انقلاب تاریخ درفرانسه

پیتربرک ترجمه سارا محمدکمال

در این نوشتار، ترجمه مقدمه کتاب “انقلاب تاریخ درفرانسه” اثرپیتربرک ازنظر می گذرد. برک استاد بازنشسته تاریخ فرهنگی در دانشگاه کمبریج است که دراثراخیرخود با زبانی بسیارساده اما تاثیرگذاروخواندنی، تاریخ تاریخ نویسی آنال را از۱۹۲۹ تا۱۹۸۹ رصد می کند. آن چه درروایت پیتربرک-چه درمقدمه وچه دردیگرفصل های کتاب-آشکار وپنهان جلب نظرمی گذرد، گرایش پست آنالی او ونقد نرم آنال ازدرون یک سنت انگلیسی (و انگلیسی زبان) است؛ چنان که حتی درمقدمه کتاب،هنگامی که می خواهد دغدغه های خود را ازنوشتن چنین کتابی شرح دهد، ازلنزانسان شناسی تاریخی – و نه همچون آنال ازدرون یک سنت ساختارگرای تاریخ اجتماعی واقتصادی- به این خط سیرشصت ساله می نگرد.

ازمهم ترین آثاراین مورخ فرهنگی می توان به رنسانس ایتالیا(۱۹۷۲)، تاریخ ونظریه اجتماعی(۱۹۹۱)، هنرگفتگو(۱۹۹۳) وتاریخ فرهنگی چیست (۲۰۰۴) اشاره کرد. خواندن این مقدمه به همه کسانی که می خواهند جنبش آنال ودستاوردهای آن را باصرف زمانی اندک مرورکنند، توصیه می شود :
حجم قابل توجهی ازخلاقانه ترین، به یاد ماندنی ترین ومهم ترین تاریخ نویسی قرن بیستم درفرانسه تولید شده است. تاریخ جدید ((La nouvelle histoire همان طور که گاه به این نام خوانده می شود، حداقل به همان اندازه معروف است که فرانسوی معروف است وبه همان اندازه جدال برانگیز که آشپزی جدید(La nouvelle cuisine). یکی ازدوره های خوب این تاریخ جدید، کار یک گروه خاص درارتباط با ژورنالی است که در۱۹۲۹ تاسیس شده وبه زبان ساده، همان که به عنوان مجله “آنال” شناخته می شود.خارج گود نشینان، اغلب این گروه را “مکتب آنال”(Annales school) می نامند که تاکیدی است برنقاط مشترک اعضای آن، درحالی که خوداصحاب آنال اغلب وجود چنین مکتبی را انکارمی کنند، که این امربررویکردهای فردگرایانه درون گروه تاکید دارد.
درمرکزگروه کسانی چون لوسین فور،مارک بلوک، فرنان برودل،جرج دوبی، جک لوگوف وامانوئل لوروی لادوری قراردارند. نزدیک تربه لبه گروه نیز ارنست لابروس، پی یر ویلار، موریس آگولون ومیشل وول(Michel Vovelle)، چهار مورخ ممتاز که اشتغال آن ها به یک رویکرد مارکسیستی درتاریخ، مثلا به طرز برجسته ای درکار ویلار- آن ها را دربیرون این حلقه داخلی قرار می دهد. برفراز این چتر، رولاند موسینه ومیشل فوکو حضور مختصری دراین کتاب دارند که ناشی ازهمپوشانی میان علائق تاریخی آن ها وآنالی ها است.

ژورنال تاریخ اقتصادی واجتماعی آنال که اکنون بیش ازشصت سال ازعمرتاسیس آن می گذرد، به منظور ارتقای نوع جدیدی ازتاریخ تاسیس شد وهمچنان نوآوری وخلاقیت را دررویه خود تشویق می کند. ایده های عمده پشت سرآنال می تواند به شرح زیرخلاصه شود. درمرحله اول، یک تاریخ تحلیلی مسئله محورکه جانشین روایتگری سنتی ازرویدادها شد. درمرحله دوم، تاریخ نویسی ازتمام دامنه فعالیت های بشر به جای یک تاریخ عمدتا سیاسی. درمرحله سوم، جهت دستیابی به دوهدف اول- تشریک مساعی با رشته های دیگر : با جغرافی، جامعه شناسی، روان شناسی، اقتصاد، زبان شناسی، انسان شناسی اجتماعی وغیره.

