابستان ۹۷، صص ۷۳-۵۱

برای دسترسی به متن کامل مقاله به لینک زیر رجوع کنید:

https://ijar.ut.ac.ir/article_70508.html