از کلاسیک ها تا پسامدرنیست ها با احمدگلشیری

از کلاسیک ها تا پسامدرنیست ها با احمدگلشیری

حوریه سپاسگزار

بینش درست و انتخاب های هوشمندانه ی گلشیری در این مجموعه در کنار ارائه ی زندگی نامه و تحلیل های کوتاه سبک نوشتاری هر نویسنده بستری گسترده را در برابر دیدگان مخاطب جدی ادبیات برای دنبال کردن سیر تحولات ادبیات جهان از کلاسیک تا مدرنیسم می گشاید

بعد از انتشار کتاب چرا باید کلاسیک ها را خواند به قلم ایتالو کالونیوی ایتالیایی دیگر گفتن این که چرا ادبیات کلاسیک و آثار ارزشمند کلاسیک جهان باید خوانده شوند و چرا ضروری است که این آثار هر چند سال یک بار، دوباره ویرایش و چاپ و یا حتی مجددا ترجمه شوند. شاید تکراری و کهنه به نظر برسد. اما در کشوری مثل ما که منحنی کتاب خوانی روز به روز مسیر نزولی پرشیب تری را طی می کند شاید ده باره و صد باره باید از لزوم چاپ مجدد و خوانش دوباره ی کلاسیک ها گفت و قطعا همین ضرورت هم طی یکی دو سال اخیر (و در واقع بعد از گذشت حدود سه دهه از چاپ بسیاری از آثار کلاسیک های جهان) معدودی از ناشران را بر آن داشته که دست به چاپ دوباره ی این آثار بزنند و از جمله ی این ناشران یکی هم انتشارات علمی و فرهنگی است که اخیرا یکی از بهترین مجموعه داستان های کلاسیک را در پنج جلد و با انتخاب و ترجمه ی احمد گلشیری منتشر کرده است. گلشیری در این مجموعه کاملا هوشمندانه گزیده ای از بهترین های سنت گرایان کلاسیک را از تولستوی، گوگول، چخوف، داستایوسکی، گی دوموپاسان، ناتانیل هاثورن، ادگار آلن پو، هرمان ملویل، امبروس بیرس، گوستاوفلوبر، اوهنری، استیون کرین و … گردآورده است درمیان این داستان ها آثار معروفی چون مرگ ایوان ایلیچ لئوتولستوی یا یادداشت های یک دیوانه ی گوگول و دشمنان به قلم آنتوان چخوف دیده می شوند. کتاب با تاریخچه های کوتاه و حدودا یازده صفحه ای درمورد داستان کوتاه و مقدمه ای حدودا بیست صفحه ای درمورد پیدایش داستان کوتاه در ایران آغاز می شود و این همه ی آن چیزی است که در جلد اول می بینیم و از این طریق با بهترین داستان ها و دیدگاه سنت گرایان کلاسیک آشنا می شویم تا به جلد دوم برسیم.

در جلد دوم با بهترین های قرن نوزده و بیست داستان نویسی جهان روبرو می شویم بزرگانی چون ریچارد رایت، ویت برنت، جیمز تربر، شرلی جکسن، نجیب محفوظ، رینگ لاردنر، سامرست موآم، ارسکین کالدول، یوکیو می شیما، گراهام گرین، لوییچی پیراندلو، چینوآچبه، ایساک بابل، جَنِت فریم، محمد علی جمال زاده و بزرگ علوی و … اسامی این دوران طلایی تقریبا سه برابر جلد اول هستند و سعی شده از هر نویسنده بهترین اثر داستانی او همراه مقدمه ای کوتاه درباره ی نویسنده انتخاب و ترجمه شود. در این جلد دیگر همه ی نویسنده ها روس و آمریکایی نیستند ادبیات جهانی تر شده و داستان نویسی وارد عصر طلایی خود شده، در جلد دوم نویسندگان عصر طلایی با اسامی نویسندگانی چون آلونسوریس، خورخه آمادو، الکساندر سولژنیتسین، بهاراتی ماخرجی، انریکه آموریم، ایزاک باشویس سینگر، ولفگانک بورشرت، برنار مالامُد و … روبرو می شویم نویسندگانی از سراسر جهان که حالا اسامی آمریکای لاتینی هم درمیان آن ها دیده می شود و این نشان از مسیرحرکت ادبیات داستانی در میانه قرن بیستم به سمت آمریکای لاتین و اسپانیا دارد.