همان طور که لوسین فوربنای این کارراگذاشت، با استفاده شاخصش ازجمله مهم “مورخان، جغرافی دان باشید. همچنین قاضی، جامعه شناس وانسان شناس باشید”. او همیشه درپی سرنگون کردن دیوارها وجنگیدن با روح تخصص گرایی بود. به طرزمشابه، برودل کتاب “مدیترانه و دنیای مدیترانه ای درعصرفیلیپ دوم” خود را نوشت تا ” ثابت کند ازتاریخ بیش از مطالعه باغ های محصور در دیوارها برمی آید”.
هدف این کتاب، توصیف، تحلیل وارزشیابی دستاورد مکتب آنال است. این مکتب اغلب ازبیرون به عنوان یک گروه یکپارچه باعمل تاریخی یکدست، در روش خود کمی (quantitative)، جبرگرا درمفروضات وخصم یا بهتربگویم بی تفاوت به سیاست و به رویدادها درک می شود. این کلیشه مکتب آنال، ازواگرایی های موجود میان اعضای گروه وتوسعه های رخ داده درطول زمان غفلت می کند. بهتراست نه ازیک “مکتب” بلکه از”جنبش” آنال سخن بگوییم. (همان طور که اصحاب آنال براین امرتاکید دارند : م)

این نهضت می تواند به سه فاز تقسیم شود. درفاز اول، ازدهه ۱۹۲۰تا ۱۹۴۵، جنبشی کوچک، رادیکال، براندازنده ودرحال مبارزه چریکی علیه تاریخ سنتی، تاریخ سیاسی وتاریخ رویدادها است. بعد ازجنگ جهانی دوم، شورشیان (آنالی ها) برتاسیس تاریخ فائق آمدند. این فازدوم جنبش که به درستی یک “مکتب” با مفاهیم خاص خود بود( مفاهیم برجسته ای چون ساختار و وضعیت(( (conjonture وروش های خاص خود (روش برجسته ای چون “تاریخ سریالی” ازتغییرات درازمدت) توسط فرنان برودل پایه گذاری شد.

فاز سوم درتاریخ جنبش ازحدود ۱۹۶۸ آغازشد. نشانه این دوره پاره پاره شدن ((fragmentation است. تا این زمان، تاثیرجنبش –به ویژه درفرانسه- چنان عظیم بود که خاص بودن اولیه اش را تاحد زیادی از دست داده بود. آنال فقط درپیش چشم ستایشگران خارجی ومنتقدان داخلی اش یک “مکتب” یک شکل بود، همان کسانی که به تحقیر و ناچیزشمردن اهمیت سیاست وتاریخ رویدادها ادامه دادند.دربیست سال اخیر، بعضی اعضای گروه ازتاریخ اجتماعی-اقتصادی به سوی تاریخ اجتماعی-فرهنگی چرخش داشتند، درحالی که دیگران به کشف دوباره تاریخ سیاسی وحتی روایت روی می آورند.
بنابراین تاریخ آنال می تواند براساس توالی سه نسل بازنمایی شود. همچنین تاریخ آنال فرآیند چرخه ای رایجی را روشن می کند که براساس آن، شورشیان امروز به تاسیس فردا روی آورده اند که بعد علیه خود آن ها نیزشورش می شود. با این وجود، بعضی نگرانی های عمده باقی مانده اند. به حق، ژورنال وافراد مرتبط با آن نمونه با دوامی ازبرهم کنش موثرمیان تاریخ وعلوم اجتماعی که درقرن ما بنا شده را ارائه می دهند. به همین خاطراست که من انتخاب کرده ام تا درباره آن ها بنویسم.