از بین اسامی جلد دو و سه بسیاری برای اهل مطالعه آشنا هستند آثارشان را خوانده ایم اما بدون هیچ طبقه بندی زمانی در قیاس با سایر نویسندگان و سنجش نوشته های آنان با سایر هم عصرانشان اتفاقی که با خواندن این سه جلد در پی هم، یقینا می تواند رخ دهد و خواننده در برابر طبقه بندی منطقی و درست مترجم و گردآورنده ی این مجموعه ناخودآگاه داستان ها را در یک سیر منطقی مطالعه کرده و امکان سنجش مقایسه ای را نیز پیدا می کند. ضمن این که از تعدادی از نویسندگان به خصوص در جلد سوم کم تر اثری به فارسی ترجمه شده و علی الخصوص خوانندگان جوان تر با آثار و نام این نویسندگان نیز در جلد سوم بیشتر آشنا می شوند. جلد چهارم این مجموعه اما اختصاص دارد به مدرنیست های قرن نوزده و بیست، نویسندگانی مثل کافکا، همینگوی، کامو، دی اچ لارنس، فلانری اوکانر، هانریش بل، آل روب گریه، ژان پل سارتر، جی دی سلینجر، اشتاین بک، شروود اندرسن، خوان بوش، توماس مان، ویرجینیا وولف، جورج اورول، روبن لاریو، ماریا بومبال، و جیمز جویس و بورخس.
گلشیری از این مجموعه تحت عنوان مدرنیست ها یا سنت ستیزان یاد کرده و درمورد تک تک آن ها مثل سه جلد قبلی توضیحی اندک ولی راهگشا در ابتدای داستان ها نوشته است، توضیحی که بدون هیچ اشاره ی مستقیم و جمع بندی، بیان گر حرکت تاریخ ادبیات جهان به سمت مدرنیسم ابتدای قرن بیستم است و استخوان بندی این حرکت را به مخاطب نشان می دهد. استخوان بندی که فاصله ی کمی و فقط کمی بیش از یک دهه گوشتی نو از جنس پسامدرنیستی بر آن رویید و نوبت از مدرنیست هایی چون نادین گوردیمر، ناباکوف، فوئنتس، کورتا سار، یوسا به پسامدرنیست های اولیه مثل مارکز، مثل تونی موروسیون، ریموند کارور، جویس کارول اوتس، آلیس واکر، هاروکی موراکامی، و سال بلو می رسد. در جلد پنجم خواننده می بیند که حرکت از مدرنیسمی بیشتر نویسندگان سرشناس آن از اهالی آمریکای جنوبی بودند به سمت پسامدرنیسمی آمریکایی تر می رود. در ابتدای هر داستان زندگی نامه و تحلیل کوتاه سبک ادبی هر نویسنده دنیایی متفاوت را در برابر هر مخاطب می گستراند و اجازه ی یافتن شناختی متفاوت و نو از ادبیات جهان را به او می دهد.

بینش درست و انتخاب های هوشمندانه ی گلشیری در این مجموعه در کنار ارائه ی زندگی نامه و تحلیل های کوتاه سبک نوشتاری هر نویسنده بستری گسترده را در برابر دیدگان مخاطب جدی ادبیات برای دنبال کردن سیر تحولات ادبیات جهان از کلاسیک تا مدرنیسم می گشاید. بسیاری از داستان های جلد سوم امروز هرکدام در جایگاه خودشان تبدیل به اثری کلاسیک شده اند و همین سرعت گذشت زمان ضرورت تهیه ی چنین کتاب هایی با استفاده از ابراز داستان کوتاه که هزار و یک دلیل که اصلی ترین آن ها شاید کمبود وقت باشد، طرفداران بسیاری دارد و تحلیل های کوتاه کاربردی و مدلل را پیش از پیش یادآوری می کند. ترجمه ی خوب و روان احمد گلشیری که در سایر آثار او نیز همواره مخاطب فارسی زبان را جذب کرده در غیاب میل به خوانش آثار کلاسیک ایرانی در مخاطبان امروز خود می تواند عاملی باشد برای محکم تر کردن پایه های زبانی که فضاهای مجازی هر روز پیش از پیش شاهد سست شدن ارکان آن هستیم.

این مطلب در همکاری با مجله آزما منتشر می شود.