این پژوهش کوتاه ازجنبش آنال، تلاش دارد تا ازچند مرزفرهنگی عبورکند. این اثر می کوشد تا فرانسه را برای جهان انگلیسی زبان تبیین کند ونیزدهه ۱۹۲۰را برای نسل های بعد وعمل مورخان را برای جامعه شناسان، انسان شناسان، جغرافی دانان ودیگران. توصیف من به صورت یک تاریخ نمایش داده شده ومی کوشد تا یک سازمان کرونولوژیک را با یک سازمان موضوعی ((thematic ترکیب کند.
مشکل چنین ترکیبی، دراین جا مثل هرجای دیگردرتاریخ، همان چیزی است که “کیفیت حضورغیرمعاصرها درزمان معاصر” نامیده می شود. برای مثال برودل، گرچه به طوراستثنایی نسبت به ایده های جدید بازبود، حتی تاپایان عمرطولانی اش، نوع نگاه خود را به تاریخ یا نوشتن تاریخ به طوربنیادی تغییرنداد؛ از دهه ۱۹۳۰ که قصد نوشتن “مدیترانه” را داشت تا دهه ۱۹۸۰ که روی کتابش درباره فرانسه کارمی کرد. به همین دلیل، ضروری به نظرمی رسد که تاحدی خود را ازنظم کرونولوژیک آزاد کنیم.
این کتاب، توامان چیزی کمتر وچیزی بیشترازیک مطالعه درحوزه تاریخ عقلانی (intellectual history) است. این کتاب خیال ندارد یک مطالعه قطعا عالمانه درباره جنبش آنال باشد که من آرزو دارم کسی این کاررا درقرن بیست ویکم انجام دهد. چنین مطالعه ای (درآینده) باید ازمنابعی استفاده کند که من آن ها را بررسی نکرده ام (مثل نسخه دست نویس مارک بلوک یا نامه های منتشرنشده فور وبرودل). نویسنده چنین اثری باید دانش تخصصی نه فقط درحوزه تاریخ تاریخ نویسی، بلکه درحوزه تاریخ فرانسه قرن بیستم داشته باشد.
آن چه من قصد انجامش را داشتم تاحدی متفاوت است. این کتاب بیشتریک مقاله شخصی است. من گاه خود را به مثابه “همسفرآنال”- به عبارت دیگر، یک خارج گودنشین که مثل دیگرمورخان خارجی تحت تاثیرجنبش آنال بوده- توصیف کرده ام. من دستاوردهای جنبش را دردوره ای کاملا نزدیک به سی سال اخیردنبال کرده ام. با این وجود، کمبریج آن قدرازفرانسه دور هست که امکان نوشتن یک تاریخ انتقادی درباره دستاوردهای آنال را میسرنکند.
گرچه لوسین فور و برودل هر دو سیاستمداران آکادمیک برجسته ای بودند، درصفحات بعد درباره این بعد ازجنبش کم صحبت شده است- مثل رقابت میان دانشگاه سوربن ومرکزمطالعات انسانی (the Hautes Etudes)، یا نزاع قدرت برسر انتصاب ها وبرنامه دوره تحصیلات. همچنین من با ابرازتاسف، درمقابل وسوسه نوشتن یک مطالعه اتنوگرافیک درباره ساکنان بلوارساپیل شماره ۵۴، اجداد آن ها، پیوندهای درون گروهی، نزاع ها، شبکه حامیان، سبک های زندگی وذهنیت های آن ها مقاومت کرده ام.
به جای آن، برکتاب های عمده ای متمرکز می شوم که توسط اعضای گروه تولید شده وتلاش می کنم اهمیت آن ها را درتاریخ تاریخ نویسی بیان کنم. به نظر متناقض می رسد در بحث ازجنبشی که به واسطه یک ژورنال ومقاله هایش شکل گرفته، ازکتاب ها صحبت کنیم. هرچند، این مجموعه ای ازتک نگاری ها بود که بزرگترین تاثیررا برحرفه ای ها ومردم عادی در درازمدت گذاشت.
همچنین جنبش آنال اغلب چنان مورد بحث بوده که گویا می توانسته مساوی سه یا چهارنفر فرض شود. دستاوردهای لوسین فور، مارک بلوک،فرنان برودل ودیگران حقیقتا تماشایی است. هرچند، دربحث از بسیاری ازجنبش های عقلانی، مورد آنال یک تعهد جمعی ازمشارکت های اعضای آن است. این نکته درمورد نسل سوم بسیارواضح است، اما درمورد عصربرودل وعصربنیانگذاران(بلوک و فور) نیزصدق می کند. کارگروهی ازهمان اوایل ۱۹۳۶رویای لوسین فور بوده است. بعدازجنگ، این رویا مبدل به واقعیت شد. پروژه های مشترک درباره تاریخ فرانسه شامل تاریخ ساختاراجتماعی، تاریخ حاصلخیزی کشاورزی، کتاب تاریخ قرن هجدهم، تاریخ آموزش وپرورش، تاریخ اماکن مسکونی ومطالعه کامپیوتری سربازان وظیفه درقرن نوزدهم.
این کتاب با بحث از واکنش های مختلف به آنال تمام می شود، انواع ستایشگرانه ونقادانه آن، شرحی ازدریافت آنال دربخش های مختلف جهان و در رشته های گوناگون، وکوششی برای قرار دادن این دریافت درتاریخ تاریخ نویسی. هدف من (به رغم اختصار نسبی این کتاب) آن است که به خواننده اجازه دهم تا جنبش آنال را به مثابه یک کل درک کند.
منابع :
Burke, Peter, 1990, The French Historical Revolution: The Annales School 1929-89, Stanford: Stanford University Press
Peter Burke, 2009, Wikipedia; The Free Encyclopedia, June 24, electronic documents , http://en.wikipedia.org/wiki/Peter_Burke, accessed 4 Jenuary 2010

برک در ویکیپدیا

کتاب برک در گوگل بوکز
French Historical Revolution, 1990, Oxford Polity Press.

ایمیل مترجم :
sara_muhamadkamal@yahoo.com